عفونت قارچی پوست و بیماری پای ورزشکاران چیست؟ شیوه درمان

* کچلی (tinea ringworm) نوعی عفونت قارچی پوست است که موجب بروز لکه‌های خارش‌دار، و حلقوی‌شکل پوست می‌شود و در بسیاری از قسمت‌های بدن ممکن است روی دهد، هرچند که شایع‌ترین نقاط ابتلا به آن، پوست سر و کشاله ران است. ابتلای پاها به این نوع عفونت، پای ورزشکاران (athlete’s foot) نام دارد.

* کچلی ممکن است ناخن‌ها را نیز گرفتار کند.

* نشانه‌های کچلی ناشی از عفونت قارچی که در اثر گونه‌های مختلف قارچ‌ها، مانند میکروسپوروم، تریکوفیتون و اپیدروموفیتون (که بر روی لایه‌های مرده پوست انسان و جانوران زندگی می‌کنند) به وجود می‌آید عبارتند از: ایجاد بثورات (جوش‌های قرمز) و پوسته‌پوسته به صورت یک ناحیه حلقوی کوچک؛ خارش ناحیه مبتلا؛ بیشتر شدن تعداد حلقه‌های مزبور پس از ۱ تا ۲ هفته؛ بزرگ‌تر شدن حلقه‌ها و ایجاد یک حلقه قرمز پوسته‌دار که معمولا یک ناحیه مرکزی پوست طبیعی را احاطه می‌کند؛ پوسته‌ریزی شبیه به شوره در کچلی پوست سر که ممکن است با ریزش مو همراه باشد؛ سفید و ضخیم شدن ناخن‌ها که اغلب با وجود ماده سفید شکننده در زیر آنها همراه است. در کچلی سر، به دنبال ایجاد ضایعات اولیه، موهای منطقه شکننده می‌شوند و می‌ریزند.

* در ابتلای پاها به قارچ کچلی (پای ورزشکاران)، نواحی ترک‌خورده، زخمی و خارش‌دار پوست زیر پاها و اغلب در بین انگشتان وجود دارد و در همین مناطق، پوسته‌ریزی، سفیدشدگی و مرطوب بودن پوست مشاهده می‌شود.

* عوامل مستعدکننده کچلی ناشی از قارچ عبارتند از: رشد بیش‌ازحد قارچ کاندیدا در روده‌ها؛ کاهش ایمنی بدن (مثلا در اثر دیابت یا ایدز)

* عامل برانگیزاننده کچلی قارچی، تماس با قارچ ایجادکننده عفونت است.

* قارچ کچلی در محیط گرم و مرطوب رشد می‌کند و به همین دلیل اغلب در نواحی تناسلی، نشیمن، روی پاها و سطح داخلی ران‌ها یافت می‌شود.

* بیماری در تمام سنین دیده می‌شود ولی در کودکان، کچلی سر و در مردان، کچلی کشاله ران شایع‌تر است.

* قارچ کچلی در اثر تماس مستقیم پوستی با فرد یا جانور آلوده (مثل گربه)، یا از طریق استفاده از حوله یا برس فرد مبتلا انتقال می‌یابد.

* بیماری پای ورزشکاران در نوجوانان و جوانان شایع‌تر است و معمولا از طریق تماس مستقیم یا راه رفتن با پای برهنه در نواحی گرم و مرطوب مانند استخرهای شنا و اتاقک‌ها تعویض لباس استخرها ایجاد می‌شود.

مراقبت از خود

* در صورت ابتلا به کچلی قارچی، پوست خود را تمیز و خشک نگه دارید؛ ملافه و لباس زیر را هر روز عوض کنید و هر شب لباس خواب تمیز بپوشید؛ هر روز به محل مبتلا کرم موضعی و یا پودر بزنید.

* در صورت ابتلا به بیماری پای ورزشکاران، برای خشک کردن کامل بدن، فقط از حوله خودتان استفاده کنید (به ویژه برای پوست بین انگشتان پا و پس از شنا یا استحمام)؛ به جای جوراب و کفش ساخته شده از مواد مصنوعی، از نوع طبیعی آنها استفاده کنید تا جریان هوا در اطراف پاها برقرار شود؛ هر روز صبح پودر مخصوص پای ورزشکاران به جوراب و کفش خود بزنید؛ جوراب‌های خود را هر روز عوض کنید؛ دوبار در روز برای ناحیه بین انگشتان پا از پودر و یا کرم ضد قارچ استفاده نمایید.

درمان‌های مرسوم

* معمولا پزشکان با مشاهده لکه‌های پوستی مخصوص عفونت قارچی، بیماری را تشخیص می‌دهند و در صورت نیاز به تأیید، از تست‌های آزمایشگاهی که بر نمونه‌های پوست، مو یا ناخن انجام می‌شود و وجود قارچ بیماری را به اثبات می‌رساند استفاده می‌کنند.

* چنان‌چه عفونت قارچی، موضعی است و تنها یک ناحیه از بدن را مبتلا نموده از کرم‌های ضدقارچ موضعی استفاده می‌شود. بعضی از این کرم‌ها را می‌توان بدون نیاز به نسخه، از داروخانه تهیه نمود ولی برای استفاده از کرم‌های قوی‌تر، تجویز پزشک ضرورت دارد. ممکن است درمان کچلی و نیز بیماری پای ورزشکاران به دو هفته درمان با کرم‌های حاوی داروی ضدقارچی، مانند میکونازول تا تربینافین نیاز داشته باشد. این داروها گاهی تحریک موضعی ایجاد می‌کنند.

* از داروهای ضدقارچ خوراکی، مانند ایتراکونازول، گریزوفولوین و تربینافین در عفونت‌های وسیع‌تر به ویژه در ناحیه پوست سر استفاده می‌شود و گاهی هم این داروها برای درمان بیماری پای ورزشکاران و عفونت‌های ناخن به کار می‌رود. این داروها به وسیله پزشک تجویز می‌شود و ممکن است درمان با آنها تا ۲ ماه طول بکشد.

احتیاط

داروهای ضدقارچ دارای عوارض جانبی هستند. در این‌باره با پزشک مشورت کنید.

درمان تغذیه‌ای

* افراد مبتلا به قارچ کچلی یا بیماری پای ورزشکاران ممکن است دچار مشکل زمینه‌ای ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکانس (candida albicans) در روده باشند. تجربه بالینی نشان می‌دهد که کنترل رشد مزبور با استفاده از رژیم ضد کاندیدا، معمولا تسکین درازمدت و حتی بهبود دایمی عفونت‌های قارچی را امکان‌پذیر می‌سازد.

گیاه‌درمانی غربی

* اغلب استفاده از گیاه همیشه بهار (calendula officinalis) برای درمان بیماری پای ورزشکاران مفید واقع می‌شود. از تعدادی دیگر از داروهای موضعی گیاهی نیز برای درمان کچلی قارچی استفاده می‌شود.

احتیاط

قبل از شروع گیاه‌درمانی و در صورتی که پیش از این از داروی دیگری استفاده می‌کرده‌اید با متخصص گیاه‌درمانی مشورت نمایید. در صورت باردار بودن، از روغن آویشن استفاده نکنید.

* قارچ کچلی کدام قسمت‌های بدن را می‌تواند مبتلا کند؟

قارچ‌های کچلی می‌توانند تمام بافت‌های کراتینیزه بدن، شامل پوست، فولیکول‌های مو و ناخن‌ها را گرفتار سازند. این قارچ‌ها به اپیدرم حمله می‌کنند و واکنش التهابی شامل قرمزی و خارش را سبب می‌شوند. عفونت‌های درماتوفیتی (قارچی) در نواحی مختلف ایجاد می‌شوند و بروز کچلی بدن (tinea corporis؛ شامل تنه، شانه‌ها یا اندام‌های حرکتی)؛ کچلی کشاله ران و اطراف نشیمنگاه و ناحیه میاندوراه (tinea cruris)؛ کچلی صورت (tinea faciei، شامل مناطق بدون موی صورت)؛ کچلی ریش (tinea barbae؛ شامل ناحیه ریش‌دار صورت و گردن)؛ کچلی پا (tinea pedis)؛ کچلی ناخن (tinea unguium)؛ کچلی سر (tinea capitis) را به دنبال دارند.

* آیا کچلی قارچی سر با خارش یا عارضه دیگری نیز همراه است؟

ممکن است خارش پوست سر به صورت خفیف وجود داشته باشد. گاهی ضایعاتی پر از چرک موسوم به کریون (kerion) بر روی پوست به وجود می‌آید.