آزمایش کم کاری و پرکاری تیروئید – تفسیر آزمایش TSH – T3 – T4 طبیعی و بالا و پایین

آزمایش عملکرد تیرویید

معمولا اندازه گیری TSH تست غربالگری جهت بررسی اختلال عملکرد تیرویید است.

نکته: در سه ماهه اول بارداری بررسی TSH قابل اعتماد نیست و اندازه گیری سطح آزاد هورمون های تیروییدی توصیه می شود.

TSH طبیعی ردکننده هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) است مگر اینکه شرح حال بیمار مطرح کننده کم کاری هیپوفیز باشد مانند خانمی که پس از زایمان دچار آمنوره شده است.

TSH طبیعی ردکننده تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) است، مگر موارد نادر آدنوم هیپوفیزی ترشح کننده TSH و مقاومت در سطح گیرنده TSH

اگر TSH سرم غیر طبیعی باشد، سطح سرمی هورمون های تیروییدی بررسی می شود.

به دلیل متغیر بودن میزان توتال هورمون های تیروییدی بهتر است سطح آزاد Free or unbound هورمون‌های T3 , T4 اندازه گیری شود.

گاهی به جای اندازه گیری مستقیم سطح آزاد T3 و T4، اندکس آزاد T3 و T4 اندازه گیری می شود.

برای اندازه گیری اندکس آزاد هورمون های تیروییدی ابتدا میزان T3 resin uptake اندازه گرفته می شود. سپس در میزان توتال هورمون تیروییدی ضرب می شود.

Free T3 or T4 index= T3 resin uptake * Total T3 or T4

تغییرات TBG

در هنگام تغییرات TBG میزان توتال هورمون های تیروییدی افزایش می یابد ولی میزان ازاد هورمون های تیروییدی طبیعی است، بنابراین جهت تغییرات TBG و T3 resin uptake عکس یکدیگر

است.

در افزایش TBG میزان T3 resin uptake کاهش می یابد.

در کاهش TBG میزان T3 resin uptake افزایش می یابد.

در تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) به طور همزمان مقادیر توتال هورمون های تیروییدی و T3 resin uptake افزایش می یابند، در حالی که در افزایش TBG میزان توتال هورمون های تیرویید افزایش ولی T3 resin uptake کاهش می یابد.

در هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) به طور همزمان مقادیر توتال هورمون های تیروییدی و T3 resin uptake کاهش می یابند، در حالی که در کاهش TBG میزان توتال هورمون های تیروییدی کاهش و T3 resin uptake افزایش می یابد.

thyroid hormone را T3 resin uptake binding ratio یا THBR نیز می نامند.

تغییر اتصال پروتئینی

داروهای زیر میزان اتصال پروتئینی هورمون های تیروییدی را کاهش می دهند:

سالیسیلات و سالسالات / NSAID ها / فنی تویین /کاربامازپین

علت‌ها افزایش TSH

افزایش TSH سرم مطرح کننده هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) است مگر در موارد زیر:

-آدنوم هیپوفیزی ترشح کننده هیپوفیز

-مقاومت به هورمون های تیروییدی

assay artefact-

بنابراین در موارد افزایش TSH حالتهای زیر وجود دارد:

1- افزایش TSH همراه با کاهش T4 و free T3 در بیمار دارای علایم بالینی هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید): این یافته ها مطرح کننده هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) است و هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) شایع ترین علت افزایش TSH می باشد.

۲- افزایش TSH همراه با طبیعی یا بالا بودن T4 و free T3 در بیماری که قبلا با تشخیص هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) تحت درمان قرار گرفته است.

این مورد نشان دهنده عدم مصرف منظم لووتیروکسین است. بیمار لووتیروکسین را مصرف نکرده، در نتیجه TSH افزایش یافته است ولی هنگامی که پزشک برای وی آزمایش تیرویید درخواست کرده است، پیش از انجام آزمایش لووتیروکسین مصرف کرده و در نتیجه میزان T4 و free T3 طبیعی شده یا حتی افزایش یافته است ولی TSH به این سرعت کاهش نمی یابد.

٣- افزایش TSH همراه با افزایش T4 و free T3 در بیمار دچار علایم تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) و گواتر موارد فوق مطرح کننده آدنوم هیپوفیزی ترشح کننده TSH با مقاومت به هورمون تیروییدی است.

گواتر، تاکیکاردی و افزایش TSH ممکن است تظاهرات مقاومت به TSH باشند و معمولا یافته های مشابهی در سایر افراد خانواده یافت می شود. .

نکته: بیماری گریوز و آدنوم ترشح کننده TSH هر دو موجب گواتر و تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) می شوند ولی از جهات زیر متفاوت هستند:

– TSH سرم در بیماری گریوز پایین است ولی در آدنوم ترشح کننده TSH طبیعی یا بالا است.

-افتالموپاتی و درموپاتی در بیماری گریوز دیده می شود.

-TSI و Anti – TPO در بیماری گریوز یافت می شود.

۴- افزایش TSH همراه با افزایش T4 و free T3 به صورت بدون علامت در این مورد مقاومت به هورمون های تیروییدی مطرح است.

علل کاهش TSH

کاهش میزان TSH سرم به ویژه کمتر از 0.01 مطرح کننده تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) است،

البته مقادیر بین 0.1 تا 0.01 در موارد زیر نیز دیده می شود:

– سه ماهه اول بارداری

– درمان با دوپامین و گلوکوکورتیکویید

-در چند ماه ابتدای درمان تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید)

هورمون hCG شبیه TSH است و به دلیل تحریک گیرنده TSH در سه ماهه اول بارداری موجب کاهش سطح سرمی TSH می شود..

نکته : یکی از علایم نادر مول تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) است.

دوپامین و گلوکوکورتیکویید موجب کاهش ترشح TSH می شوند.

کاهش TSH تا چند ماه پس از درمان تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) باقی می ماند.

در هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) ثانویه (یا مرکزی) میزان TSH طبیعی یا پایین است و TSH جهت بررسی عملکرد تیرویید در موارد مشکوک به بیماری هیپوفیز توصیه نمی شود.

اتو آنتی بادی های تیرویید

جهت ارزیابی از نظر بیماری اتوایمیون تیرویید Anti – TPO یا آنتی بادی علیه تیروگلوبولین بررسی می شود.

از آنجایی که وجود آنتی بادی علیه تیروگلوبولین به تنهایی ناشایع است، بنابراین معمولا تنها Anti- TPO اندازه گیری می شود. اس

۵ تا ۱۵ درصد خانم ها و تا ۲ درصد مردان یوتیرویید (عملکرد طبیعی تیروئید) دارای Anti – TPO هستند و احتمال بروز اختلال عملکرد تیرویید در این افراد بیشتر از افراد فاقد این آنتی بادی است.

تقریبا تمام مبتلایان به هیپوتیروئیدی (کم ‌کاری تیروئید) اتوایمیون و تا ۸۰ درصد مبتلایان به بیماری گریوز دارای Anti – TPO هستند که معمولا در این موارد تیتر بالایی وجود دارد.

Anti- TPO در موارد زیر شایع است:

-تیروییدیت هاشیموتو / بیماری گریوز / تیروییدیت بدون درد / تیروییدیت رایدل

TSI آنتی بادی محرک گیرنده TSH در مبتلایان به بیماری گریوز است.

جهت بررسی TSI آنتی بادی علیه گیرنده TSH (TSH receptor antibody) را اندازه می گیرند که به آن TRAb یا TSH – binding inhibiting lg گفته می شود.

این آنتی بادی ممکن است محرک (TSI) یا بلوک کننده گیرنده باشند.

نکته: وجود علایم تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) همراه با وجود TRAb مطرح کننده وجود TSI است.

کاربرد اصلی بررسی TSI پیش بینی تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) نوزادی با بررسی آن در سه ماهه سوم بارداری است.

در صورت وجود تیتر بالای TRAh یا TSI (بیش از ۳ برابر حداکثر میزان طبیعی) در خون مادر در سه ماهه سوم بارداری، احتمال تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) نوزادی زیاد است.

تیروگلوبولین

سطح سرمی تیروگلوبولین (Tg) در تمام انواع تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) بجز تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) ساختگی (thyrotoxicosis factitia) افزایش می یابد.

تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) ساختگی به دلیل مصرف دوز زیاد لووتیروکسین بالیوترونین ایجاد می شود.

نکته: افزایش free T3 , T4 همراه با سطح پایین تیروگلوبولین سرم مطرح کننده تیروتوکسیکوز (پر‌کاری تیروئید) ساختگی مصرف هورمون های تیروئیدی) است.

کاربرد اصلی اندازه گیری تیروگلوبولین پیگیری بیماران مبتلا به سرطان تیرویید است. Bell نکته: جهت پیگیری کارسینوم فولیکولار و پاپیلاری تیرویید از تیروگلوبولین و جهت پیگیری کارسینوم مدولاری تیرویید از کلسی تونین استفاده می شود.

در مبتلایان به کارسینوم فولیکولار یا پاپیلاری تیرویید پس از تیروییدکتومی کامل و تجویز ید رادیواکتیو تیروگلوبولین سرم باید غیرقابل اندازه گیری باشد.

مقادیر قابل اندازه گیری تیروگلوبولین پس از درمان کارسینوم فولیکولار یا پاپیلاری تیرویید مطرح کننده تخریب ناکامل یا عود سرطان است.