سرطان کبد چه علت‌هایی دارد؟ علائم آن کدامند؟ چطور تشخیص داده می‌شود

سرطان کبد به دو نوع اولیه و متاستاتیک تقسیم می‌شود. در سرطان اولیه کبد، سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت کبد تشکیل می‌شوند و سرطان متاستاتیک به بدخیمی‌هایی گفته می‌شود که از سایر نقاط بدن به کبد انتشار می‌یابند.

• سرطان اولیه کبد

سرطان اولیه کبد در کودکان و بزرگسالان ممکن است ایجاد شود.

عوامل خطر سرطان اولیه کبد در بزرگسالان عبارتند از:

1. ابتلا به هپاتیت B و یا هپاتیت C
2. ابتلای یکی از بستگان نزدیک به هپاتیت و سرطان کبد
3. ابتلا به سیروز
4. خوردن غذاهای آلوده به آفلاتوکسین (نوعی سم حاصل از قارچی که بر روی غذاهایی مانند غلات و مغزهایی که به خوبی ذخیره سازی نشده‌اند، مثل پسته و بادام رشد می‌کنند)

علایم سرطان اولیه کبد عبارتند از:

وجود برآمدگی یا درد در سمت راست شکم، زیر دنده (این علایم ممکن است ناشی از بزرگ شدن کبد باشند)؛ احساس ناراحتی در سمت راست و بالای شکم؛ احساس در در اطراف شانه راست؛ کاهش وزن بدون توجیه؛ یرقان؛ خستگی غیر معمول؛ تهوع؛ بی‌اشتهایی.

درمان‌های مرسوم

پس از تشخیص بیماری، درمان به وسیله پزشک آغاز می‌شود.

تشخیص سرطان کبد با استفاده از شرح حال؛ معاینه فیزکی؛ آزمایش سرم خون؛ از نظر وجود نشانگر تومور (tumor marker) از جمله آلفافیتو پروتئین (AFP)؛ شمارش کامل گلبول‌های خون و پلاکت‌ها و اندازه‌گیری مقدار هموگلوبین؛ لاپاروسکوپی؛ نمونه‌برداری (بیوپسی) از کبد؛ سی.تی.اسکن؛ ام.آر.آی، سونوگرافی صورت می‌گیرد.

درمان سرطان کبد؛ برحسبت مرحله سرطان متفاوت است.

در مجموع چهار نوع درمان استاندارد برای سرطان کبد عبارتند از: جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و تزریق اتانول یا اسید استیک از راه پوست به داخل تومور کبدی.

سایر درمان‌های در دست بررسی عبارتند از: دمادرمانی (ترموتراپی) و زیست درمانی (بیروتراپی).

برای درمان موارد عود کننده سرطان کبد از جراحی (برداشتن قسمتی از کبد یا تمام آن)، پیوند کبد، شیمی‌درمانی و تزریق اتانول استفاده می‌شود.

• متاستازهای کبدی (سرطان متاستاتیک کبد)

سرطان‌هایی که ممکن است به کبد منتشر شوند (متاستاز دهند) عبارتند از سرطان کولون و رکتوم، لوزالمعده، معده، مری، ستان، ریه، خال بدخیم (ملانوم) و تعدادی از سرطان‌های دیگر.

دلایل انتشار سرطان در انواع مختلف با یکدیگر تفاوت دارند.

به عنوان مثال سرطانمعده یا روده اغلب به طور مستقیم به وسیله جریان خون به کبد منتشر می‌شود و ملانوم، معمولاً از طریق رگ‌های خونی به بدن کبد متاستاز می‌دهد.

احتمال انتشار سرطان به کبد، به محل سرطان اولیه بستگی دارد.

علایم متاستاز کبدی عبارتند از:

کاهش وزن؛ درد (معمولاً در ربع فوقانی راست شکم)؛ یرقان؛ تب؛ تعریق؛ تهوع؛ بی‌اشتهایی. در بعضی مونارد متاستاز کبدی، علایمی وجود ندارد

درمان‌های مرسوم

پس از تشخیص به وسیله پزشک، درمان آغاز می‌شود.

تشخیص با استفاده از آزمایش بیلی‌روبین خون، آزمایش‌های عملکرد کبد، سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی PET scan و سونوگرافی کبد صورت می‌گیرد.

درمان، به محل سرطان اولیه، وسعت انتشار به کبد، انتشار به سایر اعضا و وضعیت عمومی سلامتی بیمار بستگی دارد.

معمولاً در مواردی که تومور، علاوه بر کبد به سایر اعضا نیز انتشار یافته است، از شیمی‌درمانی سیستمیک استفاده می‌شود. در موارد محدود بودن سرطان به کبد از شیمی‌درمانی سیستمیک استفاده می‌شود ولی ممکن است سایر روش‌ها نیز موثر باشند. در موارد محدود بودن تومور به فقط چند ناحیه از کبد، می‌توان تومورها را با جراحی خارج کرد. می‌توان از امواج رادیوفرکانس یا تزریق مواد سمی کشنده تومور نیز استفاده نمود. در صورت گرفتاری مناطق بزرگتری از کبد، شیمی‌درمانی مستقیم (تزریق داری شیمی‌درمانی به داخل کبد) یا آمبولیزاسیون (مسدود کردن جریان خون بخش‌هایی از کبد) به کار می‌روند.

پرسش و پاسخ

احتمال بهبود سرطان کبد چقدر است؟

در سرطان اولیه کبد، احتمال بهبود (پیش آگهی) به عوامل زیر بستگی دارد:

1. مرحله سرطان (اندازه تومور و گرفتار بودن بخشی از کبد یا تمام آن و انتشار آن به سایر قسمت‌ها)
2. وضعیت عملکرد کبد
3. وضعیت سلامتی عمومی بیمار (از جمله وجود یا فقدان سیروز کبد)
4. میزان آلفا فیتوپروتئین (AFP) سرم (آلفاپروتئین، نوعی پروتئین است که به طور طبیعی به وسیله کبد، کیسه زرده جنینی و دستگاه گوارش جنین انسان ساخته می‌شود ولی ممکن است در سرم خون بزرگسالان مبتلا به بعضی بدخیمی‌ها نیز به مقدار زیاد وجود داشته باشد).

در متاستازهای کبدی، پیش‌آگهی عمدتاً به محل سرطان اولیه و میزان انتشار کبدی آن بستگی دارد.

در تعداد کمی از بیماران برداشتن متاستازهای کبدی با جراحی موجب علاج می‌شود (البته این موضوع، تنها در تومورهای خاصی از جمله سرطان کولون و رکتوم) یا در تومورهای محدود به کبد صحت دارد. در اکثر موارد، انتشار سرطان به کبد، قابل علاج نیست و با درمان‌هایی که به آنها اشاره شد تنها می‌توان به کوچک‌تر شدن تومور، بهبود کیفیت زندگی و تسکین علایم بیماری کمک کرد.