زکام، سینوزیت، سرماخوردگی و آنفولانزا چه تفاوتی با هم دارند و هر یک چطور باید درمان شوند؟

– قبل از توضیح درباره زکام و سینوزیت، خلاصه‌ای از آناتومی و وظایف دستگاه تنفس و سینوس‌ها ذکر می‌شود:

– دستگاه تنفس از بینی، حنجره، نای (تِراشه)، و ریه‌ها تشکیل شده است.

– بینی خارجی از استخوان‌ها و غضروف‌ها تشکیل می‌شود. حفره‌های بینی از مخاط و رگ‌های خونی پوشیده شده‌اند که هوا را پیش از رسیدن به ریه‌ها گرم و مرطوب می‌کنند و به وسیله موها و مژک‌های مخصوص، گرد و غبار آن را می‌گیرند.

حفره بینی به وسیله دیواره بینی به دو بخش قرینه مستقیم می‌شود. کام سخت، حفره بینی را از حفره دهانی جدا می‌کند.

– حنجره در جلوی گردن – در محاذات سومین تا ششمین مهره گردنی؛ عقب حفره بینی و بالای نای) قرار گرفته و علاوه بر تولید صدا، راهی برای عبور هوا به شمار می‌آید. حجره از چندین غضروف و غضله تشکیل شده است. غضروف‌های حنجره باعث باز نگه داشتن آن می‌شوند.

– نای – تِراشه) در ادامه حنجره و به شکل حلقه ناقص تشکیل شده است، طول نای حدود ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر و قطر داخلی آن حدود 5/1 تا ۲ سانتی‌متر است. این لوله از رو به روی مهره ششم گردن به پایین می‌آید و سپس به دو شاخه راست و چپ تقسیم می‌شود که این شاخه‌ها، نایژه – برونش) نام دارند.

نایژه راست 5/2 سانتی‌متر طول دارد و وارد ریه راست می‌شود.

نایژه چپ 5 سانتی متر طول دارد و وارد ریه چپ می‌شود. نایژه‌ها در داخل ریه‌ها به شاخه‌های کوچک‌تری به نام نایژک – برونشیول) تقسیم می‌شوند.

داخل نای و برونش‌ها سلول‌های مژکداری وجود دارند که با حرکت خود به سمت دهان، ذرات موجود در هوا را بیرون می‌رانند تا نتوانند به ریه‌ها بروند.

– ریه‌ها – شش ها) به صورت جفت در داخل پرده جَنب قرار دارند. بافت پیوندی درون ریه‌ها دارای مقدار زیادی رشته‌های ارتجاعی و عضلات صاف است. نایژه‌های اصلی و رگ‌های ریه از طریق ناف این اندام وارد ریه‌ها می‌شوند. ریه‌ها به شکل نیم مخروطی هستند و قسمت‌های طرفی حفره سینه را پر می‌کنند. قاعده ریه‌ها روی پرده دیافراگم قرار گرفته‌اند و قله ریه‌ها مجاور این دنده واقع شده اند. ریه راست از ۳ قطعه – لوب) و ریه چپ از ۲ قطعه – لوب) تشکیل می‌شود. نایژک‌ها در ریه‌ها، به حفره‌های هوایی کوچکی موسوم به آلوئول ختم می‌شوند. آلوئول‌ها دارای مویرگ‌های فراوانی هستند و تعویض اکسیژن هوا با دی‌اکسیدکربن در داخل این حفره‌ها انجام می‌شود.

– پرده دو لایه‌ای به نام پرده جنب – پلور (pleura) هریک از دو ریه را از سطح خارجی می‌پوشاند.

بین این دو لایه، مقداری مایع وجود دارد که باعث لغزنده و نرم شدن حرکات ریه‌ها می‌شود. ریه‌ها دارای ساختمانی ارتجاعی هستند و در صورت فقدان هوا روی خود می‌خوابند ولی فشار منفی موجود در بین دو لایه جنب. باعث باز نگه داشتن ریه‌ها می‌شود.

– بخش بیرونی ناحیه هوایی دستگاه تنفس از حفره بینی تا نایژه‌ها دارای پوشش مطبق کاذب مژکدار با سلول‌های جامی شکل است. بافت پیوندی سست زیرین تعداد زیادی غدد سروزی مخاطی دارد. ترشحات این غدد به وسیله مژک‌ها حمل می‌شود. اآستر مخاط، دارای سلول 3 های ائوزینوفیل، بیگانه خوار – ماکروفاژ) و فولیکول‌های لنفاوی است. این قسمت، ایمونوگلوبولین 1، تولید می‌کند و به پوشش مخاطی می‌رسد و باکتری‌ها و ویروس‌ها را می‌کشد.

– سینوس‌ها، حفره‌هایی پر از هوا در استخوان‌های صورت هستند که موجب سبک شدن جمجمه و بهبود طنین صدا می‌شوند. این حفره‌ها به وسیله اپی‌تلیوم مژکدار تنفسی پوشیده و به داخل بینی تخلیه می‌شوند. سینوس‌ها در اطراف بینی و چشم‌ها و در داخل گونه‌ها و پیشانی قرار گرفته‌اند و به وسیله غدد ترشح کننده مخاط مفروش می‌شوند. این ترشحات مخاطی به طور مداوم از طریق مجاری باریک به پشت بینی تخلیه می‌شوند و ذرات ریز را به دام می‌اندازند و هوای استنشاق شده را مرطوب می‌کنند.

– سینوس‌های فکی بالا – سینوس‌های ماگزیلر) و سینوس‌های غربالی – سینوس‌های اتمویید) در هنگام تولد وجود دارند. سینوس‌های پیشانی – سینوس‌های فرونتال) معمولاً دو طرفه اند ولی در ۴% افراد به صورت یک طرفه تشکیل می‌شوند. سینوس‌های شب پره‌ای – اسفنویید)، آخرین سینوس‌هایی هستند که به وجود می‌آیند و معمولاً بلوغ آن‌ها تا ۲۰ سالگی طول می‌کشد. سینوس‌ها با یکدیگر ارتباط دارند و به مسیرهای بینی هم متصل هستند.

تجارب بالینی متخصصان تغذیه حکایت از آن دارد که حساسیت غذایی از عوامل شایع زکام و سینوزیت به شمار می‌آید.

– زکام – آبریزش بینی، نَزله Catarrh عبارت است از ترشح بیش از حد مخاط به وسیله غشاهای سینوس‌ها و بینی در واکنش به عفونت یا آلرژی.

– سینوزیت – sinusitis) به معنی التهاب غشاهای مخاطی داخل سینوس‌ها است و در یک یا چند زوج سینوس ایجاد می‌شود.

-زکام – آبریزش بینی) اغلب در اثر آلرژی – مانند تب یونجه یا رینیت آلرژیک) ایجاد می‌شود و با ترشح بیش از حد مخاط بینی همراه است. در این موارد، با قطع تماس با عامل ایجاد کننده آلرژی، آبریزش بینی هم متوقف می‌شود. ممکن است زکام در اثر عفونت ویروسی، مانند سرماخوردگی ایجاد شود.

– شایع‌ترین علت سینوزیت، عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا هستند. چنان‌چه مجاری ارتباط دهنده سینوس‌ها و بینی مسدود شود، ترشحات مخاطی در سینوس‌ها تجمع می‌یابد و ممکن است به وسیله باکتری‌ها عفونی شوند. در این صورت، بیماری وضعیت بدتری پیدا می‌کند.

– انسداد مجاری سینوس‌ها در افراد مبتلا به ناهنجاری‌های بینی – مانند انحراف تیغه بینی یا پولیپ بینی) شایع‌تر است. به ندرت مجاری سینوس‌ها به وسیله تومور مسدود می‌شود.

– علایم زکام عبارتند از: آبریزش و گرفتگی مداوم بینی؛ سرفه و تحریک حلق – ناشی از عبور ترشحات مخاطی، از پشت حلق به سمت پایین).

– علایم سینوزیت عبارتند از: درد و حساسیت صورت که در هنگام خم شدن تشدید می‌شود؛ ترشح بینی؛ احتقان یا انسداد بینی، سردرد و احتمالاً درد دندان در صورت ابتلای سینوس‌های واقع درپشت گونه‌ها.

-عوامل مستعد کننده بیماری عبارتند از

– عفونت، آلرژی، پولیپ بینی و انحراف تیغه بینی، حساسیت غذایی، عفونت قارچی، بالا بودن مقدار هیستامین در بدن، وجود نقاط برانگیزاننده در عضلات فک و تنفس با قسمت فوقانی قفسه سینه.

– بعضی غذاها، به ویژه لبنیات، احتمال تشکیل ترشحات مخاطی در سینوس‌ها را تحریک می‌کند و موجب آبریزش بینی و احقان می‌شوند.

– متخصصان استئوپاتی معتقدند که مناطق حساسی به نام نقاط برانگیزاننده در صورت و فک وجود دارد که می‌توانند ترشحات مخاطی بینی و سینوس‌ها را افزایش دهند و موجب بروز یا تشدید آبریزش بینی و سینوزیت شوند.

اقدامات لازم برای تسکین فوری

با استفاده از اقدامات زیر وان به تسکین زکام و سینوزیت کمک کرد:

– افزودن چند قطره عصاره درخت کاج یا اکالیپتوس در یک کاسه آب جوش در حال بخار کردن و نفس کشیدن در مقابل آن، به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در حالی که حوله‌ای بر روی سر انداخته شده است. چنان‌چه از این روش در کودکان استفاده می‌شود باید تا پایان کار در کنار کودک حضور داشت. – استحمام با آب گرم یا تنفس در حمام دارای بخار گرم

– استفاده از دستگاه مرطوب کننده هوا در داخل اتاق

– مصرف مسکن‌ها و قطره‌های ضد احتقان بینی بدون نیاز به نسخه

درمان‌های مرسوم

– داروهای ضد احتقان بینی در کوتاه مدت موجب کاهش آبریزش بینی می‌شوند ولی اثر آن‌ها به تدریج طی یک هفته یا بیشتر از بین می‌رود و ممکن است علایم بیماری با قطع آن‌ها تشدید شود.

– آنتی‌هیستامین‌ها تا حدودی آبریزش بینی و عطسه ناشی از سرماخوردگی را کاهش می‌دهند.

– پس از تشخیص بیماری به وسیله پزشک و با استفاده از معاینه، رادیوگرافی یا CT اسکن سینوس‌ها – که بهترین روش تشخیصی سینوزیت است)­، و یا از طریق آزمایش خون، کشت ترشحات و آندوسکوپی سینوس‌ها، تجویز دارو آغاز می‌شود. از آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان سینوزیت استفاده

می‌شود، هر چند عقاید در زمینه مناسب بودن درمان آنتی‌بیوتیکی در سینوزیت متفاوت است. سینوزیت اغلب بدون درمان آنتی‌بیوتیکی نیز برطرف می‌شود.

توجه

– چنان‌چه نشانه‌های سینوریت طی ۳ روز بهبود نیافت و یا بدتر شد به پزشک مراجعه نمایید.

– در صورت بروز قرمزی و تورم در بافت‌های اطراف شمر، فورا به پزشک مراجعه کنید.

– داروهای مورد استفاده در آبریزش بینی و سینوزیت می‌توانند موجب عوارض جانبی شوند. در این باره با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.

– در سینوزیت‌های عود کننده یا مزمن، ممکن است از درمان جراحی استفاده شود که این کار پس از تشخیص به وسیله رادیوگرافی، CT اسکن یا سونوگرافی صورت می‌گیرد.

 درمان تغذیه‌ای

– لبنیات – به ویژه شیر و پنیر) ممکن است در بعضی از افراد موجب ساخته شدن ترشحات مخاطی شوند. آرد سفید و موز نیز در برخی افراد با ایجاد حساسیت غذایی، باعث تولید ترشحات مخاطی می‌شوند.

– متخصصان تغذیه معتقدند که بسیاری از افراد مبتلا به التهاب مزمن سینوس دچار عفونت قارچی در سینوس‌ها هستند و با ریشه‌کن کردن قارچ‌ها از بدن این افراد می‌توان به درمان سینوزیت مزمن آن‌ها کمک کرد.

– ویتامین C می‌تواند مقدار هیستامین را که با افزایش احتقان بینی و سینوس در ارتباط است کاهش دهد.

– آنزیم بروملین که از آناناس به دست می‌آید می‌تواند در تسکین علایم سینوزیت و کاهش احتقان بینی مؤثر واقع شود.

احتیاط

قبل از مصرف بروملین و ویتامین C همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها، یا مصرف ویتامین C توام با داروی وارفارین با پزشک مشورت نمایید.

هومیوپاتی

– متخصصان هومیوپاتی معتقدند که درمان هومیوپاتی می‌تواند به بعضی موارد آبریزش بینی و سینوزیت کمک کند.

گیاه‌درمانی‌غربی

– متخصصان گیاه‌درمانی، بروز آبریزش بینی و احتقان مزمن سینوس را در بسیاری از موارد با عملکرد ضعیف دستگاه گوارش و نامناسب بودن رژیم غذایی و متابولیسم، مرتبط می‌دانند، لبنیات و قند از غذاهای مرتبط با آبریزش بینی مزمن شناخته شده‌اند و قطع مصرف آن‌ها می‌تواند به بهبود بیماری کمک کند.

– بعضی از گیاهان مانند بارهنگ – plantain) و گل آقظی – elderflower) ترشحات مخاطی و التهاب مسیرهای تنفسی را کاهش می‌دهند. برخی گیاهان مانند زرشک را در از بین بردن عوامل زمینه‌ای مسمومیت‌زا، مانند یبوست مؤثر دانسته‌اند. سم‌زدایی از بدن عامل مفیدی برای برطرف شدن آبریزش بینی و سینوزیت ذکر شده است.

احتیاط

قبل از مصرف بروملین و ویتامین C همراه با آنتی بیوتیک‌ها، یا مصرف ویتامین C توام با داروی وارفارین با پزشک مشورت نمایید

بهداشت محیط

– رینیت آلرژیک- تب یونجه اغلب با سینوزیت در ارتباط است. آسم و سینوزیت نیز در آب و هوا و محیط دارای گرده گیاهان و کپک بیشتر ایجاد می‌شوند. در صورت وجود آلرژی به عوامل آلرژی‌زای داخل منزل، مانند هیره‌ها – مایت‌ها) یا کپک‌ها باید به شستشوی فرش و ملافه‌ها با آب داغ به مقابله با آن‌ها پرداخت.

– آلودگی هوا با میزان بروز سینوزیت مزمن ارتباط دارد. مقدار اُزُن هوا در حال نوسان است و این می‌تواند غشاهای مخاطی را تحریک کند و در نتیجه به بروز سینوزیت بیانجامد. در موارد بالا بودن میزان آلودگی باید از حضور در خارج از منزل خودداری شود.

– استعمال دخانیات از عوامل خطر مهم ایجاد و طولانی شدن سینوزیت مزمن و آبریزش بینی است.

– مواد شیمیایی موجود در محل کار، شامل بخار آمونیاک و گاز کلر می‌توانند موجب سینوزیت مزمن یا احتقان نسبی شوند. همچنین شنا کردن افراد مستعد ابتلا به سینوزیت در استخرهایی که به آب آن‌ها کلر زده شده است می‌تواند موجب تحریک بینی و سینوس‌ها و سینوزیت شود.

– شستشوی بینی می‌تواند بسیاری از آلاینده‌های به دام افتاده در لایه مفروش کننده نسبی را پاک کند. برای این کار می‌توان مقدار کمی نمک را در ۲۰۰ میلی‌لیتر آب گرم حل کرد و با جریان دادن آن به وسیله ظرف مخصوصی – مطابق تصویر) از داخل سوراخ بینی به شستشوی بینی پرداخت. روزانه سه تا چهار بار شستشوی بینی به روش مزبور می‌تواند به بهبود سینوزیت کمک کند.

– مسافرت با هواپیما ممکن است علایم سینوزیت را تشدید کند. با افزایش ارتفاع فشار هوای داخل هواپیما کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه، سینوس‌ها یا لوله استاش واقع در گوش‌ها بسته می‌شوند. جویدن آدامس یا خوردن آب در حین برخاستن هواپیما از زمین و نشستن آن بر روی زمین به تنظیم فشار داخل سینوس‌ها و کاهش درد کمک می‌کند.

بعضی از پزشکان استفاده از قطره‌های ضد احتقان یا اینهالرها را قبل از پرواز توصیه می‌کنند. مصرف الکل موجب تورم بینی و غشاهای بینی و سینوس‌ها می‌شود.

اسپری بینی حاوی سالین نیز به حفظ رطوبت مسیرهای بینی در طی پرواز طولانی کمک می‌کند.

طب‌سوزنی

– اگر چه در تعدادی از مطالعات به عمل آمده، تأثیر طب سوزنی در درمان رینیت آلرژیک – تب یونجه) نشان داده شده است ولی این مطالعات از کمیت و کیفیت لازم برخوردار نبوده‌اند.

درمان با استفاده از کار بر روی بدن

– بسیاری از متخصصان کایروپراکتیک و استئوپاتی جمجمه‌ای، سینوزیت مزمن و سردردهای سینوسی را با ترکیبی از دستکاری مهره‌ای، ماساژ و روشی به نام روش اختصاصی بینی درمان می‌کنند. در این روش بادکنک‌های بسیار کوچکی را در داخل مسیرهای بینی باد می‌کنند تا با ایجاد فشار بر استخوان‌های بینی احتقان آن را کاهش دهند.

– ا استفاده از طب سوزنی و نیز وارد آوردن فشار به وسیله دست، فیزیوتراپیست‌ها و سایر متخصصانی که با دستکاری عصبی عضلانی به درمان بیماری‌ها می‌پردازند می‌توانند نقاط برانگیزاننده و حساس واقع در صورت و فک را که مقدار تولید ترشحات مخاطی در بینی و سینوس‌ها را افزایش می‌دهند غیر فعال نمایند.

– با وارد آوردن فشار بسیار ملایم بر استخوان‌های سر و صورت و گاهی بر نقاطی در داخل دهان به وسیله متخصصان این رشته، می‌توان به تخلیه ترشحات سینوس‌ها کمک نمود.

باز آموزی تنفس

چنان‌چه فرد نفس سطحی داشنه باشد، خون وی خیلی قلیایی خواهد شد. در نتیجه، مقدار هیستامین افزایش می‌یابد و واکنش‌های آلرژیک که ممکن است منجر به آبریزش بینی و سینوزیت شوند ایجاد خواهد شد. باز آموزی تنفسی از تمرین تنفس دیافراگمی نوع یوگا تشکیل می‌شود که در بهبود مکانیک و کارآیی تنفس بسیار مؤثر است.

آیا عفونت دندان می‌تواند موجب سینوزیت شود؟

– بله. باکتری‌های موجود در بعضی دندان‌ها، و یا اعمال و دستکاری‌های دندانپزشکی ممکن است موجب ایجاد عفونت در حفره‌های سینوسی استخوان گونه شوند. به عنوان مثال، آبسه ریشه پیک دندان فک بالا می‌تواند به داخل حفره سینوس فکی انتشار باید.

– سینوزیت مزمن چیست؟

– سینوزینی که بیش از ۱۲ هفته طول بکشد، سینوزیت مزمن نام دارد. معمولاً سینوزیت مزمن در اثر باکتری‌ها یا قارچ‌ها ایجاد می‌شود و علاج آن بسیار مشکل است. به نظر می‌رسد سینوزیت مزمن میکروبی در اثر اختلال پاکسازی مخاطی مژگانی ناشی از عفونت‌های مکرر روی می‌دهد و نه عفونت میکروبی پایدار و سینوزیت مزمن قارچی در افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بروز می‌کند و معمولا غیر مهاجم است هر چند که نوع مهاجم با پیشرفت آهسته آن نیز گاهی دیده می‌شود.

فرم سوم سینوزیت مزمن، نوع «آلرژیک قارچی» است که در افراد مبتلا به پولیپ بینی و آسم دیده می‌شود که اغلب به طور مکرر تحت عمل جراحی سینوس قرار گرفته‌اند.

درمان سینوزیت مزمن می‌تواند چالش برانگیز باشد و عمدتاً از دوره‌های آنتی‌بیوتیک درمانی مکرر و مبتنی بر کشت ترشحات، کورتون داخل بینی و شستشوی مکانیکی سینوس با محلول سالین تشکیل می‌شود. موارد مقاوم به درمان‌های مزبور باید با جراحی سینوس درمان شود. سینوزیت قارچی نیز باید از طریق جراحی – به منظور خارج کردن توده مخاطی متراکم) تحت درمان قرار گیرد و متأسفانه عود آن شایع است.

سرماخوردگی و آنفلوآنزا – شامل آنفلوآنزای مرغی و آنفلوآنزای خوکی

– سرماخوردگی و آنفلوآنزا در اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.

– حداقل ۲۰۰ ویروس مختلف باعث بروز سرماخوردگی می‌شوند در حالی که آنفلوآنزای حقیقی در اثر ۳ گروه عمده ویروس آنفلوآنزا ایجاد می‌شود. علایم سرماخوردگی معمولاً خفیف‌تر از علایم آنفلوآنزا هستند.

– شایع‌ترین ویروس‌های ایجاد کننده سرماخوردگی را رینوویروس‌ها، کورونا ویروس‌ها و آدنوویروس‌ها تشکیل می‌دهند.

– تخمین زده شده است که دو سوم تا سه چهارم موارد بیماری‌های تنفسی حاد در اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شود.

– بیماری‌های ناشی از ویروس‌های تنفسی را به چندین سندرم مشخص مانند سرماخوردگی، التهاب حلق – فارنژیت)، کروپ – التهاب حنجره، نای و برونش) و التهاب نای – تراکئیت)، التهاب برونشیول‌های تنفسی – برونشیولیت)، التهاب برونش – برونشیت) و ذات الریه – پنومونی) تقسیم می‌کنند.

– بیماری آنفلوآنزا در اثر ویروس‌های آنفلوآنزا ایجاد می‌شود که اعضای خانواده ارتومیگزویر هستند و از بین آن‌ها ویروس‌های نوع A، B و C، سه جنس مجزا از یکدیگر را تشکیل می‌دهند.

تقسیم بندی ویروس‌های آنفلوآنزا به انواع A, B و C بر اساس ویژگی‌ها آنتی‌ژنی آنتی‌ژن نوکلئوپروتین – NP) و آنتی‌ژن پروتئین ماتریکس – M) صورت می‌گیرد. ویروس‌های آنفلوآنزای A بر اساس آنتی‌ژن‌های هماگلوتینین سطحی – H) و نور آمینیداز – N) تقسیم می‌شوند. وسیع‌ترین و شدیدترین هم‌گیری آنفلوآنزا در اثر ویروس آنفلوآنزای A ایجاد می‌شود. انواع واریاسیون آنتی‌ژنی ممکن است فقط هماگلوتینین و یا هماگلوتینین و نورآمینیداز، هر دو را شامل شود. یکی از مواردی که هماگلوتینین و نور آمینیداز را شامل شد، در سال ۱۹۵۷ روی داد و طی آن زیر گروه ویروس آنفلوآنرای A از H1N1 به H2N2 انحراف پیدا کرد و این انحراف موجب بروز یک پاندمی – اپیدمی گسترده – شدید شد که تنها در ایالات متحده به مرگ ۷۰۰۰۰ نفر انجامید. در سال ۱۹۶۸، انحراف آنتی‌ژنی دیگری که فقط هماگلوتینین را شامل می‌شد – تبدیل H2N2 به H3N2) روی داد که این پاندمی شدت کمتری نسبت به سال ۱۹۵۷ داشت. در سال ۱۹۷۷، ویروس H1N1 ظهور کرد و پاندمی‌ای را به وجود آورد که عمدتاً افراد جوان‌تر – یعنی افرادی که بعد از سال ۱۹۵۷ متولد شده بودند) را مبتلا نمود. در اکثر اپیدمی‌های آنفلوآنزای A، یک زیر گروه منفرد در یک زمان فعال می‌شود ولی از سال ۱۹۷۷، ویروسهای H1N1 و H3N2 به طور همزمان وارد چرخه شده‌اند و در نتیجه، همه‌گیری‌هایی با شدت متغیر ایجاد نموده‌اند. در بعضی همه‌گیری‌ها، ویروس‌های آنفلوآنزای B نیز همزمان با ویروس‌های آنفلوآنزای A فعال شده‌اند.

– در سال ۱۹۹۷، موارد انسانی آنفلوآنزای A ناشی از ویروس‌های آنفلوآنزای مرغی – A/H5N1) در هنگ کنگ در جریان یک همه‌گیری گسترده آنفلوآنزای پرندگان شناسایی شد. از آن زمان تا ژانویه ۲۰۰۷ در 10 کشور قاره آسیا و خاورمیانه، ۲۶۱ مورد آنفلوآنزای مرغی – آنفلوآنزای پرندگان) – Avine flu) در انسان‌ها گزارش شد که تقریباً تمام آن‌ها در اثر تماس با ماکیان آلوده به ویروس مزبور ایجاد شده بود، تا کنون انتقال کار آمد انسان به انسان در این نوع مشاهده نشده است. میزان مرگ و میر این نوع، بالا – %۶۰) و تظاهرات بالینی آن تا حدودی متفاوت با همه‌گیری‌های «معمول» آنفلوآنزا بوده است.

– از پنجم آوریل سال ۲۰۰۹, مواردی از مرگ و میر ناشی از آنفلوآنزای خوکی – Swine flu) نخستین بار از مکزیک و آمریکا گزارش شد که نوع جدید آنفلوآنزا و ترکیبی از ویروس‌های آنفلوآنزای خوکی انسانی و آنفلوآنزای حاد پرندگان است.

– عامل آنفلوآنزای خوکی، ویروس آنفلوآنزای است که به وسیله ارتومیگزو ویروس‌هایی ایجاد می‌شود که در خوک‌ها، بوم‌گیر – اندمیک endemic) هستند. ویروس آنفلوآنزای خوکی sewine influenza virus;SIV) نوع H1N1 است که پیش از این نیز وجود داشته و همه گیری جهانی آنفلوآنزا در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ در اثر آن ایجاد شده است. با وجود این، بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که تغییراتی در ساختار این ویروس ایجاد شده است. پیش از شیوع آنفلوآنزای خوکی در سال ۲۰۰۹ در مکزیک و آمریکا، مواردی از ابتلای گسترده دامی و انسانی به این بیماری در سال ۱۹۷۶ – در آمریکا) و در سال ۲۰۰۷ – در فیلیپین) گزارش شده بود.

در مجموع ۱۶ گونه از هماگلوتینین – H) و ۹ زیر مجموعه از «نورآمینیداز» – N) وجود دارد که می‌توانند ترکیب‌های مختلفی را با یکدیگر تشکیل دهند.

گونه‌های A/H1N1 ویروس آنفلوآنزا برای نخستین بار در سال ۱۹۳۰ میلادی قرنطینه شدند – آنفلوآنزای خوکی معمولاً خوک‌ها را مبتلا می‌کند اما هر ساله مواردی از ابتلای انسان به این بیماری، به ویژه از راه تماس با این حیوان گزارش می‌شود.

در نوع جدید و بروس آنفلوآنزای خوکی که در اثر جهش ژنتیکی ایجاد شده است انسان‌ها مبتلا می‌شوند و به راحتی این بیماری را به یکدیگر انتقال می‌دهند و به این ترتیب، افرادی که هیچ تماسی با خوک نداشته‌اند نیز مبتلا می‌شوند. لمس کردن سطوح و اشیایی که به وسیله افراد آلوده به ویروس مزبور لمس شده‌اند و سپس دست زدن به چشم، دهان و بینی موجب ابتلا به آنفلوآنزای خوکی می‌شود.

سرماخوردگی و آنفلوآنزا، مجاری تنفسی فوقانی را مبتلا می‌کنند و با علایمی مانند عطسه، آبریزش بینی، گلودرد و سرفه مشخص می‌شوند. عفونت‌های میکروبی ثانویه اغلب در گوش، حلق و سینوس‌ها به صورت عارضه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا بروز می‌کنند.

– ویروس‌های عامل سرماخوردگی و آنفلوآنزا بسیار مسری هستند و از طریق قطرات ریز موجود در سرفه و عطسه افراد مبتلا از راه هوا منتشر می‌شوند و نیز ممکن است از طریق تماس مستقیم – مانند دست دادن) سرایت کنند. این ویروس‌ها چندین ساعت بر روی اشیایی مانند دستگیره درب خانه‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی گوشی تلفن، حوله، میزهای اماکن عمومی مثل رستوران‌ها، ادارات، کافی شاپ) باقی می‌مانند.

درسال 2009 سازمان بین المللی بهداشت با اعلام مرحله 5 وضعیت هشدار اطلاع داده‌اند که شیوع جهانی آنفلوآنزای خوکی، حتمی است.

– تفاوت سرما خوردگی معمولی با آنفلوآنزا در آن است که در آنفلوآنزا بر خلاف سرماخوردگی معمولاً تب بالا، همراه با درد و کوفتگی عضلانی وجود دارد.

– می‌توان بروز ۲ تا ۴ بار سرماخوردگی را در هر سال در اکثر افراد انتظار داشت. کودکان به دلیل ایمن نشدن در برابر ویروس‌های عامل سرماخوردگی، بیش از بزرگسالان مبتلا به این بیماری

می‌شوند.

– علایم سرما خوردگی عبارتند از: عطسه، آبریزش بینی – که در ابتدا شفاف است ولی کمی بعد غلیظ و سبز رنگ می‌شود)­، تب خفیف و سردرد، گلودرد و گاهی سرفه.

– علایم آنفلوآنزا عبارتند از: تب بالای ۳۸ درجه همراه با لرز، تعریق، درد عضلانی – به ویژه در پشت)، خستگی و کوفتگی شدید، عطسه مکرر، آبریزش بینی، گلودرد و سرفه.

– علایم آنفلوآنزای خوکی نیز شبیه علایم آنفلوآنزا است و در بعضی افراد، تهوع و استفراغ هم اضافه می‌شود.

– استراحت زیاد، نوشیدن مایعات زیاد، – به ویژه آب) و مصرف مسکن و داروی ضد احتقان بدون نیاز به نسخه مفید است.

توجه

چنان‌چه علایم سرما خوردگی با آنفلوآنزا بیش از یک هفته ادامه پیدا کند یا علایم عفونت ثانویه – مانند گوش درد یا سرفه همراه با خلط سبز یا زرد) ایجاد شود به پزشک مراجعه کنید.

درمان‌های مرسوم

– سرماخوردگی‌های خفیف و بدون عارضه عفونی ثانویه معمولاً با درمان‌های معمولی، از جمله داروهای سرماخوردگی بدون نیاز به نسخه قابل درمان هستند و نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارند. از استامینوفن و ایبوپروفن و نیز داروهای ضد احتقان و ضدسرفه می‌توان به صورت بدون نیاز به نسخه استفاده کرد. البته این داروها هم دارای عوارض جانبی هستند که در این باره باید با پزشک یا داروساز مشورت نمود.

توجه

نوزادان، بچه‌های کوچک و افراد مسن و اشخاص مبتلا به کاهش ایمنی در صورت ابتلا به آنفلوآنزا باید به پزشک مراجعه کنند.

– در صورت افزوده شدن عفونت ثانویه، درمان با آنتی‌بیوتیک بر طبق نظر پزشک آغاز می‌شود. داروهای ضد ویروس مانند مهار کننده‌ها نورآمینیداز در بعضی موارد به وسیله پزشک تجویز می‌شوند که از جمله این موارد باید وجود آنفلوآنزا در افراد بالای ۶۵ سال و افرادی که به دلیل ابتلا به بعضی بیماری‌های مزمن از قبیل مزمن از قبیل دیابت شیرین یا بیماری مزمن ریه و یا ضعف ایمنی در خطر ابتلا به آنفلوآنزا قرار دارند را نام برد.

توجه

اشخاص مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، مانند بیماری مزمن ریه و دیابت شیرین باید بر ضد آنفلوآنزا واکسینه شوند. این واکسیناسیون باید هر سال تکرار شود.

تا ماه سپامبر ۲۰۰۹ علاوه بر مکزیک و آمریکا، مواردی از آنفلوآنزای خوکی در افراد ساکن کشورهای اسپانیا، سویس، چین، برزیل، عربستان، کانادا، فرانسه، آلمان، ایران، ایتالیا، نیوزیلند، کره جنوبی هلند، ژاپن، انگلیس، السالوادور، پاناما، اتریش، آرژانتین، استرالیا، دانمارک، پرتغال، ایرلند، گوآتمالا، سوئد، لهستان، فلسطین اشغالی و برخی کشورهای دیگر گزارش شده است.

– استفاده از داروهای ضد ویروس، شدت آنفلوآنزای خوکی را کاهش می‌دهد و از بروز عوارض بعدی بیماری نیز جلوگیری می‌کند.

یکی از چهار داروی ضد ویروس آمانتادین – Symmetrel) ریمانتادین – Flumadine) اوسِلتامیویر – Tamiflu)، و زانا میویر – relenza) در درمان آنفلوآنزای خوکی به وسیله پزشک و پس از تشخیص بیماری با انجام تست آزمایشگاهی انتخاب و به بیمار تجویز می‌شود. البته با توجه به مقاوم شدن

ویروس آنفلوآنزای خوکی به آمانتادین و ریمانتادین، که از سوی مرکز درمان و پیشگیری از بیماری‌ها – CDC) اعلام شده است، فقط از دو داروی اوسلتامیویر و و زانا میویر استفاده می‌شود. بهترین زمان تأثیر این دو دارو در ۴۸ ساعت اول ابتلا به بیماری است.

– ویروس آنفلوآنزای B نیز همه‌گیری‌هایی از آنفلوآنزا ایجاد می‌کند که گسترش و شدت کمتری نسبت به آنفلوآنزای A دارد. هماگلوتینین و نورآمینیداز ویروس آنفلوآنزای B از فراوانی و گستردگی کمتری برخوردار هستند. همه‌گیری‌های آنفلوآنزای نوع B اغلب در مدارس و اردوگاه‌های ارتشی ایجاد می‌شود. جدی‌ترین عارضه آنفلوآنزای B، ایجاد سندرم ری است.

– ویروس آنفلوآنزای C برخلاف نوع A و B در انسان بیماری نسبتاً خفیفی ایجاد می‌کند و علایم آن شبیه علایم سرماخوردگی معمولی است و گاهی بیماری دستگاه تنفسی تحتانی ایجاد می‌شود.

درمان تغذیه‌ای

– ویتامین C می‌تواند به درمان سرماخوردگی و کاهش شدت و مدت علایم آن کمک کند. البته مصرف مقادیر زیاد این ویتامین گاهی موجب اسهال می‌شود. معمولاً مصرف روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین C در سرماخوردگی، کافی و مناسب است. گیاه شاهی – بولاغ اوتی) از منابع عالی ویتامین C است و می‌توان از سوپ آن و یا سبزی تازه یا آب این سبزی استفاده کرد.

آب پرتقال یا گریپ فروت نیز سرشار از ویتامین C است.

– خوردن روی ممکن است دوره سرما خوردگی را کوتاه کند ولی نتایج تحقیقات در این باره نامشخص است.

احتیاط

قبل از مصرف ویتامین C همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروی وارفارین، یا مصرف روی با آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک مشورت کنید.

هومیوپاتی

– اگرچه آکونیت و بلا دونا را در درمان هومیوپاتیک سرما خوردگی و آنفلوآنزا مؤثر دانسته‌اند ولی کارآزمایی بالینی در این باره وجود ندارد.

گیاه‌درمانی‌غربی

– مصرف بعض از ترکیبات گیاهی مانند جینجر، اِکیناسه، اندروگرافیس را در درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا مؤثر دانسته‌اند. استنشاق بخار عصاره اوکالیپتوس یا بابونه که از طریق ریختن آن در آب جوش تولید می‌شود مفید است. خوردن چای حاوی گیاه آقطی – انگور کولی) و نعناع همراه با ۳ تا ۴ قطعه جینجر، در سرماخوردگی مفید است. در آنفلوآنزا می‌توان هر ۴ ساعت از یک فنجان عصاره گیاه بومادران نیز استفاده کرد.

سیر، خردل و ریشه خردل هم خاصیت ضدسرما خوردگی و ضدآنفلوآنزا دارند و علاوه بر اینکه می‌توان با خوردن آن‌ها به مبارزه با این دو بیماری پرداخت، می‌توان دو بار در روز با ریختن دو قاشق غذا خوری پودر خردل انگلیسی در ۳ لیتر آب گرم و قرار دادن پاها به مدت ۱۰ دقیقه در این آب و نیز استنشاق بخار آب مزبور به تسکین علایم سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک کرد.

گیاه‌درمانی چینی

– بر اساس طب سنتی چین – Traditionalhely Chinese Medicine: TCm اقلیمی

می‌توانند سیستم دفاعی بدن – WeiQi) را بر هم بزنند و در نتیجه موجب سرماخوردگی و آنفلوآنزا شوند. به ویژه متخصصان طب سنتی چین معتقدند که «باد»، آعاز کنندهٔ ۱۰۰ نوع بیماری است. باد، همراه با سایر عوامل بیماری‌زا مانند هوای سرد، هوای گرم و رطوبت موجب بروز بیماری‌ها می‌شود. بسیاری از درمان‌های مورد استفاده در این زمینه با هدف باز کردن راه خروج، عوامل نام برده و ایجاد «تعریق»، صورت می‌گیرد. خوردن سوپ مخلوط دانه سویا و ساقه پیازچه و برگ گیاه پریلا، گیاه کویانگ هیو – Quiang Huo) گیاه سیلر و گیاه شیزونِپِتا از جمله روش‌های درمانی مزبور

است.

– در طب سنتی چین روش‌های درمانی دیگری نیز برای مقابله با سرما خوردگی و آنفلوآنزا وجود دارد که توضیح درباره آن‌ها از حوصله این کتاب خارج است.

توجه

قبل از مصرف داروهای گیاهی و به ویژه چنان‌چه از داروهای دیگر استفاده می‌کنید با متخصص گیاه‌درمانی مشورت نمایید.

بهداشت محیط

-اجتناب از حضور در نواحی پر جمعیت و بسته، به ویژه در اوایل پاییز – فصل شیوع سرماخوردگی) و در فصل زمستان – زمان شیوع آنفلوآنزا) به پیشگیری از سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک می‌کند.

– شستشوی مرتب و کامل دست‌ها به ویژه با صابون‌های جدید ضدعفونی کننده حاوی الکل ضروری است.

– قرار دادن ظرف آب بر روی وسیله حرارتی داخل اتاق و یا استفاده از دستگاه‌های مرطوب کننده هوا برای پیشگیری از خشک شدن غشاهای مخاطی مجاری تنفسی مفید است. خشک شدن این غشاها زمینه را برای آلوده شدن به ویروس سرماخوردگی یا آنفلوآنزا آماده می‌کند. خوردن مقدار زیادی آب، یا نوشیدنی حاوی عسل و لیمو در طول روز نیز به مرطوب نگه داشتن غشاهای مخاطی بینی کمک می‌کند.

– تمرین تنفس از راه بینی برای پیشگیری از سرما خوردگی و آنفلوآنزا مفید است.

وقتی ویروس وارد بینی شد، سیستم ایمنی فرصت دارد تا قبل از رسیدن ویروس به ریه، آن را از بین ببرد.

– عدم استفاده از حوله دیگران به پیشگیری از سرما خوردگی و آنفلوآنزا کمک می‌کند.

– گرفتن جلوی بینی و دهان با دستمال کاغذی، در هنگام سرفه یا عطسه به وسیله فرد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا و سپس دور انداختن این دستمال و شستشوی دست‌ها از انتقال بیماری به سایرین جلوگیری می‌کند.

– نوشیدن مقدار زیادی آب، در هنگام مسافرت با هواپیما به پیشگیری از کم آبی بدن کمک می‌کند. استفاده از اسپری بینی حاوی سالین – و بدون مواد نگه دارنده) در پرواز با هواپیما موجب جلوگیری از خشکی و ترک خوردگی مسیرها داخل بینی می‌شود.

طب سوزنی

-از طب سوزنی به طور شایع در کشور چین برای درمان بیماری‌های ناگهانی و کوتاه مدتی که معمولاً خود به خود بهبود می‌یابند – مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا) استفاده می‌شود ولی در این زمینه کارآزمایی بالینی وجود ندارد.

درمان با استفاده از کار بر روی بدن

– روش‌های استئوپاتی موسوم به «روش‌های پمپ لنفاوی» با هدف افزایش پاسخ دستگاه ایمنی در برابر عفونت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها بر مبنای افزایش مقدار سلول‌های کشنده طبیعی موجود در گردش خون – یعنی لنفوسیتهای B و T)، طی ۲۴ ساعت بعد از به کارگیری آن‌ها عمل می‌کنند

– ماساژ عمومی و غیراختصاصی بدن و نیز دستکاری کایروپراکتیک مهره‌ها می‌توانند موجب افزایش دفاع سیتسم ایمنی بدن و در نتیجه، مقابله با سرماخوردگی و آنفلوآنزا شوند. به نظر می‌رسد ماساژ، مقدار هورمون‌های استرس را کاهش می‌دهد و درمان کایروپراکتیک از

ورزش

– ورزش، دفاع بدن از طریق واکنش‌های ایمنی را تقویت می‌کند و انجام مرتب آن، به ویژه به شکل ورزش هوازی در بهبود سرماخوردگی مفید است. البته انجام بیش از حد ورزش می‌تواند استعداد

بدن به عفونت را افزایش دهد.

درمان‌های روان‌تنی

-عدم هماهنگی روانی موجب تضعیف ایمنی بدن می‌شود. متراکم شدن استرس‌های روزانه بر دستگاه ایمنی بدن تأثیر منفی دارد و از این رو، استراحت کافی و مراقبت از خود به بهبود بیماری‌های از جمله سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک می‌کند.

– استرس، پاسخ‌دهی غشاهای مخاطی به عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. خودهیپنوتیزم – Self-hypnosis) می‌تواند به افراد مستعد سرماخوردگی در هنگام بروز استرس کمک کند.

– اقدامات پیشگیری کننده آنفلوآنزای خوکی کدامند؟

– شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون یا محلول‌ها و صابون‌های ضد عفونی کننده حاوی الکل، به ویژه پس از بازگشت به منزل و یا بعد از گرفتن جلوی بینی و دهان با دستمال، در زمان عطسه یا سرفه و ضدعفونی کردن سطوح داخلی منزل یا محل کار با محلول‌ها حاوی کلر، خودداری از تماس نزدیک با افراد آلوده به ویروس یا حامل آن – به ویژه پرهیز از دست دادن یا بوسیدن این افراد)؛ عدم تماس با خوک؛ دست نزدن به اشیا و سطوحی که ممکن است آلوده باشند؛ دست نزدن به دهان، بینی و چشم‌های خود؛ گرفتن جلوی دهان و بینی در هنگام عطسه و سرفه با دستمال و در صورت به همراه نداشتن دستمال، با قسمت داخلی آرنج؛ نرفتن به محل کار و عدم استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در صورت ابتلا به آنفلوآنزا، و مراجعه فوری به پزشک.

 – آیا پیشگیری از آنفلوآنزای خوکی با استفاده از دارو امکان پذیر است؟

– برای پیشگیری از عفونت با ویروس آنفلوآنزای A، مصرف داروی اوسلتامیویر یا زانامیویر توصیه شده است. دوره درمان پیشگیرانه، تا ۱۰ روز بعد از تماس مشخص با مورد قطعی آنفلوآنزای خوکی

است.

– آیا واکسنی برای پیشگیری از بیماری آنفلوآنزای خوکی ساخته شده است؟

– در حال حاضر – سپتامبر ۲۰۰۹) واکسنی برای آنفلوآنزای خوکی وجود ندارد و ممکن است ساخت آن چندین ماه طول بکشد.

– کدام افراد بیشتر در معرض ابتلا به آنفلوآنزای خوکی و مرگ ناشی از آن قرار دارند؟

– افراد بالای ۶۰ سال یا زیر ۵ سال؛ خانم‌هایی که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری قرار دارند – به دلیل ضعف سیستم ایمنی در این دوران)، افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی و یا بیماری‌های مزمن، مانند آسم، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی بیشتر در معرض ابتلا به آنفلوآنزای خوکی قرار دارند و باید در صورت وجود علایم بیماری فوراً به پزشک مراجعه کنند و در صورت عدم ابتلا نیز به دقت دستورات مربوط به پیشگیری را رعایت نمایند.