سندرم رشد مفرط یا بیش از حد باکتری‌ها در روده چیست و چطور درمان می‌شود؟

در بخش پروگزیمال روده باریک بطور طبیعی تعداد اندکی از باکتری‌ها (کمتر از ۱۰ در هر میلی‌لیتر مایع) وجود دارد و ارگانیسم‌های باکتروئید بی‌هوازی دیده نمی‌شود و تعداد کولی فرم‌ها ناچیز است. رشد مفرط باکتری‌ها از طریق مکانیسم‌های زیر می‌تواند موجب بروز اسهال و سوءجذب شود: (۱) دکونژوگاسیون املاح صفراوی، که منجر به اختلال در تشکیل میسل و سوءجذب چربی می‌شود؛ (۲) ضایعهٔ موضعی آنتروسیت‌ها (سلول‌های اپی‌تلیوم روده باریک) در سطح مخاط روده؛ (۳) استفاده مستقیم از مواد مغذی نظیر برداشت ویتامین و B₁₂ توسط ارگانیسم‌های گرم منفی یا کرم نواری دیفلوبوتریوم لاتوم؛ و (۴) ترشح آب و الکترولیت‌ها بر اثر محصولات جانبی متابولیسم باکتری‌ها نظیر املاح صفراوی هیدروکسیله و اسیدهای آلی زنجیره کوتاه (فرار).

اختلالات همراه با رشد مفرط باکتری‌ها

مهم‌ترین عامل کم بودن باکتری‌ها در بخش فوقانی روده عبارت‌اند از (۱) اسید معده، (۲) پریستالسیسم روده، و (۳) ایمنوگلوبولین‌های روده (IgA). بنابراین، اختلالاتی که اعمال فوق را مختل می‌کنند، می‌توانند منجر به رشد مفرط باکتری‌ها شوند. استاز دستگاه گوارش ممکن است بر اثر اختلال تحرک (اسکلرودرمی، آمیلوئیدوز، دیابت) یا اختلال آناتومیک (حلقه‌های کور، انسداد، دیورتیکولوز ژژنوم) ایجاد شود. آکلریدری (در اثر گاستریت آتروفیک، یا مصرف داروهای مهار کننده ترشح اسید معده)، نارسایی لوزالمعده و هیپوگاماگلوبولینمی نیز با رشد مفرط باکتری‌ها ارتباط دارند. اما به ندرت باعت استئاتوره در حد بالینی می‌شوند.

تشخیص

کشت مستقیم مواد حاصل از آسپیراسیون ژژونوم قطعی‌ترین آزمون تشخیصی است، اما روشی تهاجمی، ناراحت کننده و پرزحمت است. آزمون تنفسی گزیلوز –¹⁴C آزمونی حساس و دقیق است، هر چند آزمون هیدروژن تنفسی پس از خوردن گلوکز، ساده‌ترین آزمون محسوب می‌شود که البته به اندازه آزمون گزیلوز – ¹⁴C حساس و اختصاصی نیست. یک دوره درمان امتحانی با آنتی‌بیوتیک‌ها، جایگزین قابل قبولی برای آزمون‌های تشخیصی است.

درمان

در موارد مقتضی، درمان اختصاصی نظیر جراحی برای انسداد روده باید انجام شود. اما در غالب موارد، بیماران تحت درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها قرار می‌گیرند که مناسب‌ترین آنها، آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر بر ارگانیسم‌های هوازی و بی‌هوازی هستند. تتراسیکلین، تری متوپریم – سولفامتوکسازول یا مترونیدازول (هر کدام همراه با سفالوسپورین یا کینولون) داروی مناسبی محسوب می‌شود. یک دوره درمان ۷ تا ۱۰ روزه ممکن است ماه‌ها اثر درمانی داشته باشد. در سایر بیماران، درمان متناوب (یک هفته در ماه) یا حتی درمان مداوم برای یک یا دو ماه ممکن است لازم باشد.