چرا باید برنامه رفع فیلتر یوتیوب و بلاگر فقط در دانشگاه‌ها، مورد ملاحظه قرار بگیرد

خبرگزاری‌ها مختلف این روزها به کرات خبری را بازتاب داده‌اند:

«مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت از رایزنی جدی وزارت ارتباطات با دادستانی کل کشور برای رفع فیلتر بلاگ اسپات و یوتیوب در دانشگاه‌ها خبر داد.»

این خبر از جهات مختلف قابل بررسی است:

1- به گمان من احتمال اجرایی شدن چنین چیزی بسیار ناچیز است. استدلال‌های مخالفان از هم‌اینک قابل پیشبینی است: هر دو سرویس می‌توانند برای درج نوشته‌ها و ویدئوهای مناقشه‌برانگیز و حتی برهم‌زننده «امنیت ملی» مورد استفاده قرار بگیرند.

2- حالا بیایید و تخیل کنیم که در دانشگاه‌ها استفاده از هر دو سرویس آزاد شود.

آیا این یک تبعیض آشکار برای سایر شهروندان نیست؟ به چه علت یک خانم خانه‌دار، یک دانشجوی فارغ التحصیل و یک آدم عادی از خانه‌اش نباید به این سرویس‌ها دسترسی داشته باشد و به حال کسانی که دسترسی دارند، غبطه بخورد.

این روزها در اینترنت ایران ما شاهد برنامه‌های عجیبی هستیم که ناقض اصل بسیار مهم Net neutrality است.

Net neutrality چه می‌گوید؟

طبق این اصل، دولت و سرویس‌دهندگان اینترنتی باید با همه اطلاعات و دیتاهای اینترنتی، رفتار مشابهی داشته باشند. یعنی به هیچ عنوان نباید تبعیضی روی محتوا، وب‌سایت، کاربر، پلتفرم یا اپلیکیشن اعمال کنند.

این اصل چیزی است که در ایران بسیار «شیک» مورد خدشه قرار می‌گیرد! مثلا می‌شنویم و می‌خوانیم که اگر شما از فلان سایت استفاده کنید، حجم دیتای مورد استفاده در هنگام باز کردن آن سایت برای شما نیم‌بها محاسبه می‌شود.

کاربران اینترنت در ایران چون معمولا از قشر جوان هستند و پول توجیبی‌شان به زحمت کفاف مخارج روزانه‌شان را می‌دهد مسلما در نگاه اول از چنین چیزی خوششان می‌آید. غافل از اینکه اگر قرار است تخفیفی برای آنها در نظر گرفته شود، این تخفیف باید روی کل دیتای مصرفی آنها اعمال شود و یک ابزار ایجاد تبعیض نباشد.

حالا بیایید تصور کنیم که ما دسته‌ای از کاربرها را به خاطر اینکه تصور می‌کنیم کاربری بهتر، «قابل کنترل» یا آکادمیک دارند، از بقیه جدا کنی. بدون هیچ شک و تردیدی این کار، نقص آشکار Net neutrality است.

3- اصلا باید چیزی به عنوان کاربری سطح بالا و سطح پایین داشته باشیم؟!

خود من جزو کسانی هستم که از کاربری‌‌های بی‌هدفی که تنها برای وقت‌گذرانی و سرگرمی هستند نالان هستم. من بارها در یادداشت‌ها به سطح محتوای نازل در تلگرام و شبکه‌های اجتماعی تاخته‌ام.

اما داشتن دغدغه برای افزودن بر کیفیت مطالب و اخبار و حذف «اخبار» و به اصطلاح فکت‌های کاذب یک چیز است و دسته‌بندی کاربران یک چیز دیگر.

دسته‌بندی کاربران به دو دسته کاربران فرهیخته و کاربران عام، مثل همه دسته‌بندی تصنعی ایجاد شده کار خطرناکی است.

به عبارتی تلاش ما باید ارتقای سطح کاربری کاربران با برنامه‌ریزی‌ها کلان فرهنگی و دلگرم کردن تولیدکنندگان خوب محتوا باشد و نه ایجاد دیوار بین آنها.

4- یک چیز کمی طنزآلود!

ما خودمان دانشجو بوده‌ایم و روزهای اول کاربری اینترنت خودمان را از هم یاد نبرده‌ایم. حالا تصور کنید که دانشجوهایی از بهترین دانشگاه‌های کشورمان بعد از رفع فیلتر یوتیوب به جای پست کردن ویدئوهای مربوط به «موتورهای احتراق داخلی» بنشینند و ویدئوهای موسیقی و کلیپ ببینند و حتی داب اسمش پست کنند! آن وقت چه سیاستی باید در پیش گرفت.

5- بلاگر یک سرویس رایگان و راحت برای انتشار افکار، باورها، ایده‌ها، تخیلات و روزنوشت‌هاست. فیلتر یکجا و نه به اصطلاح هوشمند این سرویس، یکی از بزرگ‌ترین صدمات ممکن را به وب فارسی وارد کرد که به گمانم هرگز قابل جبران نباشد.

با این کار انبوهی از وبلاگ‌نویس‌ها ترجیح دادند که سکوت اختبار کنند و در شرایطی که از کیفیت  یا امنیت در سرویس‌های ایرانی و جانشین راضی نبودند و حوصله خرید دامین و فضای شخصی را نداشتند، دیگر مصرف‌کننده صرف اطلاعات شدند.

اما بلاگری که فقط برای دانشجوها قابل دسترسی باشد، چگونه می‌تواند اطلاعات فرضی تولیدی آنها را در دسترس همگان قرار بدهد؟

6- یوتیوب یک اقیانوس است. هر کسی به تناسب نیازها و علایق خود می‌تواند هر چیزی در اقیانوس پیدا کند: مستندهای خوب، ویدئوهای ورزشی، مطالب علمی، ویدئوهای خبری، فیلم‌های خیلی قدیمی کلاسیک، مرور و مقایسه گجت‌ها، ویدئوهیا تفریحی و …

در این سال‌ها سیاست ما این بوده که دسترسی به این اقیانوس را محدود کنیم و یک استخر کنترل‌شده در داخل داشته باشیم.

سیاست اجرایی کنونی و بیم از اینکه دسته‌ای از کاربران با دیدن مناظری از ساحل اقیانوس بزرگ یوتیوب دچار به اصطلاح خودباختگی و تغییر رفتار شوند، تا چه حد به‌جا یا موفق بود، باید مورد بررسی قرار بگیرد.

7- و سرانجام می‌رسیم به حقیقتی که اعتراف به آن برای خیلی‌ها دشوار است:

فرهیخته، مؤمن یا «مطلوب‌»سازی با ابزارهای کنترلی به هیچ عنوان ممکن نیست.

تلگرام را باز می‌گذارید و می‌بینید که کانال‌های سرگرمی بیشترین مخاطب را پیدا می‌کنند؟

این موضوع به خاطر بدی تلگرام یا سوء رفتار صاحبان این کانال‌ها نیست، بلکه به این خاطر است که اصولا این دسته از مطالب خواهان و طرفدار زیاد دارند و حقیقت موجود در جامعه همین است.

در فردایی که به فرض یوتیوب باز شود، طبیعی است که مثلا پنج درصد کاربرها به سمت ویدئوهای مستند و علمی و نظایر آنها جلب شوند و باقی آنها 24 ساعته شوهای قدیمی و مطالب تفریحی یا ویدئوهای خبری که در تضاد با سیاست‌های داخلی هستند، تماشا کنند.

شما نمی‌توانید میزان تماشای محتواهای فاخرتر یوتیوب را با دستور العمل و یا انتخابی کردن کاربران، تغییر بدهید.