آسم چیست؟ چطور تشخیص داده می‌شود؟ درمان آن به چه صورت است؟
علل آسم
- بیماری التهاب مزمن راههای هوایی که با ۳ شاخص معین می‌شود.
- التهاب مزمن راه هوایی
- افزایش واکنش‌دهی برونش‌ها
- انسداد برگشت‌پذیر راههای هوایی
- آسم Extrinsic: افزایش حساسیت به یک آلرژن (دوده، مایت‌های غبار)
- آسم intrinsic: واکنش راه هوایی به عامل غیرایمیون (آسپیرین، NSADIS، بتابلوکرها، سولفیت‌ها، غبار محرک، عوامل آلوده‌کنندهٔ هوا، سرما، ورزش، عفونت، استرس).
تشخیص افتراقی آسم
- ادم ریه
- برونشیت حاد
- اختلال عملکرد تارهای صوتی
- حملات اضطرابی
- نارسایی قلبی
- COPD
- پنومونی
- CAD/MI
- پنومونی افزایش حساسیت
- آتلکتازی
- برونشیولیت
- انسداد راههای هوایی فوقانی
- آنژیوادم
- پنوموتوراکس
- آمبولی ریوی
اپیدمیولوژی آسم
- در ۵-۱۰% از جمعیت دیده می‌شود.
- ۲/۱ موارد قبل از ۱۰ سالگی، ولی در هر سنی ممکن است ایجاد شود.
- مردان > زنان
- غالباً سابقهٔ فامیلی آسم یا بیماریهای آتوپیک وجود دارد.
- مرگ و میر افزایش یافته است، احتمالاً بدلیل اعتماد بیش از حد به داروهای برونکودیلاتور می‌باشد.
علایم و نشانه‌های آسم
- سرفه (اوّلین علت سرفه- دومین و سوّمین علل سرفه GERD و ترشحات پشت‌بینی)
- تنگی نفس
- احساس سنگینی در قفسه سینه
- ویز باز دمی/ بازدم طولانی
- تولید خلط
- تورم بیش از حد در اثر تجمع هوا، موکوس و بافتهای مرده
- بیدار شدن‌های شبانه
- اختلال خواب
- تاکی‌کاردی- تاکی پنه در طی حملات
- تشدید علائم به طور حاد، استفاده از عضلات تنفسی فرعی، ناتوانی در بیان کامل جملات، کاهش جابجایی هوا، پرهوایی قفسه سینه، (افزایش قطر قدامی- خلفی قفسه سینه)
- تغییر سطح هوشیاری (ثانویه به هیپوکسی)، نبض متناقض (کاهش فشار خون سیستمیک، mmHg10 در هنگام دم).
تشخیص آسم
- تعیین اختلال عملکرد برگشت‌پذیر راههای هوایی
- افزایش ۱۵% در FEV۱ پس از مصرف B آگونیست‌های استنشاقی- انقباض برونش در پاسخ به متاکولین یا هوای سرد.
- PFT: FEV۱ پایین، TLC بالا، RV بالا: بهبود FEV۱ با برونکودیلاتور.
- PEFR: سهولت در اندازه‌گیری، استفاده برای پیگیری شدت و دورهٔ بیماری: ۶۰۰-۴۰۰ طبیعی، ۳۰۰-۱۰۰ وخامت متوسط: کمتر از ۱۰ وخامت شدید.
- CXR: پرهوایی، آتکلتازی
- ABG: آلکالوز تنفسی در موارد حملهٔ خفیف با خسته شدن بیمار در اثر هایپرونیتلاسیون P P CO۲ به حد نرمال و سپس بالاتر افزایش می‌یابد. هیپوکسمی و اسیدوز متابولیک نشانهٔ بیماری شدید است. (به علت اکسیژن‌رسانی ضعیف و عدم تطابق V/Q)
- کشت خلط: ائوزینوفیل‌ها افزایش، عفونت ثانویه
درمان آسم
- پرهیز از عوامل محرک
- اکسیژن مکمل در حملات حاد
- بتا دو آگونیست برای اتساع برونش‌ها- کوتاه اثر (اَلبوتِرول: برای درمان فوری)- طولانی اثر مثل سالموترول برای استفادهٔ شبانه، به هنگام ورزش و آسم پایدار.
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی برای درمان مزمن: چنانچه بیمار بیش از ۲ بار در هفته زا برونکودیلاتورها استفاده کند باید از کورتیکواستروئید استفاده کند.
- آنتی کولینرژیک (ایپراترپیوم): برونکودیلاتورهای ضعیف
- ثابت‌کنندهٔ ماست سِل‌ها در بچه‌ها (کرومولین)
- مهارکنندهٔ لوکوترین‌ها (مون تِلوکاست)
- استروئیدهای سیستمیک (پردنیزون)، بتا آگونیست‌های استنشاقی، و گاهی اوقات تئوفیلی برای حملات حاد و شدید آسم.
پیش آگهی/ سیر بالینی آسم
- دوره‌های حملات حاد با فواصل بدون علامت
- علائم با ورزش، هوای سرد، عفونت‌های سیستم تنفسی فوقانی، استرس، محرک‌ها و غیره تشدید می‌شود.
- شدت حمله و پاسخ به درمان با اندازه‌گیری PEFR پیگیری می‌شود.
- آسم اِستاتوس (دائم): حملات شدید و طول کشیده که به درمان اولیه پاسخ نمی‌دهد و ممکن است منجر به نارسایی تنفسی و مرگ بیمار شوند.
- آسم خفیف، متناوب: علایم کمتر از ۲ بار در هفته، PEFR بیش از ۸۰% نرمال/
- آسم دائم، خفیف: علائم بیش از ۲ بار در هفته، PEFR بیش از ۸۰%
- آسم دائم متوسط: علائم روزانه و PEFR 60 تا ۸۰%
- آسم دائم شدید: ایجاد و عود علائم مکرر، محدودیت فعالیت، PEFR کمتر از ۶۰%