تظاهرات خارج روده‌ای بیماری‌های التهابی روده چه چیزهایی هستند؟

اگرچه هر دو بیماری کولیت اولسراتیو و کرون، عمدتاً روده را گرفتار می‌کنند، اما پاره‌ای تظاهرات التهابی در سایر دستگاه‌های عضوی بدن دارند که دال بر ماهیت سیستمیک این اختلالات است (جدول 1-37). اکثر این تظاهرات غالباً در زمانی دیده می‌شوند که گرفتاری روده‌ای هم وجود داشته باشد، و در برخی موارد درمان آنها دشوارتر از خود بیماری روده‌ای است.

 شایع‌ترین تظاهر خارج روده‌ای، آرتریت است که دو نوع عمده دارد. نوع اول، آرتریت غیر تخریبی، اولیگوآرتریکولار، سرونگاتیو، و غیرقرینه در مفاصل بزرگ محیطی است (حدود ۲۰٪ بیماران) که در مفاصل زانو، ران، مچ دست، آرنج، و مچ پا دیده می‌شود. سیر این آرتروپاتی محیطی معمولاً موازی با سیر درگیری روده بزرگ است (آرتریت کولیتی) و معمولاً فقط چند هفته به طول می‌انجامد. نوع دوم، آرتریت مفاصل محوری است که فعالیت آن موازی با بیماری روده‌ای نیست. این نوع، شامل ساکروایلئیت و/ یا اسپوندیلیت آنکیلوزان است، علایم اسپوندیلیت آنکیلوزان (حدود 10-5% بیماران مبتلا به IBD) شامل درد و سفتی کمر است. درد این بیماران در طول شب، در صبح و پس از فعالیت بیشتری شود. ساکروایلئیت به تنهایی (بدون اسپوندیلیت آنکیلوزان) در IBD شایع‌تر است (تا حدود ۸۰٪ بیماران) اما بسیاری از این بیماران فاقد علایم بالینی هستند.

عوارض کبدی IBD شامل بیماری‌های داخل کبدی و مجاری صفراوی است. بیماری‌های داخل کبدی شامل کبد چرب، پری‌کلانژیت، هپاتیت مزمن فعال، و سیروز هستند. پری‌کلانژیت، (که کلاژیت اسکلروزان مجاری کوچک نیز خوانده می‌شود) شایع‌ترین نوع بوده و معمولاً فاقد علایم بالینی است. این عارضه صرفاً بر اساس سطح غیرطبیعی آلکالن فسفاتاز و گاماگلوتامیل ترانس پپتیداز و نیز یافته‌های بافت‌شناختی التهاب مجرای پورت و دژنراسیون مجاری ریز صفراوی تشخیص داده می‌شود. کلاتژیت اسکلروزان مجاری کوچک صفراوی ممکن است به سمت سیروز پیشرفت کند.

بیماری مجاری صفراوی شامل افزایش میزان بروز سنگ‌های صفراوی و کلاژیت اسکلروزان اولیه primary sclerosing cholangitis (PSC) است. کلانزیت اسکلروزان اولیه یک بیماری کلستاتیک مزمن است که مشخصهٔ آن، فیبروز مجاری صفراوی داخل و خارج کبدی است. این بیماری در 4-1% بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو و درصد کمتری از بیماران مبتلا به کرون دیده می‌شود. به طور کلی، حدود ۷۰٪ از بیماران مبتلا به کلانژیت اسکلروزان اولیه، مبتلا به کولیت اولسراتیو هم هستند. فیبروز منجر به تنگی مجاری صفراوی می‌شود که به نوبه خود ممکن است به کلانژیت راجعه (تب، درد ربع فوقانی شکم، و یرقان) و پیشرفت به سمت سیروز بیانجامد. به علاوه، حدود ۱۰٪ بیماران دچار کلانژیوکارسینوما خواهند شد، درمان طبی یا جراحی برای IBD، سیر کلاژیت اسکلروزان اولیه را تغییر نمی‌دهد و اغلب بیماران ظرف ۵ تا ۱۰ سال به سمت سیروز و نارسایی کبدی پیشرفت می‌کنند مگر آن که پیوند کبدی انجام شود.

دو عارضهٔ پوستی کلاسیک IBD، پایودرما گانگرنوزوم (pyeoderma gangrenosum) و اریتم ندوزوم هستند. پیودرما گانگرنوزوم (حدود ۵٪ بیماران) به صورت یک زخم مجزا است که قاعده آن نکروتیک شده ومعمولاً روی پاها دیده می‌شود. زخم ممکن است گسترش یافته و بزرگ و عمیق شود و حتی بافت‌های نرم را تخریب کند. سیر پیودرما در ۵۰٪ موارد، موازی با فعالیت بیماری روده‌ای IBD است. درمان معمولاً با استروئیدهای سیستمی یا تزریق در ضایعه می‌باشد. سایر درمان‌ها شامل داپسون، سیکلوسپورین و infliximab هستند. اریتم ندوزوم (۱۰٪ بیماران، معمولاً همراه با آرتروپاتی محیطی) به صورت یک ندول برجسته حساس است که معمولاً در سطح قدامی تیبیا دیده می‌شود. این ندول بدون ایجاد اسکار بهبود می‌یابد و با درمان بیماری روده‌ای برطرف می‌شود. یک تظاهر پوستی کمتر شایع IBD سندرم Sweet (درماتوز نوتروفیلی تب‌دار حاد) است. مشخصه این سندرم، شروع ناگهانی تب، لکوسیتوز و پاپول‌ها و پلاک‌های دردناک قرمز و با حدود مشخص است که در بررسی هیستولوژیک، حاوی ارتشاح متراکمی از نوتروفیل‌ها هستند.

تظاهرات چشمی IBD شامل یوئیت و اپی‌اسکلریت (5%) هستند. یوئیت (یا ایریتس) یک ضایعهٔ التهابی در اتاقک قدامی چشم است که باعث تاری دید، فوتوفوبی، سردرد، و پرخونی ملتحمه می‌شود. درمان موضعی شامل استروئید و آتروپین است. اپی‌اسکلریت، وخامت کمتری داشته و باعث سوزش چشم‌ها، و پرخونی اسکلرا می‌شود، و با استروئیدهای موضعی درمان می‌شود.

سایر عوارض IBD شامل کم‌خونی مزمن (شایع) چماقی شدن انگشتان و استئوآرتروپاتی هیپرتروفیک (در بزرگسالان شایع نیست) و افزایش میزان بروز بیماری ترومبوآمبولیک (ناشایع) و آمیلوئیدوز (نادر) میباشند.