معرفی کتاب « گذرگاه میلر »، نوشته ایتن کوئن ، جوئل کوئن

درباره این مجموعه

خیلی‌ها اعتقاد دارند که «فیلم‌نامه» یک اثر مستقل نیست، بلکه صرفا ماده خامی‌ست برای به‌تصویر کشیده‌شدن توسط کارگردان. بی‌شک اغلب فیلم‌نامه‌ها با چنین تعریفی سازگارند. ولی فیلم‌نامه‌هایی هم هست که با آثار ادبی ناب برابری می‌کنند؛ می‌شود آن‌ها را بارها خواند و از خواندن‌شان لذت برد. قصد ما در این مجموعه، در کنار اهداف آموزشی، تلاش برای انتشار متن‌هایی با اصالت و ظرافتِ ادبی‌ست؛ آثاری که بتوانند هویتی مستقل از فیلم‌ها داشته باشند. در هر مجلد، همراه با فیلم‌نامه، زندگی‌نامه نویسنده و کارگردان فیلم و چند نقد نیز قرار دارد تا مجموعه‌ای خواندنی و خودکفا فراهم شود. درضمن علامت […] نشانه بخش‌هایی‌ست که به ضرورت‌های اخلاقی از متن فارسی حذف شده است. در مواردی که بیش از یک جمله حذف شده حتما در پانویس به تعداد جمله‌ها اشاره کرده‌ایم.

مقدمه

گذرگاه میلر، سومین فیلم برادران کوئن، داستان رقابت دو گروه تبهکار را به تصویر می‌کشد که برای کسب قدرت با هم می‌جنگند و در این میان، شخصیت محوری فیلم، تام ریگان، با استفاده از بی‌اعتمادی و فساد موجود در شهر بی‌نام و نشان فیلم، و ایجاد آشفتگی عمومی در آن، وقایع را آن‌گونه که خود می‌خواهد پیش می‌برد و در نهایت آرامش را حکمفرما می‌کند. این قهرمان هوشمند خونسرد، مرموز، شجاع، تا حدی بی‌اخلاق و به‌ظاهر عاری از احساس، رابین‌هودی است که برای برقراری عدالت و آرامش دست به فریبکاری و قتل هم می‌زند.

گذرگاه میلر که با الهام از رمان‌های کلید شیشه‌ای و خرمن سرخ دشیل هَمِت نوشته شده، تفسیری تازه از ادبیات همت را به نمایش می‌گذارد و حتی از آن نیز فراتر می‌رود و با استفاده از ارجاعات مختلف به فیلم‌های گنگستری و فیلم نوآر، از منابع الهامِ هَمِتی خود موفق‌تر ظاهر می‌شود و در نهایت، یکی از جالب‌ترین برداشت‌های سینمایی از ادبیات هَمِت ــ که مورد توجه فیلم‌سازان دیگری هم بوده ــ شکل می‌گیرد.

براداران کوئن که «کارگردان دوسر» لقب گرفته‌اند، قراردادهایی ژانر نوآر و نیز دیالوگ و زبان را به بهترین شکل در گذرگاه میلر به کار بسته‌اند، چنان که در این فیلم استفاده از زبان گنگستری در شکل‌گیری فضا و شخصیت‌ها بسیار کلیدی می‌نماید. آن‌ها اثر خود را به شکلی ساخته‌اند که گاه به نظر می‌رسد وجه داستانی و زبان آن بیش‌تر از وجه بصری برایشان حائز اهمیت بوده است، اما درعین‌حال، وجه بصری را نیز ابدا دست‌کم نگرفته‌اند. در مجموع، این اثر و سایر آثار این دو تن حاکی از دانش سینمایی، فرهنگی و تاریخی آن‌هاست ــ دانشی که در بطن فرهنگ امریکایی و در جوار سینمای هالیوود، به ساخت فیلم‌هایی مستقل و کم هزینه می‌انجامد که مخاطبانی جهانی دارند. گذرگاه میلر ازجمله آثار برادران کوئن است که بسیار مورد توجه مخاطبان و منتقدان قرار گرفت و نخل طلایی جشنواره «کن» را در سال ۱۹۹۱ از آن خود کرد.

با توجه به اهمیت آثار این دو کارگردان و لزوم آشنایی با فرایند کارشان، فیلم‌نامه گذرگاه میلر به همان اصلی، یعنی همراه با بعضی از اطلاعات مربوط به کارگردانی اثر، به خوانندگان عرضه می‌شود. زیرا به نظر می‌رسد که فرایندهای نگارش فیلم‌نامه و کارگردانی برای جوئل و ایتِن کوئن فرایندهایی منفک نیستند و بسیار درهم‌تنیده‌اند. ترجمه خوب آقای امید نیک‌فرجام از متن اولیه فیلم‌نامه گذرگاه میلر پیش‌تر در شماره ۲۴ نشریه فیلم‌نگار به چاپ رسیده بود. متن حاضر حاصل مقایسه کامل ترجمه اولیه با نسخه نهایی فیلم‌نامه مذکور است که انتشارات فیبر اند فیبر در سال ۱۹۹۱ منتشر کرد و طبعا تفاوت‌های آشکاری با متن اولیه دارد. تلاش‌مان در جهت عرضه نزدیک‌ترین متن به اثر سینمایی اصلی و روش کار کارگردانان بود تا خوانندگان جدی‌مان را با نوع دیگر نگاه کردن به فیلم‌نامه آشنا کنیم.

گذرگاه میلر

Miller’s Crossing

کارگردان: جوئل کوئن Joel Coen

فیلم‌نامه‌نویسان: جوئل و ایتن کوئن (برداشتی آزاد از رمان‌های

خرمن سرخ و کلید شیشه‌ای اثر دشیل هَمِت)

تهیه‌کننده: ایتِن کوئن Ethan Coen

مدیر فیلم‌برداری: بَری سانِنفِلد Barry Sannenfeld

تدوین: مایکل میلر Michael Miller

موسیقی: کارتر بِروِل Carter Burnwell

بازیگران – نقش‌ها

گیبریل برن Gabriel Byrne – تام ریگان Tom Reagan

مارشا گی‌هاردِن Marcia Gay Harden – ورنا Verna

جان تورتورو John Turturro – برنی برنبام Bernie Bernbaum

جان پولیتو Jon Polito – جانی کسپر Johnny Caspar

جی. ئی. فریمن J.E. Freeman – ادی دین Eddie Dane

آلبرت فینی Albert Finney – لیو اُبانین Leo OBannion

مایک استار Mike Starr – فرانکی Frankie

استیو بوشِمی Steve Buscemi – مینک لارویی Mink Larouie

اَل مَنچینی Al Mancini – تیک تاک Tic-Tac

محصول امریکا، ۱۹۹۰، ۱۱۵ دقیقه، رنگی.

این فیلم نخستین‌بار در ۲۱ سپتامبر ۱۹۹۰ در جشنواره فیلم نیویورک به نمایش درآمد.

لیوان ویسکی روی باری از چوب بلوط زیر نوری درخشان قرار گرفته است. دو قالب یخ در آن می‌افتد. از جایی دیگر در اتاق:

مرد: [خارج از تصویر] دارم از دوستی حرف می‌زنم. دارم از شخصیت حرف می‌زنم. دارم از ــ لیو، استفاده از این کلمه اصلاً خجالت نداره ــ دارم از اخلاقیات حرف می‌زنم.

ویسکی در لیوان ریخته می‌شود و تقریبا آن را لبالب پر می‌کند و در همین حال صدای مرد خارج از تصویر ادامه می‌دهد.

مرد:… می‌دونی من آدم جوونمردی‌ام. گاهی بدم نمی‌آد رو چیزی شرط ببندم. اما این‌قدر دیگه جوونمرد نیستم.

کسی که حرف می‌زند مردی‌ست میانسال و تاس با صورتی گرد. با پالتو روی صندلی‌ای چرمی در اتاقی تاریک نشسته است که تنها منبع نور آن یک چراغ مطالعه در خارج از تصویر است. مرد جانی کسپِر است.

پشت سر او مردی با ظاهری خشن ایستاده است با پالتو و کلاه و کلاهی دیگر در دست که احتمالاً از آنِ کسپر است. این مرد ادی دین است.

کسپر: [ادامه می‌دهد.] وقتی من یه مبارزه ترتیب می‌دم، مثلاً وقتی رو یه مبارزه کثافت سه به یک شرط می‌بندم، خب انتظار دارم که مبارزه با همین نتیجه سه به یک تموم بشه. ولی هر بار که با این برنی برنبامِ حرومزاده شرط می‌بندم، تا به خودم می‌آم می‌بینم شرطو یه کمی برده بالا ــ یا بدتر، بردِ پایین به من می‌رسه…

از پشتِ کسپر صدای یخِ توی لیوان را می‌شنویم و کسی را می‌بینیم که در سایه از بارِ روشن در پس‌زمینه دور و به ما نزدیک می‌شود.

کسپر:… این جهود می‌دونه من دوست دارم زیر پام سفت باشه. این خبرو که من مبارزه راه انداختم به همه می‌فروشه. همه از بیرون و شهرهای دیگه پولا رو سرازیر می‌کنن. بعد شرط‌ها سر می‌ذاره به جهنم. نمی‌دونم خبرا رو به کی می‌فروشه، شاید به لس‌آنجلسی‌ها می‌فروشه، نمی‌دونم. ولی مسئله این‌جاست که برنی به پول شرافتمندانه‌ای که از مسابقه‌ها درمی‌آره رضایت نمی‌ده. به کاری که من واسش جور می‌کنم رضایت نمی‌ده. داره خبر شرط‌بندی‌های منو می‌فروشه، یعنی یه قسمت از پولی که باید بره تو جیب من، می‌ره تو جیب یه بابای دیگه. این‌طوری باز می‌رسیم به مسائل دوستی، شخصیت، اخلاقیات.

کتاب گذرگاه میلر
صد سال سینما، صد فیلمنامه
نویسنده : ایتن کوئن ، جوئل کوئن
مترجم : امید نیک‌فرجام
ناشر: نشر نی
تعداد صفحات : ۱۹۹ صفحه