انواع خونریزی‌های گوارشی و شیوه تشخیص آنها

خونریزی‌های گوارشی به علل زیر بروز می‌کنند:

1. خونریزی از مری: در اثر ابتهاب مری (ازوفاژیت)، واریس مری (بزرگ‌شدگی و اتساع سیاهرگ‌های مری)، پاره شدن لایه مفروش‌کننده مری، سرطان مری و بیماری کبدی.
2. زخم معده، التهاب معده (گاستریت) و سرطان معده
3. زخم اثنی‌عشر، التهاب روده باریک (بیماری روده تحریک‌پذیر)، سرطان روده باریک
4. اختلالات روده بزرگ و راست روده (رکتوم) شامل همورویید (بواسیر)، عفونت‌ها، التهاب (کولیت زخمی)، پولیپ‌های کولون و رکتوم، سرطان کولون و رکتوم، و بیماری دیورتیکولر.

خونریزی‌های گوارشی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

تشخیص ظاهری این خونریزی‌ها، با استفاده از علایم خونریزی صورت می‌گیرد. چنان‌چه محل خونریزی، رکتوم (راست روده) یا قسمت تحتانی کولون (روده بزرگ) باشد. خون روشن؛ مدفوع را می‌پوشاند یا به شکل مخلوط با آن خارج می‌شود. در خونریزی قسمت‌های بالاتر کولون یا انتهای روده باریک، خون مخلوط با مدفوع، تیره‌تر است. خونریزی مری، معده، یا اثنی‌عشر معمولاً با مدفوع سیاه‌رنگ همراه است. محتویات استفراغ، ممکن است برحسب محل، قرمز روشن یا به شکل دانه‌های قهوه باشد. در خونریزی مخفی در مدفوع، ممکن است تغییر رنگ مدفوع دیده نشود و وجود خون به وسیله میکروسکوپ به اثبات برسد.

برای تشخیص قطعی خونریزی دستگاه گوارش و محل آن، پس از تهیه شرح حال و معاینه بیمار، برحسب لزوم از آندوسکوپی فوقانی (مشاهده مری، معده و اثنی‌عشر) یا آندوسکوپی تحتانی (شامل کولونوسکوپی و سیگموییدوسکوپی) و نمونه‌برداری (بیوپسی) استفاده می‌شود. با آندوسکوپ می‌توان نقاط خونریزی‌دهنده را با استفاده از کوتر (دستگاه الکتریکی سوزاننده) یا مواد شیمیایی مخصوص، سوزاند و جلوی خونریزی را گرفت. برای دیدن روده باریک (انتروسکوپی (enteroscopy) از آندوسکوپ مخصوص مجهز به لوله طویل استفاده می‌شود.

اخیراً از یک ابزار تشخیصی جدید به نام کپسول آندوسکوپ (capsule endoscope) نیز استفاده می‌شود. این کپسول، حاوی دوربین ظریفی است که پس از بلیعده‌شدن به وسیله بیمار به معده و روده می‌رسد و تصاویر را به مانیتور ویدیو انتقال می‌دهد. از این کپسول، بیشتر برای یافتن محل خونریزی روده باریک که رسیدن به آن به وسیله آندوسکوپ معمولی دشوار است استفاده می‌شود.

سایر روش‌های تشخیص محل خونریزی دستگاه گوارش عبارتند از: رادیوگرافی با باریم؛ آنژیوگرافی (تزریق ماده حاجب به داخل رگ‌های خونی و مشاهده تصایور مربوط در مانیتور و ثبت آنها)؛ اسکن رادیونوکلید (تزریق مقدار کمی ماده رادیواکتیو و سپس تصویربرداری به وسیله دوربین مخصوص از اعضای مختلف بدن و تعیین محل خونریزی دستگاه گوارش).

درمان‌های مرسوم

پزشک، پس از تشخیص علت و محل خونریزی دستگاه گوارش اقدام به درمان بیمار می‌کند.

برای درمان خونریزی از قسمت فوقانی دستگاه گوارش، اغلب می‌توان از تزریق مستقیم مواد شیمیایی به کانون خونریزی با استفاده از سوزن مخصوصی که از طریق آندوسکوپ وارد شده‌است یا از کوتر (ابزار مخصص سوزاندن رگ) و در برخی موارد از اشعه لیزر استفاده کرد. پس از کنترل خونریزی داروهای مخصوص برای جلوگیری از عود آن تجویز می‌شوند.

برداشتن پولیپ‌های خونریزی‌دهنده کولون به وسیله آندوسکوپ موجب کنترل خونریزی می‌شود. برداشتن همورویید با استفاده از بستن آن یا به‌کارگیری ابزارهای حرارتی یا الکتریکی در خونریزی‌های عود کننده ناشی از همورویید صورت می‌گیرد. خونریزی‌های قسمت تحتانی دستگاه گوارش نیز با استفاده از تزریق مواد شیمیایی یا به‌کارگیری کوتر از طریق آندوسکوپ قابل کنترل هستند. اما در برخی موارد روش‌های آندوسکوپیک تاثیر نمی‌کنند و باید از تزریق از طریق آنژیوگرافی یا در موارد فعال، شدید یا عودکننده بودن خونریزی از عمل جراحی استفاده کرد.

نکته

علایم خونریزی حاد گوارشی عبارتند از: ضعف، تنگی نفس، گیجی، درد قولنجی شکم، غش، اسهال.

علایم خونریزی مزمن گوارشی عبارتند از: ضعف، خستگی، تنگی نفس، بی‌حالی و غش.

آیا خونریزی‌های ناشی از زخم پیتیک ممکن است عود کنند؟

بله. یک سوم افراد مبتلا به خونریزی ناشی از زخم پیتیک طی 1 تا 2 سال بعد دوباره خونریزی می‌کنند. پیشگیری از عود خونریزی با استفاده از مقابله با علل بیماری، یعنی هلیکوباکتر پیلوری، مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی و اسید بیش از حد معده امکان‌پذیر است.

درمان ریشه‌کن کننده هلیکوباکتر پیلوری در بیماران مبتلا به خونریزی گوارشی، احتمال خونریزی دوباره را به کمتر از 50% کاهش می‌دهد.