معرفی کتاب « یونان باستان »، نوشته دان ناردو

رویدادهای مهم در یونان باستان

پیشگفتار: برداشتی ساده و والا

هنگامی که به بررسی چشم‌انداز رنگارنگ و هیجان‌انگیز تمدن یونان باستان می‌پردازیم، به آسانی می‌توانیم در شور و هیجان رخدادها غرق شویم. قصه‌های پهلوانان جنگ تروا که با شمشیرها و نیزه‌های مفرغی در برابر دیوارهای سنگی و سر به فلک کشیده تروا می‌جنگیدند هنوز هم تخیل مردم را به خود مشغول می‌کند. برآمدن تابناک و فرو افتادن اندوهناک آتن باستانی، شهری با پرستشگاه‌ها، تندیس‌ها و آمفی‌تئاترهای باشکوه، هنوز هم داستانی گیرا و پرکشش است. و ایستادگی دلیرانه شاه لئونیداس و سیصد اسپارتی او در برابر سپاه دویست هزار نفری ایرانیان همچنان مردم را به هیجان می‌آورد.

آتن به آن صورت که در دوران فرمانروایی امپراتور رومی هادریان بود، هنگامی که یونان جزو امپراتوری روم محسوب می‌شد.

اما چنین رخدادها و دستاوردهایی تنها بخشی از تاریخ یونان را تشکیل می‌دهند. یونانیان برای فرهنگ‌های بعدی چیزی بیش از قصه دور و دراز رخدادها و بازمانده‌های رو به زوال هنر و معماری شکوهمند بر جا گذاشتند. آرا و عقاید یونانی ــ مثلاً این عقیده که حقایق طبیعت فراتر از درک ذهن انسان نیستند بلکه آموختنی‌اند ــ در گذر قرن‌ها باقی مانده‌اند. این عقاید بخشی از مفاهیم بنیادی علم، حکومت، و فلسفه مدرن را تشکیل داده‌اند. امروزه بسیاری از مردم این مفاهیم را بدیهی تلقی می‌کنند بدون آن که توجه داشته باشند مبتکر آن‌ها یونانیان بوده‌اند.

ساده‌ترین و در عین حال شاید با اهمیت‌ترین نظری که یونانیان پروردند و به میراث گذاشتند این عقیده است که فرد هم مهم و هم استثنایی است. سی.ام. بورا، تاریخدان، در این باره توضیح داده است: «اعتقاد راسخ به ارزش فرد انسان در مرکز نگرش یونانی قرار دارد. در سده‌هایی که بخش‌های بزرگی از زمین در زیر سلطه… پادشاهی‌های خودکامه قرار داشت… یونانیان این عقیده را در خود می‌پروراندند که یک انسان را نه به عنوان ابزار یک ارباب مقتدر بلکه به خاطر خودش باید محترم شمرد.»(۱)

در این نقاشی ژان ژروم، نقاش فرانسوی قرن نوزدهم، بازیگران پیش از اجرای نمایش در پشت صحنه می‌پلکند.

در سرزمین‌های باستانی مانند مصر و بین‌النهرین، چند پادشاه بر تمام مردم چیرگی مطلق داشتند. فرد معمولی، از تولد تا مرگ، تنها برای برآوردن نیازها و هوس‌های فرمانروا زندگی می‌کرد. از آن‌جا که مفهوم حقوق فردی در این سرزمین‌ها وجود نداشت، مردم معمولی هیچ دخالتی در حکومتشان، هیچ راهی برای ابراز وجود، و هیچ احساسی نسبت به ارزش فردی خود نداشتند.

اما در یونان، برعکس، به رسمیت شناختن ارزش فرد همه راه‌ها را برای اندیشه و عمل تازه گشود. مردم به این باور رسیدند که نیازها و تمایلاتشان مهم است و حق دارند سرنوشت خود را تعیین کنند. از این دیدگاه مفهوم دموکراسی، حکومت مردم بر مردم، شکل گرفت. بیان فردی خلاقانه نیز شکوفا شد و به دستاوردهای بزرگی در عرصه هنر، ادبیات و فلسفه انجامید. افزون بر آن، یونانیان با باورشان به این که توان ذهنی یک فرد می‌تواند حقایق طبیعت را آشکار سازد، راه را برای پیشرفت علم هموار کردند. مهم است یادآور شویم که به برخی از یونانیان ــ مثلاً زنان ــ اجازه بیان فردی یا حق مشارکت در حکومت داده نمی‌شد. اما این واقعیت که بخش نسبتا بزرگی از جمعیت از این حقوق برخوردار بودند در آن زمان جسورانه و انقلابی بود.

نمایش بزرگ و پیچیده تاریخ یونان، که هنوز هم الهامبخش و پربارکننده جهان مدرن است، عمدتا از این برداشت ساده و والا از فردیت انسان مایه گرفته است. به نظر چارلز الکساندر رابینسون، تاریخدان، یونانیان «از راه محترم شمردن فرد و توان ذهنی او، یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌ها را در تاریخ جهان به وجود آوردند.»(۲)

کتاب یونان باستان
نویسنده : دان ناردو
مترجم : مهدی حقیقت‌ خواه
ناشر: گروه انتشاراتی ققنوس
تعداد صفحات: ۱۴۹ صفحه