چرا احساس سبکی سر می‌کنیم؟ راه‌های تشخیص و درمان آن
چه بیماری‌های دیگری شبیه سبکی سر هستند؟
Dizziness (lightheadedness) – Definition, causes, and treatment
- اتیولوژی گوش (مثل سرگیجه وضعیتی، بیماری منیر)
- علل CNS (مثل ایسکمی ورتبروبازیلر، انفارکتوس ساقه مغز یا مخچه، خون‌ریزی مخچه، تومور زاویهٔ پلی مخچه‌ای)
- دیگر علل سیستمیک شامل آریتمی‌ها، هیپوتانسیون وضعیتی، مسمومیت حاد یا مزمن با الکل، مسمومیت با سالیسیلات‌ها، مسمومیت با داروهای ضد تشنج، اورمی، دیابت و بیماری تیروئید می‌شود.
- مصرف هم‌زمان داروهای متعدد
چگونگی ایجاد و علت‌های سبکی سر
- سبکی سر یکی از شایع‌ترین علامت‌های بالینی بوده و شیوع آن با سن بالا افزایش می‌یابد.
- این واژه دقیق نبوده و ممکن است شامل علایم گیجی، سرگیجه، سبکی سر، پره‌سنکوپ یا عدم تعادل باشد.
- علل آن زیاد بوده: به صورت بسیار شایع به وسیله شرایطی که سبب کاهش نسبی در جریان خون مغز می‌شوند ایجاد می‌شود.
- گیجی به طور مناسب‌تر سرگیجه نامیده می‌شود که در واقع یک احساس کاذبی از حرکت بوده و به طور بسیار تیپیک به صورت احساس چرخش است. علل آن شامل اختلال وستیبولر محیطی یا بیماری CNS است.
- پره‌سنکوپ یک سندرم دقیق شامل سبکی سر در ارتباط با تیرگی دید، وزوز گوش و این احساس که سنکوپ را در پی خواهد داشت است. معمولاً ثانویه به هیپوپرفیوژن مغزی در نتیجهٔ کاهش برون‌ده قلبی یا کاهش مقاومت عروق محیطی ایجاد می‌شود.
- عدم تعادل یک حس بی‌تعادلی است که به طور تیپیک زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در حال راه رفتن بوده و می‌تواند ناشی از اختلالات حس درک عمقی با سیستم مخچه‌ای باشد.
- هیپوتانسیون وضعیتی، فاکتورهای کاردیوژنیک و مکانیسم‌های مختل‌کنندهٔ وازوپرسور در افراد مسن شایع‌تر هستند.
علایم و نشانه‌های بالینی سبکی سر
- سرگیجهٔ حاد با گیجی چرخشی شدید، تهوع، استفراغ، تعریق و تاکیکاردی تظاهر می‌کند.
- معاینه نیستاگموس برجسته‌ای را نشان می‌دهد.
- وستیبولر محیطی: افقی و یک طرفه؛ و اغلب به وسیلهٔ ثبوت بینایی مهار می‌شود؛ با چرخش سر ایجاد می‌شود.
- مرکزی: افقی یا عمودی؛ ممکن است با انحراف چشم‌ها همراه باشد؛ به وسیلهٔ فیکساسیون چشم‌ها مهار نمی‌شود، ممکن است به وسیلهٔ چرخش سر ایجاد و تشدید شود یا نه.
- علایم گوشی با علل وستیبولر (مثل احساس پری در گوش، درد، وزوز گوش)
- علایم CNS (به‌خصوص V و VII) یا علایم ساقهٔ مغز (مثل کرختی صورت/ اندام‌ها، دیس‌متری یک‌طرفه) ممکن است با بیماری CNS اتفاق افتد.
چگونه بیماری سبکی سر را تشخیص بدهیم؟ روند و شیوه بررسی
- ارزیابی به وسیله یک شرح حال دقیق و معاینهٔ نورولوژیک و عمومی خوب انجام می‌شود.
- هیپوتانسیون ارتوستاتیک ممکن است وجود داشته باشد.
- باید شامل مانور چرخش سر و گردن هالپایک – دیکس جهت برانگیختن علایم و نیستاگموس باشد.
- اگر یک منشأ محیطی مدنظر باشد ارزیابی باید شامل ادیوگرام با تمیز گفتار و ثبت وضعیت (posturography)، الکترونیستاگموگرافی، تست تحریک کالریک، یا آزمون صندلی چرخشی باشد
- اگر یک منشأ CNS حدس زده می‌شود، یک CT اسکن یا MRI مغز با نماهای حفرهٔ خلفی، ساقه مغز و زاویه پلی مغزی اندیکاسیون دارد.
- علل سیستمیک را می‌توان با مطالعات آزمایشگاهی (CBC، بیوشیمی، آزمون عملکرد تیروئید، سطح ویتامین B12)، ECG، مونیتورینگ قلبی هولتر، چک فشار خون وضعیتی، و / یا اکوکاردیوگرافی بررسی کرد.
- تست Tilt-table ممکن است جهت تعیین ارتوستاز به کار رود.
راه‌های درمان سبکی سر
- وستیبولوپاتی محیطی حاد می‌تواند به وسیله مهارکننده‌های وستیبولر، استراحت در بستر و مایعات درمان شود.
- Particle Repositioning برای سرگیجهٔ وضعیتی استفاده می‌شود (مانور Epley متعادل شده)
- وستیبولوپاتی محیطی مزمن معمولاً با توانبخشی وستیبولر بهبود می‌یابد؛ به هر حال، تعدادی از وضعیت‌های پایدار یا پیش‌رونده (مثل بیماری منیر، فیستول لابیرنتی) نیاز به مداخله جراحی دارند.
- علل مرکزی به طور تیپیک به مهارکننده‌های وستیبولر پاسخ نمی‌دهند؛ درمان بر اساس ادارهٔ علت زمینه‌ای خاص است.
- علل سیستمیک نیز به طور خاص درمان می‌شوند (مثلاً داروهای ضد آریتمی یا پیس میکر برای آریتمی‌ها و مایعات یا افزایش‌دهنده‌های حجم داخل عروقی برای هیپوتانسیون آرتوستاتیک و تنظیم دوز داروها جهت محدودکردن گیجی ناشی از داروها).
پیش‌آگهی/ عوارض
- پیش‌آگهی بستگی به اتیولوژی زمینه‌ای دارد.
- گیجی دوره‌ای و حاد به طور تیپیک از نظر زمانی کوتاه بوده و با بهبود کامل همراه است؛ تعدادی از پاتولوژی‌های لابیرنتی راجعه بوده و در ارتباط با کاهش شنوایی هستند.
- در صورتی که درمان صورت نگیرد و اتیولوژی خاصی معین نشود گیجی مزمن ممکن است پایدار بماند.
- پیش‌آگهی تومورهای CNS بستگی به نوع، محل و اندازهٔ آنها دارد.
- بیماری نورولوژیک دژنراتیو (مثل آتاکسی اسپینوسربلار، آتاکسی فردریش) در حال حاضر درمان مؤثری ندارند.
