منظور از فشار خون ثانویه چیست و شیوه تشخیص و درمان آن چیست؟
علت فشار خون ثانویه
- بیماری مزمن کلیوی (CKD): ناشی از احتباس مایع و اثرات رنین
- فتوکروموسایتوما: ناشی از افزایش کانکول آمینها
- تنگی شریان کلیه (دیسپلازی آترواسکلروتیک یا فیبروماسکولار): به علت فعالیت محور رنین- آنژیوتانسین- آلدوسترون که باعث انقباض سیستمیک عروق (آنژیوتانسین H) و افزایش حجم مایع (آلدوسترون) در بدن می‌شود.
- افزایش مینرالوکورتیکوئیدها (هایپر آلدوسترونیسم اولیه، سندرم کوشینگ): افزایش تولید آلدوسترون باعث بازجذب مجدد سدیم و افزایش حجم مایعات می‌گردد.
تشخیص افتراقی فشار خون ثانویه
- فشار خون اولیه
- بیماری مزمن کلیه
- تنگی شریان کلیه
- فئوکروموسایتوم
- هیپرآلدوسترونیسم
- سندرم Conn
- سندرم کوشینگ
- سندرم لیدل
- کوارکتاسیون آئورت
- هایپرتیروئیدیسم
- چاقی/ سندرم X
- آپنه انسدادی خواب
- داروها (کوکائین، آمفتامین‌ها، OCP، الکل، استروئیدها، سمپاتومیمتیک‌ها)
اپیدمیولوژی فشار خون ثانویه
CKD حدود >10 میلیون نفر را در آمریکا درگیر کرده که اکثر موارد را HTN ایجاد نموده است.
تنگی شریان کلیه در ۱-۲% از تمام مبتلایان خون دیده می‌شود، ۳۰% بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر متعدد تنگی شریان کلیه (RAS) دارند همهٔ آنها فشار خون دارند.
هایپآلدوسترونیسم اولیه نیز از موارد تشخیص داده شده است (%۲-۱).
فئوکروموسایتوم کمت از ۳.۰% موارد را شامل می‌شود اما نباید آن را نادیده گرفت (۱۰% ارثی- MENII، نوروفیبروم فون- هیپل- لیندو)
علایم و نشانه‌های فشار خون ثانویه
- فشار خون شدید بدون سابقهٔ فامیلی، بالا رفتن ناگهانی BP و یا شروع آن قبل از سن ۲۰ سالگی یا بعد از ۵۰ سالگی.
- نشانه‌های آسیب انتهایی ارگانها.
- RAS: وجود بروئی طولانی در پهلوها نشاندهندهٔ دیسپلازی فیبروماسکولار است (در زنان جوان بیش از مردان)؛ بروئی لوکالیزه در اپیگاستر نشاندهندهٔ RAS آترواسکلروز است.
- هایپوکالمی خودبخود یا پس از تجویز دیورتیک با دوز پایین بیانگر افزایش مینرالوکورتیکوئیدها یا سندرم لیدل است.
- فئوکروموسایتوم: بیش از ۵۰% موارد افزایش فشار خون حمله‌ای دارند، تریاد هایپر آدرنرژیک سردرد، دیافورز (تعریق) و تپش قلب.
- کوهان بوفالو (Buffalo Hump)، استریا و یافته‌های سندرم کوشینگ.
تشخیص فشار خون ثانویه
- بررسی پایه‌ای فشار خون شامل شرح حال معاینه، آنالیز ادرار، بررسی پایه بیوشیمیایی و آسیب قلبی (EKG/ اکوکاردیوگرافی).
- بررسیهای خاص در بیمارانی که تظاهرات بالینی مشکوک یا آنها که فشار خون شدید یا مقاوم به درمان دارند.
- غربالگری CKD با کراتینین سرم و U/A
- غربالگری RAS با MRA و سنتی گرافی کلیوی کاپتوپریل، تست قطعی آنژیوگرافی کلیه است.
- هایپر آلدوسترونیسم اولیه با آلدوسترون بالای سرم یا ادرار همراه مهار فعالیت رنین پلاسما مشخص می‌شود و با MRI غدد آدرنال مورد پیگیری قرار می‌گیرد.
- فئوکروموسایتوم: سطح بالای متانفرینها/ کاتکل آمینهای ادرار پیگیری با CT، MRI، اسکن MIBG یا ونوگرافی انتخابی برای سطح کاتکل آمینها جهت لوکالیزه کردن تومور (۱۰% خارج شکمی، ۱۰% بدخیم، ۱۰% دوطرفه، ۱۰% شکمی و خارج آدرنال)
درمان فشار خون ثانویه
- CKD: دارو (مثل مهارکننده ACE) برای طبیعی کردن کامل فشار خون جهت محدود کردن پیشرفت بیماری کلیه ضروری است.
- RAS: آنژیوپلاستی، و استنت‌گذاری برای باز کردن تنگی شریان کلیه
- فئوکروموسایتوم و آدنومای آدرنال تولیدکنندهٔ آلدوسترون: برداشت جراحی
- بلوک آلفا و بتا آدرنرژیک قبل از عمل برداشت فئوکروموساتیوم
- اسپیرونولاکتون در هایپرپلازی آدرنال
- آمیلوراید در سندرم لیدل
پیش آگهی/ سیر بالینی فشار خون ثانویه
پیش آگهی در صورت تشخیص درست در اغلب موارد خوب است.
