بیماری مفصل شانه منجمد چیست و چه علایمی دارد؟
بیماری مفصل شانه منجمد (frozen shoulder) عبارت است از وجود درد و سختی در مفصل و اطراف آن که موجب محدودیت شدید حرکت شانه می‌شود. این اختلال اغلب در اثر آسیب شانه یا به دنبال کپسولیت (التهاب کپسول مفصلی شانه که در آن، مفصل، گرم، حساس و متورم می‌شود) روی می‌دهد و بیشتر در بالای ۴۰ یا ۵۰ سالگی دیده می‌شود و در خانم‌ها و افراد مبتلا به دیابت شیرین شایع‌تر است. این بیماری ممکن است به مدت ۲ سال طول بکشد.
علایم بیماری معمولاً به آهستگی، طی هفته‌ها یا ماه‌ها ایجاد می‌شوند و عبارتند از: درد شانه که در مراحل اولیه شدید است و اغلب، شب‌ها بدتر می‌شود و سپس کاهش می‌یابد ولی به جای آن، سفتی و محدودیت حرکتی مفصل شانه افزایش پیدا می‌کند. گاهی درد به سمت پایین، یعنی به طرف بازو تا آرنج امتداد می‌یابد.
عوامل مستعد کننده بیماری عبارتند از:
وضعیت غلط قرار گرفتن بدن؛ انجام کارهای مکرر مانند بیل زدن یا نقاشی ساختمان؛ عدم تحرک طولانی شانه؛ وجود نقاط برانگیزاننده در زیر استخوان ترقوه؛ ابتلا به دیابت شیرین؛ مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا ۔ ۶ و نخوردن غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا-۳.
آسیب دیدگی شانه، عامل برانگیزاننده بیماری است.
- ممکن است بیماری شانه منجمد در اثر التهاب ناشی از آسیب دیدگی ناحیه شانه یا در اثر بی حرکت بودن طولانی مفصل شانه بروز کند؛ اما در اغلب موارد، علت آن نامشخص است.
- در بسیاری از موارد، بیماری به آهستگی، طی ماه‌ها یا سال‌ها ایجاد می‌شود. چنان چه وضعیت قرار گرفتن بدن فرد، شکل «افتاده» باشد، به نحوی که سر به طرف جلو، و شانه‌ها به صورت مدور درآمده‌اند، مفاصل شانه تحت فشار قرار دارند و با گذشت زمان، به ویژه در صورتی که شانه‌ها مجبور به انجام کار سنگین، مشکل یا تکراری (مانند بیل زدن باغچه، سرو زدن در بازی تنیس، یا نقاشی ساختمان) باشند، ممکن است مفصل شانه ملتهب شود. التهاب، ممکن است به کپسول مفصل شانه محدود باشد یا بافت‌های بیرون کپسول را درگیر کند که در این صورت، احتمالا بافت جوشگاهی (اسکار) ایجادمی‌شود که حرکت شانه را به شدت محدود می‌کند.
- اگر به طور عادتی شانه‌های خود را به سمت پایین نگه می‌دارید و سر را به طرف جلو متمایل می‌کنید حفره ای که سر استخوان بازویتان در آن قرار می‌گیرد (حفره کاسه ای یا گلنویید) جلوتر از حفره کاسه‌ای افرادی که بدن خود را در وضعیت مستقیم نگه می‌دارند قرار خواهد گرفت و عضلات «روتاتورکاف»، یعنی عضلاتی که مفصل شانه را به استخوان بازو متصل میکنند مجبور به کار در تحت شرایط استرس مکانیکی شدید می‌شوند.
با گذشت زمان، این وضعیت منجر به التهاب، محدودیت حرکت و درد مفصل شانه خواهد شد. در بیماری شانه منجمد، عضلات روتاتور کاف (واقع در جلو و پشت شانه) دچار کشش می‌شوند ودر نتیجه، ناحیه زیر حفره کاسه ای (حفره گلنویید) دردناک می‌شود.
مناطق حساس واقع در عضلات، موسوم به نقاط برانگیزاننده می‌توانند موجب کوتاه شدگی دردناک عضلات کنترل کننده مفصل شانه (یعنی عضلات گروه روتاتور کاف) شوند که این وضعیت بیشتر هنگامی روی می‌دهد که وضعیت غلط قرار گرفتن بدن، ارتباط میان استخوان های شانه را تغییر می‌دهد و موجب افزایش استرس مکانیکی بر روی عضلات گروه روتاتورکاف می‌شود.
شرایط دیگری نیز وجود دارند که در آنها، عضلات، رباط‌ها و تاندون‌های مجموعه مفصل شانه دچار تحرک، التهاب و محدودیت می‌شوند و بیماری شانه منجمد را به وجود می‌آورند. این شرایط عبارتند از:
به دام افتادن عصب، اسپاسم عضله، کلسیفیه شدن اتصالات عضلانی، فعال شدن نقاط برانگیزاننده و تغییر محل نسبی مفصل شانه در اثر آسیب دیدگی یا کشش های مکرر.
اقدامات لازم برای تسکین فوری:
قرار دادن کمپرس یخ بر روی محل درد برای مدت ۱۰ دقیقه در هر یک ساعت. مصرف مسکن بدون نیاز به نسخه.
درمان های مرسوم:
- پس از تشخیص بیماری به وسیله پزشک که براساس معاینه و انجام رادیوگرافی به منظور رد اختلال زمینه‌ای صورت می‌گیرد درمان با مسکن‌هایی مانند داروهای ضدالتهاب غیر کورتون یا یک دوره درمان با کورتون خوراکی در صورت شدید بودن درد آغاز می شود و یا می توان به جای این کار، آمپول کورتون را در داخل مفصل تزریق کرد تا درد و سفتی آن بر طرف شود. این روش، در درمان بورسیت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
احتیاط:
داروهای ضد التهاب غیر کورتون دارای عوارض جانبی هستند. در این باره با پزشک مشورت کنید.
درمان تغذیه ای:
به نظر می‌رسد مصرف بیش از حد اسیدهای چرب امگا ۶ و عدم مصرف نسبی اسیدهای چرب امگا ۳، زمینه را برای ایجاد التهاب مفصل شانه فراهم می‌کند.
خوردن غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ به کاهش جزء التهابی بیماری کمک می‌نماید.
هومیوپاتی:
تزریق زیر پوستی داروی هومیوپاتی Formica rufa به وسیله متخصص هومیوپاتی اغلب موجب بهبود شانه منجمد می شود. چند داروی دیگر هومیوپاتی نیز به ویژه اگر در مراحل اولیه، یعنی مرحله التهابی بیماری مصرف شوند به بهبود بیمار کمک خواهند کرد. از جمله این داروها، می توان Rhus toxicodendron را نام برد.
درمان با استفاده از کار بر روی بدن:
ورزش های کششی و ورزش‌های تقویت کننده عضلات شانه برای تقویت کردن و حفظ قابلیت انعطاف مفصل به پیشگیری از بروز بیماری شانه منجمد کمک میکنند.
حرکت درمانی:
- فیزیوتراپی، کایروپراکتیک یا استئوپاتی برای درمان بیماری شانه منجمد بسیار توصیه می‌شود. چنان چه شانه بیمار بسیار دردناک و حرکت آن به طور چشمگیر محدود شده باشد، غالبا بهبود آن به وقت زیاد و درمان دقیق و منظم و نیز همکاری خود بیمار برای توان بخشی نیاز دارد. در بعضی موارد شدید، جراحی ضرورت پیدا می‌کند.
توجه:
به محض تشخیص وجود بیماری شانهٔ منجمد به متخصص مراجعه کنید. مانند بسیاری از مشکلات مفصلی مزمن، بیماری شانه منجمد با ناراحتی خفیف و محدودیت حرکتی خفیف آغاز می‌شود و چنان‌چه مورد بی توجهی قرار گیرد، تحریک و التهاب به تدریج افزایش می یابد و به ایجاد بافت جوشگاهی و محدودیت شدید حرکتی می‌انجامد.
- در مراحل اول بیماری، درمان شامل تشخیص عدم تعادل عضلانی، کشش عضلات کوتاه شده، تقویت و افزایش تون عضلات و غیرفعال سازی نقاط برانگیزاننده می‌شود و توصیه های لازم درباره نحوه ایستادن، نشستن و حرکت کردن ارایه خواهد شد زیرا وضعیت غلط قرار گرفتن بدن استرس زیادی را به عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها تحمیل می‌کند.
- شواهد زیادی مبنی بر بهبود خود به خود شانه منجمد، پس از حدود 30 ماه وجود دارد.
- تمرین یوگا می تواند به آرام سازی، برطرف کردن استرس و کشش عضلات دچار سفتی کمک کند. ماساژ نیز از همین اثر برخوردار است.
طب سوزنی:
از طب سوزنی می‌توان در مراحل اولیه درد شانه به منظور پیشگیری از بروز شانه منجمد استفاده کرد. طب سوزنی همچنین می‌تواند به تسکین درد بیماری شانه منجمد، در کنار استفاده از فیزیوتراپی کمک کند. معمولا حداقل زمان لازم برای بهبود قابل ملاحظه شانه منجمد، در درمان با طب سوزنی ۱۰ تا ۱۲ هفته است و باید هفته ای یک بار از درمان مزبور استفاده شود.
آیا انجام رادیوگرافی ساده برای تشخیص بیماری شانه منجمد کافی است؟
معمولا با دیدن کمبود حجم استخوان در رادیوگرافی شانه، بیماری تشخیص داده می‌شود ولی برای تأیید تشخیص می توان از «آرتروگرافی»، استفاده کرد که برای انجام آن، مقدار کمی ماده حاجب (معمولا کمتر از ۱۵ میلی لیتر)، با فشار به داخل مفصل شانه تزریق می شود و تصاویر حاصله مورد بررسی قرار می‌گیرند.
