چه بیماری‌های دیگری شبیه اختلالات مردمک هستند؟
- داروهای یا سموم ایجادکنندهٔ دیلاتاسیون مردمک (مثل آنتی‌کولینرژیک‌ها، آدرنرژیک‌ها، هالوسینوژن‌ها، نیکوتین، مهارکننده‌های منوآمین‌اکسیداز)
- داروها یا سموم ایجادکنندهٔ انقباض مردمک (مثل اپیوئیدها، کولینرژیک‌ها)
- کوما/ انسفالوپاتی آنوکسیک
- Hippus (تون سمپاتیک و پاراسمپاتیکی متناوب)
- سندرم هورنر
- فشار روی عصب III مغزی قاعدهٔ جمجمه
- مردمک آدی (Adie)
- مردمک آرژیل – روبرتسون
چگونگی ایجاد و علت‌های اختلالات مردمک
- آنیزوکوری به عنوان مردمک‌های نامساوی تعریف می‌شود.
- اندازهٔ مردمک نشان‌دهندهٔ تعامل بین سیستم‌های اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک است.
- مردمک از نظر اندازه کم و بیش یکسان هستند اما ممکن است ۲-۱ میلی‌لیتر با هم تفاوت داشته باشند که می‌تواند طبیعی تلقی شود (آنیزوکوری اسانسیل).
- مردمک‌ها تمایل دارند که با افزایش سن کوچک‌تر شوند.
- گشادی مردمک (میدریازیس) به وسیلهٔ عمل عضله گشاد کننده مردمک تحت کنترل سیستم سمپاتیک است ایجاد می‌شود.
- فعالیت سمپاتیکی افزایش یافته در نتیجهٔ کاهش عملکرد پاراسمپاتیکی (مثل فلج عصب III مغزی) می‌تواند سبب آنیزوکوری (مردمک غیرطبیعی بزرگ‌تر است) شود که در نور تشدید می‌شود.
- مردمک دیلاتهٔ یک‌طرفه ممکن است به وسیله قطره‌های چشمی میدریاتیک (آتروپین، اسکوپولامین)، میدریاز بعد از گانگلیونی (مردمک آدی) و یا میدریاز پیش از گانگلیونی (فلج عصب III) ایجاد شود.
- مردمک دیلاته دوطرفه ممکن است ناشی از مسمومیت با گلوتتمید یا آنوکسی باشد.
- انقباض مردمک (میوزیس) به وسیلهٔ عملکرد عضلهٔ منقبض‌کننده مردمک که تحت کنترل سیستم پاراسمپاتیک است ایجاد می‌شود (عصب III).
- ممکن است ناشی از داروهای پاراسمپاتومیمتیک یا کولینرژیک باشد.
- در صورتی که عملکرد پاراسمپاتیک به وسیله سمپاتیک مهار نشود (مانند سندرم هورنر)، سبب ایجاد آنیزوکوری می‌شود که در تاریکی بارز خواهد بود.
علایم و نشانه‌های بالینی اختلالات مردمک
- به طور طبیعی یک نور درخشان سبب انقباض مردمک‌ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌شود.
- به طور طبیعی یک تغییر نرمال در تون سمپاتیک و پاراسمپاتیک به صورت دیلاتاسیون و انقباض متناوب آنها با تحریک نوری طول کشیده وجود دارد (Hippus).
- مردمک‌ها باید از نظر پاسخ به نور و تطابق بررسی شوند.
- بیماران مبتلا به اختلال در انقباض مردمک از اختلال در تحمل نور شکایت کنند.
- گشادی یک‌طرفه مردمک در یک بیمار معمولاً در نتیجهٔ قطره‌های چشمی میدریاتیک (آتروپین یا اسکوپولامین) است.
چگونه بیماری اختلالات مردمک را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی
- سابقه کامل پزشکی و جراحی با توجه ویژه به سوابق نورولوژیک و افتالمولوژیک و نیز به سر و گردن
- معاینه فیزیکی باید شامل تعیین اندازهٔ مردمک در نور و تاریکی، پاسخ مردمک به نور و تطابق و موقعیت پلک (به‌خصوص در نگاه به سمت بالا) باشد.
- در موارد فلج عصب III مغزی، یک MRI/MRA مغز ممکن است برای ردکردن آنوریسم اندیکاسیون داشته باشد.
- در صورت کشف سندرم هورنر باید یک CT اسکن قفسه سینه برای ردکردن توده ریوی قله‌ای (تومور قلهٔ ریه یا پان‌کوست)، MRI/MRA سر و گردن، داپلرکاروتید و / یا آنژیوگرافی کاروتید انجام شود.
- از قطرهٔ پیلوکارپین رقیق جهت تشخیص مردمک آدی استفاده کنید.
راه‌های درمان اختلالات مردمک
- در صورت امکان اختلال زمینه‌ای را درمان کنید.
- در صورت امکان داروهای مسبب را قطع نمایید.
- در صورتی که فوتوتراپی وجود دارد حفاظت چشم را مد نظر قرار دهید (مانند عینک).
- مردمک آدی به وسیله قطره‌های پیلوکارپین جهت مسائل زیبایی و نیز کمک به تطابق قابل درمان است.
- جهت درمان حمله‌های حاد میگرنی از تریپتان‌ها و / یا داروهای ضد درد استفاده نمایید و برای پیشگیری از اپی‌زودهای بیشتر میگرن از ضد تشنج‌ها، ضدافسردگی‌ها، بلوکرهای کانال کلسیم استفاده شود.
- بررسی نوروسرجیکال جهت ضایعات فشاری، ضایعات ساختمانی، تومورها، توده‌ها و آنوریسم‌ها
- مسمومیت با مواد مخدر به وسیله نالوکسان درمان می‌شود.
پیش‌آگهی/ عوارض
- پیش‌آگهی به عامل زمینه‌ای بستگی دارد.
- سندرم هورنر و آدی معمولاً دایمی هستند.
پیش‌آگهی برای ضایعات فشارنده‌ای که می‌توانند به راحتی و با موفقیت برداشته شوند مطلوب است اما میدریازیس ممکن است پایدار بماند.
