بیماری سل یا TB چه علایمی دارد؟ سل چطور تشخیص داده می‌شود و چگونه درمان می‌شود؟
علت های بیماری سل
- انتقال ذرات هوایی حاوی باسیل مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
- ارگانیسم‌ها درون آلوئول‌ها تکثیر می‌یابند.
- پیدایش ارگانیسم‌های مقاوم به چند دارو، عمدتاً در اثر عدم تکمیل دورهٔ طولانی درمان است.
- برخی از موارد مثبت PPD ناشی از واکسن BCG قبلی است (خارج از ایالت متحده).
- بیشترین علت بیماری فعال دوباره فعال‌شدن عفونت قبلی است.
تشخیص افتراقی بیماری سل
- پنومونی باکتریال
- سرطان ریه
- سارکوئیدوز
- HIV
- CHF
- عفونت‌های قارچی
- آبسه‌های ریوی
- لنفوم
- واسکولیت
اپیدمیولوژی بیماری سل
- ۱۵ میلیون نفر در آمریکا آلوده هستند؛ ۱۶ هزار بیماری فعال در هر سال
- در دههٔ ۱۹۸۰ شیوع بیماری افزایش داشت ولی از سال ۱۹۹۲ کاهش یافته (در آمریکا)
- ۳/۱ جمعیت جهان آلوده هستند، ولی موارد بیماری فعالی کمتر است.
- گروه‌هایی که انجام غربالگری با PPD در آنها لازم است: HIV، تماس نزدیک با موارد فعال بیماری، معتادان تزریقی، دیابت، سلیکوزیس، سرکوب ایمنی، سرطان‌ها، ESRD، کارکنان مراکز بهداشتی، گروه‌های کم درآمد و مهاجران.
علایم و نشانه‌های بیماری سل
- تب
- تعریق شبانه
- کاهش وزن
- خستگی
- سرفه
- هموپتزی
- درد سینهٔ پلوریتیک
- تنگی نفس ناشایع است
- افیوژن پلور
- درگیری‌های خارج ریوی: غدد لنفاوی، استخوانها، مفاصل، ادراری تناسلی، CNS، شکم، پریکارد، پلور.
- ممکن است علایم اختلال عملکرد اعضاء وجود داشته باشد.
تشخیص بیماری سل
- CXR: -TB اولیه: ارتشاح قسمت تحتانی ریه، آدنوپاتی
- TB نهفته (Latent): سلول‌ها و فیبروز در قسمت فوقانی ریه
- فعال شدن مجدد TB: ارتشاح قسمت‌های فوقانی ریه تشکیل کاویته
- TB میلیاردی (ارزنی): ندول‌های کوچک منتشر
- کمپکس Gohn: گرانولم‌هایی متشکل از باسیل در مرکز همراه با لنف نودهای کلسیفیه.
- خلط (۳ نمونه لازم است): باسیل‌های اسید فاست دیده می‌شود.
- تست پوستی توبرکولین (PPD): رایج‌ترین تست غربالگری است.
- اندوراسیونهای مربوط به پاسخ مثبت عبارتند از:
- در افراد بدون ریسک فاکتوری mm 15
- در افراد در معرض خطر mm 10
- Mm 5 در بیماران مبتلا به HIV و کسانی که اخیراً تماس با TB فعال داشته‌اند یا CXR مشکوک داشته‌اند.
- بیوپسی (کبد مغز استخوان، غذذ) جهت تایید تشخیص TB خارج ریوی
- در افرادی به تازگی مبتلا به TB می‌شوند باید تست HIV انجام شود.
- بیوپسی (مغز استخوان، کبد، غدد لنفاوی) جهت تایید تشخیص سل خارج ریوی
درمان بیماری سل
- گزارش مورد تشخیص داده شده به مرکز بهداشت
- ایزولهٔ تنفسی
- TB فعال- ایزونیازید و ریفامپین بمدت ۶ ماه + پیرازینامید به مدت ۲ ماه
- اتامبوتول در نواحی وجود مقاومت به INH (براساس کشت) اضافه می‌شود.
- TB مقاوم به چند دارو شناخته شده است.
- TB خارج ریوی: درمان مشابه TB فعال
- TB نهفه باید به علت ناقل فعال شدن درمان گردد (مخصوصاً در گروه‌های پرخطر)
- ایزونیازید برای ۹ ماه یا ریفامپین برای ۴ ماه
- ریفامپین/ پیرازینامید برای ۲ ماه (احتیاط در بیماران کبدی)
- عفونت‌های مخفی را درمان کنید مگر اینکه قبلاً درمان شده باشد.
- واکسن BCG غیرقابل اعتماد است. در ارزیابی بیماران مواجهه قبلی با BCG را در نظر نگیرید.
پیش‌آگهی/ سیر بالینی بیماری سل
- TB اولیه: معمولاً بدون علامت یا خود محدود شونده است، غیرعفونی است و در نهایت به TB نهفته ختم می‌شود.
- TB فعال: نشانه‌های بالینی، کشت خلط یا CXR نشان‌دهندهٔ TB؛ در صورت عدم درمان در طی ۵ سال ۶۵% مرگ و میر دارد در ضن براحتی قابل درمان است.
- TB منتشر: ضعف دفاعی میزبان (مثل HIV) اجازهٔ انتشار سیستمیک بیماری را می‌دهد. (منتشر، متعدد، گره‌های کوچک عفونی) همراه با نشانه‌های مربوط به ارگانهای متعدد
- ۹۰% موارد مخفی باقی‌مانده و هرگز فعال نمی‌شوند.
- موفقیت درمان بیش از ۹۵% است.
- TB نهفته: PPP مثبت، اما CXR، کشت و علایم بالینی عفونت فعال را تایید نمی‌کنند امکان فعال‌شدن مجدد آن هنگام ضعف سیستم ایمنی وجود دارد.