کتاب « نکات کلیدی تاریخ روابط خارجی ایران ۱۳۵۷ – ۱۳۲۰ »، نوشته الهامه پایدار ، علی نوازنی ، مهران کاظمی

مقدمه

پس از گذشت نزدیک به دو دهه از تدریس روابط خارجی ایران در دوره پهلوی دوم در دانشگاه‌های شاهد تهران، بین‌المللی امام خمینی و پیام نور قزوین و بررسی و نقد آثار ارزشمند این دوره، شاید نتوان در میان آثار انتشاریافته در داخل ایران، بهتر از دو کتاب روابط خارجی ایران اثر علیرضا ازغندی و سیاست خارجی ایران اثر عبدالرضا هوشنگ مهدوی اثری پیدا کرد که هم جامعیت مطالب مرتبط را در یک مجلد در برگرفته باشد و هم با قیمت مناسب دانشجویی ارائه شده باشد. از این گذشته، این دو کتاب برای دانشجویان علوم سیاسی دانشگاه پیام نور سراسر کشور در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به عنوان منابع اصلی این درس هم برگزیده و معرفی شده که همین امر دانشجویان این دانشگاه را ملزم به تهیه و مطالعه این دو کتاب می‌کند. هریک از این دو کتاب، گرچه با سبکی روان و ویرایشی تحسین‌برانگیز لذت خوانش مطالب تاریخی را دوچندان کرده است، اما به‌هیچ‌روی نمی‌توان دشواری مطالعه مطالب گوناگون شامل تاریخ، شخصیت‌ها، سمت‌ها، وظایف، مسئولیت‌ها، عوامل، دلایل، عملکردها و پیامدهای گوناگون را برای یک دوره ۳۷ ساله نادیده انگاشت و از دانشجویان انتظار داشت بیش از ۹۰۰ صفحه مطلب را خود خوانده و به خاطر بسپرند.

یکی از ویژگی‌های دانشگاه پیام نور که آن را از دیگر دانشگاه‌های سراسری کشور متمایز ساخته است، عدم الزام دانشجویان برای حضور در کلاس درس است و همین ویژگی موجب می‌شود تا داوطلبان تحصیل در این دانشگاه بتوانند در کنار مشاغل خود، به ثبت‌نام و تحصیل در این دوره‌ها اقدام بکنند. دانشجویان بسیاری از خارج کشور و در کنار سمت‌های دیپلماتیک و فرهنگی خود یا در داخل کشور در کنار سمت‌های اجرایی خویش در شهرستان‌های دور و نزدیک، این دانشگاه را برای تحصیل برگزینند و همین عدم تمرکز و عدم فرصت کافی برای مطالعه، موجب دشواری مطالعه منابع سنگین این درس شده است.

پیشنهاد الهامه پایدار برای تهیه یک راهنمای ساده‌ساز برای مطالعه آزمون کارشناسی ارشد، جرقه‌ای برای یک همکاری درازمدت در این زمینه را فراهم کرد؛ وی معتقد بود که یک راهنمای ساده‌ساز می‌تواند کمک فراوانی به دانشجویان و پژوهشگران پرمشغله‌ای باشد که فرصت کافی برای مطالعه منابع حجیم و دشواری فراگیری مباحث آزمون سازمان سنجش و دروس دانشگاه پیام نور را ندارند. در این مسیر دو دانشجوی دیگر علاقه‌مند، مهران کاظمی و علی نوازنی نیز برای این همکاری اعلام آمادگی کردند و مسئولیت وارسی اولیه نکات و تکمیل آنها نیز زیرنظر اینجانب بر عهده علی نوازنی قرار گرفت. این دانشجویان که از برگزیدگان ورودی خود هستند معتقدند که این راهنما حتی به‌تنهایی می‌تواند منبعی کافی برای پاسخ‌دادن به آزمون درس تاریخ روابط خارجی ایران (۱۳۵۷-۱۳۲۰) و گرایش دیپلماسی در آزمون کارشناسی ارشد باشد.

ساختار تنظیم مطالب این راهنما بر اساس تفکیک دو کتاب به ترتیب اثر آقای دکتر عبدالرضا هوشنگ مهدوی و سپس اثر آقای دکتر سید علیرضا ازغندی است. در بخش مربوط به هر کتاب، فصل‌های آن کتاب طبق فهرست مطالب آن اثر مشخص شده و مطالب مهم در زیر هر فصل و به ترتیب صفحات ارائه شده، و با ذکر صفحه هر نکته در داخل پرانتز به صورتی مستند و قابل وارسی تقدیم شده است. البته این دو کتاب نیز مانند هر کتاب دیگری خالی از اشکال و ابهام املایی، ویرایشی، ساختاری، و تناقض مفهومی و محتوایی نیستند. برای این منظور اصلاح‌نامه‌ای هم به این راهنما اضافه شده است و خوانندگان گرامی را توصیه می‌کنیم که پیش از مطالعه این راهنما، اقدام به اصلاح منبع اصلی خود بکنند. بااین‌حال تلاش این گروه برای ارائه نکات ارزشمند و صحیح منابع بدون روایت مطالب نادرست بوده است.

دکتر بهرام نوازنی

کتاب نکات کلیدی تاریخ روابط خارجی ایران ۱۳۵۷
۱۳۲۰
نویسنده : الهامه پایدار ، علی نوازنی ، مهران کاظمی
ناشر: انتشارات تیسا
تعداد صفحات : ۲۴۰ صفحه