معرفی کتاب « آیین زرتشت کهن‌روزگار و قدرت ماندگارش »، نوشته مری بویس
یادداشت مترجم
این کتاب سومین اثری است که از خانم مری بویس به فارسی ترجمه می‌کنم؛ و باور دارم نوشته‌های این بانوی دانشمند، که همه در میدان زبان و فرهنگ و کیشِ ایرانی می‌کاوند و نوری رخشان‌تر بر تاریکی‌های تاریخی اقوام ایرانی می‌افشانند، باید بارها به فارسی ترجمه و چاپ شوند تا یادگارهای فرهنگ و تاریخ این سرزمین، که ریشه‌های کیستی و هستی مایند، بیشتر و گسترده‌تر در دسترس باشند و شناخته شوند.
مری بویس که با کتاب و دانشگاه از کیش زرتشت آموخته بود، به ایران آمد و چند زمانی از ارزشبارترین روزگار خود را در روستاهای غبارآلود و دورافتادهٔ کویر یزد و در میان زرتشتیان گذراند تا بیش بیاموزد از سنت‌ها و فرهنگ هزاران ساله، و ژرف‌تر دریابد آن کیش باستانی را. سپس که مری بویس در اندیشهٔ نوشتن تاریخ روشن دیانت زرتشتی افتاد، که سخت آشفته و تاریک می‌نمود، به پژوهیدن گستردهٔ زمان‌های تاریخی و پیش از آن پرداخت و خوانش ژرف صدها کتاب را آغازید در زمینه‌های تاریخ، زبان‌شناسی، جغرافیای قدیم، باستان‌شناسی، قوم‌شناسی، مصرشناسی، هندشناسی، آشورشناسی، سکه‌شناسی، سفرنامه‌های عتیق و جدید، کتاب‌های دینی ادبی و فلسفی به زبان‌های فارسی، پارسی میانه، پارسی باستان، سغدی، اوستایی، فرانسوی، انگلیسی، یونانی؛ که برآیند آن کتاب حاضر است، که نکته به نکتهٔ آن را به‌صورت گوهرهایی خُرد از آن سرچشمه‌ها بیرون کشیده و همانند نقش موزاییک دلپذیری در کنار هم نهاده است؛ آن هم در پایگاهی که بیش‌ترین نکته‌هایش به پشتوانهٔ سندی معتبر است.
در ترجمه کوشیده‌ام تمام ظرایف صفحه‌آرایی کتاب مبدأ را رعایت کنم؛ عنوان تمامی کتاب‌ها به‌صورت ایرانیک آمده است. نام‌های جاها و کسان را در سرتاسر کتاب با حروف درشت آورده‌ام؛ و عنوان جستارها و گفتارها در «قلاب» دیده می‌شوند. در سرتاسر کتاب شماره‌ها همه از نویسنده‌اند، که در پایان هر فصل در بخش یادداشت‌ها توضیح و تفسیری پیرامونشان می‌آید. برداشت‌های مترجم با ستاره مشخص شده در پانوشت آمده است. هرگاه از کتاب‌های معتبر ایرانی شاهدی به‌صورت گفتاورد آمده، آن گفتاورد را عینا از کتاب مرجع استخراج کرده در میان «قلاب» آورده‌ام. بخشی از گفتاوردهای اوستا و خرده اوستا از ترجمه‌های موجود نقل شده، برخی دیگر را از متن کتاب ترجمه کرده‌ام، و همچنین است گفتاوردهای دیگر از کتاب‌های غیر ایرانی و سنگ‌نبشته‌ها که همه از متن انگلیسی کتاب مبدأ ترجمه شده‌اند و نیز در سرتاسر کتاب «الکساندر» را به‌جای «اسکندر» آورده‌ام، و «راستی و کژی» را به‌جای «خیر و شر»، «تاریخ مسیحی» را به‌جای میلادی، «پارسی میانه» را به‌جای «پهلوی»، و «کژدینی» را به‌جای «ارتداد». در یادداشت‌ها: «سنج» به معنای «بسنجید با» و «صص آ.» به معنای «صفحات آینده» است.
ویراستاری این کتاب وامی گران دارد به کوشش‌های صمیمانه و بی‌دریغ دانشور فرزانه، علی بهبهانی، که اگر توجه و مهر ایشان نمی‌بود، این ترجمه بس آشفته و نابسامان می‌نمود.
باور دارم که کوشش حاضر به‌دور از لغزش نیست، و امید که فرهیختگان ببخشایند و خطاها را به‌یاد آورند تا در پالودنشان کوششی دیگر به‌کار گیرم.
ابوالحسن تهامی
پیش‌گفتار
کیش زرتشتْ دین رسمی ایرانیان باستان بود و هنوز نیز جامعه‌های زرتشتی ساکنِ ایران، هندوستان، اروپا، ایالات متحده، کانادا، استرالیا و دیگر جاهای جهان به آن ایمان دارند. این کیش در سده‌های بسیار نمادِ خُلق و خوی ایرانی بود و ارزش‌های سیاسی و اجتماعی و روحانی وی را در برمی‌گرفت و از این‌رو به جامعه انسجام و ثبات می‌داد. گرچه ایرانیان دستاوردهای درخشان در هنر و ادب در کارنامهٔ خود دارند، کیش زرتشت را باید بزرگ‌ترین دستاورد فرهنگی و روحانی آنان شناخت.
کاری را که پیش‌رو دارید از رشته سخن‌رانی‌های درسی در زمینهٔ ایران‌شناسی است که در دانشگاه کلمبیا آغاز شد و پروفسور مری‌بویس، در جایگاه استاد صاحب‌نظرِ آیین زرتشتی و سنت‌هایش، اجرای آن‌ها را در ۱۹۸۸ به عهده داشت. در این سخنرانی‌ها مری‌بویس با برخورداری از سرچشمه‌های دانشی عظیم به طرح جزئیاتی می‌پردازد که ریشه‌های آیین زرتشت، اصول بنیادی و ردّپای رشد و تحول آن را تا به امروز شامل می‌شود، و از این راه‌آگاهی‌های نوین و تعبیراتی تازه به دست می‌دهد.
پروفسور بویس به سال ۱۹۴۵ دکترای خود را در رشتهٔ شرق‌شناسی از دانشگاه کیمبریج دریافت کرد. در ۱۹۴۷ در دانشگاه لندن به سمت استادیاری، و در ۱۹۶۳ به سمت استاد ایران‌شناسی گمارده شد. نشر آثار پرشمار وی افزوده‌هایی ارزشمند به دانش ما از تاریخ و آداب دینی زرتشتیان، زبان‌های ایرانی میانه و کیش مانی داشته است. نوشته‌های به چاپ رسیدهٔ او به شرح زیر است:
نیایش‌ـ سرود بلند مانوی به زبان پارتی (۱۹۵۴)، فهرست دست‌نوشته‌های ایرانی به دبیرهٔ مانوی در مجموعهٔ آلمانی تورفان (۱۹۶۰) نامهٔ تنسر (۱۹۶۸)، تاریخ آیین زرتشت، در Handbuch der Orientalistik درس نامهٔ پارسی میانه و پارتی مانوی (۱) (۱۹۷۵) فهرست واژگان پارسی میانه و پارتی مانوی
(۱۹۷۷) دژِ پارسی آیین زرتشت (۱۹۸۹، ۱۹۷۷)، زرتشتیان، آداب و باورهای دینی‌شان (۱۹۸۴، ۱۹۷۷) منابع نوشتاری برای پژوهش در کیش زرتشت (۱۹۸۴).
مری بویس برای ثمررسانی‌هایش به ایران‌شناسی، نشان‌های افتخار بسیار دریافت داشته است؛ که از آن جمله می‌توان اشاره داشت به: مدالِ طلای برتون ـ برای کار در میان زرتشتیان ایران، مدال یادبود سرپرسی سایکس؛ دعوت به ایراد سخنرانی درسی در آکسفورد دربارهٔ اِتانبای کاتراک به سال ۱۹۷۵؛ دو جلد جشن‌نامه به افتخار پروفسور مری‌بویس، که در ۱۹۵۸ در Acta Iranica به چاپ رسید.
پروفسور بویس، با کار حاضر، که اوج پژوهش‌ها و نوشته‌های به چاپ رسیدهٔ پیشین اوست، تمامی دانش‌جویان فرهنگ و دین ایرانی را وام‌دار خود کرده است.
احسان یارشاطر
سردبیر
کتاب آیین زرتشت کهن‌روزگار و قدرت ماندگارش
نویسنده : مری بویس
مترجم : ابوالحسن تهامی
انتشارات نگاه
تعداد صفحات: ۳۴۷ صفحه
این نوشته‌ها را هم بخوانید
