آشالازی چیست و چه علایمی دارد؟ راه‌های تشخیص و درمان آشالازی
آشالازی (Achalasia) لغتی به معنی «بدون استراحت» است و به نوعی اختلال حرکت مری گفته می‌شود که در اثر آن، حرکت‌های طبیعی پریستالسیس (حرکات پایین برنده غذا) در لایه عضله صاف مری از بین می‌ود و اسفنکتر تحتانی مری (lower esophageal sphincter; LES) قادر نیست در پاسخ به بلع به طور صحیح و کامل شل شود و در حالت اسپاسم باقی می‌ماند.
علایم بیماری آشالازی که به آن کاردیواسپاسم (cardiospasp) یا دیس سینرژی مری (dyssynergia به معنی عدم هماهنگی عضلانی) هم گفته می‌شود عبارتند از: اشکال در بلع جامدات و مایعات، پس زدن غذای هضم نشده از معده به مری (رگورژیتاسیون؛ regurgitation)، گاهی درد قفسه سینه، سرفه (به ویژه در وضعیت درازکش)، کاهش وزن ناشی از نخوردن مقدار کافی غذا.
درمان‌های مرسوم
پس از تشخیص بیماری به وسیله پزشک، درمان‌های ضروری تجویز می‌شوند.
تشخیص بیماری با استفاده از رادیوگرافی بلع باریم (barium swallow) و مانومتری یعنی اندازه‌گیری فشار داخل مری صورت می‌گیرد و سی.تی‌اسکن قفسه سینه و آندوسکوپی مری به منظور رد احتمال سرطان انجام می‌شود. معمولاً در آندوسکوپی، بافت داخلی مری طبیعی است. مانومتری مری به دلیل حساسیت بالا، آزمایش کلیدی مری به دلیل حساسیت بالا، آزمایش کلیدی تشخیص بیماری به شمار می‌آید. برای انجام مانومتری، لوله نازکی از راه بینی وارد مری می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود چند بار عمل بلع انجام دهد. حسگر تعبیه شده در لوله، میزان انقباض‌های عضلانی را در بخش‌های مختلف مری در هنگام بلع اندازه‌گیری می‌کند.
معمولاً در آشالازی، تشخیص به وسیله نمونه‌برداری در هنگام آندوسکوپی ولی در صورتی که انجام شد، هیپرتروفی (افزایش رشد) بافت عضلانی و فقدان سلول‌های عصبی شبکه مینتریک (شبکه رشته‌های عصبی کنترل‌کننده حرکت مری) را نشان می‌دهد.
درمان، عبارت‌است از مصرف داروهای کاهش‌دهنده فشار اسفنکتر تحتانی مری به ویژه داروهای مسدود کننده کانال کلسیم (مثل نیفدیپین، با نام تجارتی Adalat) و نیترات‌ها (مانند ایزوسورباید دی نیترات با نام تجارتی lsordil و نیتروگلیسیرین با نام تجارتی Nitrostat). متأسفانه این داروها غالباً چندماه پس از مصرف بی‌اثر می‌شوند و عوارض جانبی ناخوشایندی مانند سردرد و تورم پاها را به همراه دارند. تزریق سم میکروب بوتولیسم موسوم به بوتولینوم (با نام تجارتی بوتاکس؛ Botox) به داخل اسفنکتر تحتانی مری می‌تواند موجب فلج عضلات آن شود ولی این اثر موقتی است و موجب بروز اسکار (بافت جوشگاهی) در اسفنکتر می‌شود. از این درمان فقط در افرادی که قادر به تحمل جراحی نیستند (مثلاً اشخاص مسن و بیمار) استفاده می‌شود.
متسع‌کرد مری با استفاده از قرار دادن بالون در سطح داخلی اسفنکتر تحتانی مری و دمیدن هوا در آن و همچنین عمل جراحی هلر (Heller) که عبارت‌است از بریدن مری در سطح طولی از قسمت بالای اسفنکتر تحتانی و ادامه دادن برش تا روی معده روش‌های درمانی دیگر به شمار می‌آیند. در عمل هلر، فقط لایه‌های بیرونی عضلانی مری بریده می‌شود و لایه داخلی مخاطی آن دست نخورده باقی می‌ماند. سپس چین‌هایی در سطح فوندوس (قعر معده) در اطراف اسفنکتر تحتانی مری ایجاد می‌شود (فوندوپلیکاسیون؛ fundoplication) تا از برگشت اسید معده به مری که می‌تواند با گذشت زمان موجب تخریب جدی مری می‌شود جلوگیری نماید. این عمل که به آن میوتومی هلر (برش عضله به روش هلر) گفته می‌شود بهبود 90/0 بیماران مبتلا به آشالازی را به همراه دارد.
بیماری آشالازی در اثر چه عواملی ایجاد می‌شود؟
بیماری آشالازی دو نوع است. در نوع اولیه، نمی‌توان عامل خاصی برای بیماری پیدا کرد. نوع اولیه، اکثر موارد بیماری را در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر تشکیل می‌دهد. در نوع ثانویه، عواملی مانند تهاجم سرطان معده، به مری و نیز بیماری‌هایی مانند لنفوم، بیماری شاگاس، بعضی عفونت‌های ویروسی، التهاب گوارشی (گاستروآنتریت) ائوزینوفیلیک و اختلالات تحلیل برنده دستگاه عصبی موجب بروز آشالازی می‌شوند.
