علائم چسبندگی روده : علت، درمان و راه‌های پیشگیری از چسبندگی روده
چسبندگی روده معمولا از دهه سوم عمر انسان به بعد، در افراد به وجود می‌آید و دلایل مختلفی در بروز آن نقش دارند، این عوامل ممکن است در قبل از این دوران زمینه‌ساز بوده باشد که بسته به میزان چسبندگی، سن افراد و عوامل به وجود آورنده این ضایعه، پزشک با مشاهده علائم نشان دهنده این بیماری ، راه متفاوتی را برای درمان آن در پیش خواهد گرفت.
چسبندگی روده که در حقیقت نوعی انسداد روده است، با علائمی نظیر دل درد، تهوع، استفراغ، عدم دفع گاز و نفخ، اسهال، یبوست، ورم شکمی بروز میکند که این علائم، بسته به میزان چسبندگی می‌تواند در افراد متفاوت باشد و درمان به موقع می‌تواند از عوارض ناشی از آن به ویژه پارگی روده‌ها جلوگیری کند.
یکی از دلایل بروز این بیماری وجود هر نوع عمل جراحی شکمی اعم از آپاندیسیت، سزارین و هر عمل دیگری که موجب ترمیم در ناحیه بریده شده باشد، از اسکار باقی مانده آن امکان چسبندگی در روده به وجود خواهد آمد. (اسکار، نوار سفید بافتی است که در محل ترمیم ایجاد شده است).
هرچه این جراحی عمیقتر و وسیعتر باشد امکان چسبندگی ایجاد شده در روده بیشتر خواهد شد .این چسبندگی و انسداد ممکن است به صورت کامل و یا نسبی در افراد به وجود بیاید که در هر حالت ، راه درمان و مراحل آن متفاوت خواهد بود. همچنین ممکن است انسداد روده به علت وجود مشکلاتی در خود روده‌ها، پیچ خوردگی و مشکلات دیگری به وجود آمده باشد که با توجه به علت ایجاد آن، اقدام به درمان می‌شود.
چسبندگی به دو صورت نسبی و کامل به وجود می‌آید، با در نظر گرفتن همه جانبه عوامل ایجاد کننده این ضایعه از جمله سن، نوع چسبندگی، میزان چسبندگی، عامل به وجود آورنده و بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد کننده آن، معمولا در مواقعی که این بیماری به صورت نسبی باشد، باید در ابتدا در صدد رفع عامل اولیه به وجود آورنده بیماری بود.
برای مثال در بیماری که به دلیل التهاب روده این انسداد به وجود آمده باشد با تجویز دارو برای رفع التهاب در مرحله اولیه اقدام به درمان می‌شود و پس از طی زمان لازم، در صورتی که این روش درمانی موثر نباشد، اقدام به عمل جراحی خواهد شد و در مواردی که به عروق داخل شکم آسیب برسد باید هرچه زودتر اقدام به عمل جراحی شود.
تشخیص این بیماری در بیماران دیابتی و افرادی که به دلایل مختلفی مانند مصرف داروهایی که دردهای ناشی از این بیماری را نمایان نمی‌کند و یا بیمارانی که سکته مغزی داشته‌اند و قادر به بیان حالات پیش آمده نیستند، طولانی‌تر و دشوارتر خواهد بود .
چسبندگی روده یک بیماری شکمی است که می تواند از نوزاد تا سالخورده را درگیر کند. اما معمولا چسبندگی روده از دهه سوم عمر افراد به بعد به وجود می آید. اما باید توجه داشت که عوامل خطرزای چسبندگی روده و انسداد روده می توانند قبل از این دوران زمینه ساز چسبندگی روده شوند. برای درمان چسبندگی روده، با توجه به میزان چسبندگی، سن افراد، عامل ایجاد عارضه، پزشک راه متفاوتی برای درمان در پیش خواهد گرفت.
چسبندگی روده را می توان از مهم ترین عوامل بیماری انسداد روده برشمرد.
انسداد روده چیست؟
انسداد روده به معنای بسته شدن قسمت یا تمامی از مسیر عبور غذا، نوشیدنی و گاز به شکل نرمال از روده است که اگر دیر شناسایی شود یا جدی گرفته نشود، ممکن است موجب بروز مشکلات بسیار جدی در فرد گردد.
دو نوع انسداد روده وجود دارد. یکی انسداد مکانیکی است که عموماً قسمتی از روده بویژه نواحی که دچار پیچ‌خوردگی شده است، مسدود می‌گردد که ناشی از وجود اشیای خارجی، رشد غیر نرمال بافت و تراکم مدفوع و … در روده است که این نوع انسداد با عمل جراحی رفع می‌گردد و علل زیادی دارد که از جمله آن می‌توان به عمل جراحی قبلی شکم و انجام واکنش‌هایی در درون حفره‌ی شکم که موجب چسبندگی روده می‌شود، اشاره کرد.
نوع دوم انسداد روده، ناشی از چسبندگی است و بعضی از چسبندگی‌های روده از نوع التهابی هستند که بیماری‌های عفونی مثل سل شکمی از عوامل ایجاد کننده‌ی این نوع چسبندگی روده است که در شرایط خفیف چسبندگی با علائمی همچون دل درد، حالت تهوع و استفراغ و … و در شرایط حاد با درگیری حفره‌ی شکمی همراه است.
علائم چسبندگی روده چیست؟
افرادی که دچار چسبندگی روده هستند عموماً علائمی و بیماری‌هایی همچون نفخ شدید، شکم درد، کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، یبوست، اسهال، ورم شکم، گرفتگی شدید عضلات شکم و تنفس بد بو و تب در آنها مشهود است.
دردهای شکم در ابتدا به صورت دوره ای هستند، یعنی هر چند دقیقه یک‌بار؛ اما با کامل شدن انسداد و یا بدتر شدن اوضاع (مثلا پیچیده‌شدن روده‌ها) این دردها به شدت زیاد می‌شوند و به‌طور دائم وجود خواهند داشت. سر و صدای شکمی زیاد خواهد شد و حالت تهوع و استفراغ بسته به محل انسداد به‌وجود خواهد آمد. هرچه محل انسداد بالاتر باشد، استفراغ زودتر رخ خواهد داد. وجود مواد دفعی در استفراغ نشان دهنده انسداد در محلی پایین و در روده بزرگ است. کاهش اشتها، تب، یبوست و دردهای خفیف و گاه‌وبیگاه شکمی از علائم یک انسداد ناقص است. اما شوک و عدم دفع ادرار نشان دهنده یک انسداد کامل و وضعیت خطرناک اورژانس در یک بیمار است که باید سریعاً در اورژانس درمان شود.
علائم و نشانه‌های انسداد روده چیست؟
• درد شکم
• حالت‌تهوع
• استفراغ
• اسهال
• یبوست
• ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع
• تورم شکم
علل انسداد مکانیکی روده کوچک
علل متداول انسداد مکانیکی که در آن مانعی فیزیکی روده کوچک را مسدود میکند، عبارتند از:
• چسبندگی‌های روده – نوارهای بافت فیبری در حفره شکم که ممکن است بعد از جراحی شکم یا لگن ایجاد شوند
• فتق – قسمت‌هایی از روده که به قسمت‌های دیگری از بدن بیرون زده و برجستگی پیدا می‌کنند
• تومورهای روده کوچک
• بیماری‌های التهابی روده مثل بیماری کرون
• پیچ خوردن روده
• تلسکوپی شدن روده
علل انسداد مکانیکی روده بزرگ
انسداد مکانیکی روده بزرگ مشکل چندان شایعی نیست. علل احتمالی این نوع انسداد عبارتند از:
• سرطان روده بزرگ
• دیورتیکولیت – مشکلی که در آن کیسه‌هایی کوچک و بیرون‌زده (دیورتیکول) در مجرای گوارش دچار التهاب یا عفونت می‌شوند
• پیچ‌خوردگی روده بزرگ
• انبار شدن مدفوع
• باریک شدن روده بزرگ به علت التهاب و زخم
ایلئوس پارالیتیک
ایلئوس پارالیتیک (paralytic ileus)می‌تواند موجب بروز علائم و نشانه‌های انسداد روده شود اما در آن انسداد فیزیکی وجود ندارد. در ایلئوس پارالیتیک، مشکلات عصب یا عضله موجب از هم گسیختگی انقباضات طبیعی و هماهنگ عضله روده‌ها، کندی یا توقف حرکت غذا و مایعات در دستگاه گوارش می‌شود.
ایلئوس پارالیتیک ممکن است در هر قسمتی از روده ایجاد شود. علل بروز این مشکل عبارتند از:
• جراحی شکم
• جراحی لگن
• عفونت
• برخی داروها ازجمله داروهای ضدافسردگی و داروهای مُسکنی که بر ماهیچه‌ها و اعصاب تاثیر دارند
• اختلالات عضله و عصب مانند بیماری پارکینسون
عوامل خطرزای انسداد روده
بیماری‌ها و مشکلاتی که احتمال بروز انسداد روده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• عمل جراحی شکم و لگن غالبا سبب بروز چسبندگی می‌شود که یکی از علت‌های شایع انسداد روده است
• بیماری کرون که موجب ضخیم شدن دیواره‌های روده و باریک شدن مجرای عبور می‌شود
• سرطان در شکم، به ویژه در صورت انجام عمل جراحی برای برداشتن تومور یا پرتودرمانی
درمان چسبندگی روده
برای درمان چسبندگی روده بسته به علل بوجود آورنده آن راه‌های گوناگونی وجود دارد، اولین قدم در درمان انسداد روده پرهیز از خوردن و آشامیدن است که در آن از دارو درمانی و سرم برای حفظ آب بدن استفاده می‌شود. اما اگر این بیماری در مرحله حاد قرار داشته باشد، تنها راه حل آن عمل جراحی و برداشتن بخشی از روده که مسدود گردیده می‌باشد.
اگر بیماری چسبندگی روده در مراحل اولیه بیماری شناسایی شود و برای درمان آن اقدامات لازم صورت گیرد، درمان طی چند ماه به اتمام می‌رسد و بهبودی کامل حاصل می‌گردد، اما اگر بیماری پیشرفت کرده باشد ممکن است بیش از ۱ سال دوره درمان آن به طول انجامد و علاوه بر این می‌تواند عوارضی را هم برای بیمار به دنبال داشته باشد.
اگر انسداد روده دیر تشخیص داده شود و یا درمان آن جدی گرفه نشود ممکن است موجب پاره شدن روده و مشکلات نارسایی تنفسی و حتی مرگ بیمار گردد. این بیماری با توجه به عوامل زمینه‌ای در فرد مثل انجام عمل جراحی شکمی قبلی رخ می‌دهد و محدودیت سنی و جنسیتی ندارد.
راه‌های پیشگیری از چسبندگی روده
نوشیدن آب فراوان و یک رژیم غذایی مناسب که شامل میوه‌ها و سبزیجات باشد و انجام ورزش‌های روزانه و فعالیت‌هایی از این قبیل تا حدودی از ابتلا به چسبندگی روده جلوگیری می‌نماید و اگر شخص بیمار در مراحل اولیه بیماری باشد، شرایط او را بهبود می‌بخشد.
علائم چسبندگی روده در هر سنی احتمال وقوع دارند که منجر به انسداد روده شده و عوارض حطرناکی برای فرد به همراه دارد.
انسداد یا گرفتگی روده مشکلی است که در آن غذاها و مایعات به دلیل بسته بودن مسیر، نمی‌توانند از روده باریک (کوچک) یا روده بزرگ (کولون) عبور کنند. گرفتگی روده می‌تواند به دلیل چسبندگی روده که معمولاً بعد از عمل جراحی اتفاق می‌افتد، وجود کیسه‌های برآمده ملتهب یا چرکی در دیواره روده‌ها (دیورتیکولیت)، فتق یا تومورها اتفاق بیافتد. بدون درمان چسبندگی روده، قسمت‌های مسدود روده می‌میرند و باعث بروز مشکلات جدی می‌شوند؛ اما با مراقبت دقیق پزشکی و درمان چسبندگی روده، گرفتگی روده اغلب به طور موفقیت آمیزی برطرف می‌شود. اصطلاح چسبندگی روده به حالتی گفته می‌شود که بافت اسکار بین حلقه‌های روده (روده کوچک یا روده بزرگ) و پوشش داخلی در دیواره شکم (پوشش صفاقی) یا با سایر اعضا در داخل حفره شکم (کبد، کیسه صفرا، رحم و لوله‌های فالوپی آن و تخمدان‌ها و مثانه ادراری) تشکیل شود. چسبندگی همچنین می‌تواند بین حلقه‌های روده کوچک اتفاق بیافتد.
عوارض چسبندگی
چسبندگی روده می‌تواند باعث انسداد روده و ناباروری در زنان شود. انسداد روده هم چنین می‌تواند منجر به ایجاد یک فرورفتگی یا سوراخ در روده کوچک یا بزرگ شود که آن را زخم روده می‌نامند. ایجاد چنین سوراخی در دیواره روده باعث می‌شود که محتویات آن به حفره شکمی بریزد و باعث ایجاد عفونت در این ناحیه شود. این نوع عفونت را پریتونیت میگویند.
نحوه تشخیص علائم چسبندگی روده
چسبندگی شکمی نمی‌تواند با آزمایشات مشخصی تشخیص داده شود و یا از طریق روش‌های تصویر برداری مانند اشعه ایکس یا سونوگرافی دیده شود. بیشتر چسبندگی‌های شکمی در طی عمل جراحی برای بررسی شکم یافت می‌شود. با این حال، اشعه ایکس شکم و اسکن کامپیوتری توموگرافی می‌توانند انسداد و چسبندگی روده‌ها را تشخیص دهند.
پزشک برای تشخیص علائم چسبندگی روده ابتدا معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد و از بیمار در مورد وضعیت و داروهای مصرفی سؤال میکند. در طول معاینه فیزیکی پزشک شکم شما را لمس میکند و به صدای حرکت روده‌ها گوش می‌دهد. البته برای تشخیص علائم چسبندگی روده هیچ تستی وجود ندارد که بتواند به راحتی چسبندگی را شناسایی کند اما برای تشخیص بهتر و دقیق تر علائم چسبندگی روده می‌توان آزمایشات زیر را انجام داد:
سی‌تی اسکن
سی تی اسکن با استفاده از ترکیبی از اشعه ایکس و فن‌آوری کامپیوتر برای ایجاد تصاویر بهتر استفاده می‌شود. این روش توسط تکنسین اشعه ایکس در یک بیمارستان یا یک مرکز بهداشتی انجام می‌شود و تصاویر توسط یک رادیولوژیست تفسیر می‌شوند. بیهوشی مورد نیاز نیست. یک سی تی اسکن ممکن است شامل تزریق یک رنگ خاص باشد، به نام کنتراست.
تصویربرداری سریالی قسمت بالای دستگاه گوارش (Upper GI series)
اشعه ایکس توسط تکنسین اشعه ایکس در یک بیمارستان یا یک مرکز سرپایی انجام می‌شود و تصاویر توسط یک رادیولوژیست، یک پزشک متخصص در تصویربرداری پزشکی، تفسیر می‌شوند. یک اشعه ایکس نیاز به بیهوشی ندارد. فرد روی یک میز دراز می‌کشد یا می‌ایستاد و عکس برادری از ناحیه شکم صورت می‌گیرد، سپس عکس توسط رادیولوژیست تفسیر می‌شود.
کلونوسکوپی
برای بررسی جدار داخلی کولون یا روده بزرگ از روش کلونوسکوپی استفاده می‌کنند که به کمک آن تمامی طول روده بزرگ از مقعد تا محل اتصال به روده کوچک بررسی می‌شود. کلونوسکوپ دستگاهی است که از یک لوله انعطاف پذیر با قطری به شعاع یک انگشت و طول حدود ۱.۵ متر تشکیل شده است. سر لوله به یک منبع نوری و یک دوربین بسیار کوچک ویدیویی که برای تصویربرداری از روده مورد استفاده قرار می‌گیرد مجهز است. هنگام کلونوسکوپی، پزشک، به کمک کولونوسکوپ به آرامی از طریق مقعد وارد راست روده و روده بزرگ می‌شود و داخل روده بزرگ را در مانیتور دستگاه مشاهده میکند. با استفاده از این روش انسداد روده و علائم چسبندگی روده مشخص می‌شود.
چه زمانی نزد پزشک برویم
به دلیل مشکلات و عوارض جدی و خطرناکی که گرفتگی روده می‌تواند به وجود آورد، باید در صورت مشاهده درد شکم یا سایر علائم انسداد و چسبندگی فورا به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید به با استفاده از لیست متخصصان گوارش کشور که در منوی بالا برای شما فراهم کرده‌ایم، متخصص گوارش خود را انتخاب و روند درمان چسبندگی روده را آغاز کنید.
راه‌های درمان چسبندگی روده
روش درمان چسبندگی روده و شکم بستگی به علت آن دارد، ولی بیشتر اوقات بیمار باید در بیمارستان بستری شود. پزشک برای تثبیت وضعیت شما، کارهای زیر را انجام می‌دهد:
سرم غذایی به دست شما وصل میکند تا مایعات مغذی را از این طریق دریافت کنید.
لوله‌ای را از طریق بینی وارد معده شما میکند تا هوا و مایعات شکم را برای کاهش ورم آن خارج کند.
لوله‌ای باریک و قابل انعطاف (سوند) را وارد مثانه میکند تا از طریق آن ادرار را خالی کرده و برای آزمایش جمع کند.
چسبندگی روده باعث درد، انسداد روده یا مشکلات باروری می‌شود، تنها گزینه درمان چسبندگی روده جراحی است. هنگامی که علت چسبندگی روده مشخص شد، پزشک شما روش‌هایی را برای درمان چسبندگی روده پیشنهاد میکند. چسبندگی شکمی که علائم ایجاد نمی‌کند به طور کلی نیازی به درمان ندارد. جراحی تنها راه درمان سریع چسبندگی روده است که باعث درد، انسداد روده یا مشکلات باروری می‌شود. هدف از درمان تصحیح اختلالات فیزیولوژیکی ناشی از انسداد است که شامل استراحت دادن به روده و رفع منبع انسداد است.
در صورتی که علائم چسبندگی روده باعث انسداد کامل روده شود، معمولاً برای جبران انسداد نیاز به عمل جراحی فوری دارید. اکثر انسداد روده‌های جزئی را می‌توان بدون جراحی کنترل کرد. در صورتی که نیاز به جراحی فوری نداشته باشید ممکن است پزشک به شما توصیه کند که چند روزی به روده‌ها استراحت دهید. برای این منظور باید تا چند روز غذا و مایعات را از راه دهان نخورید. در طی این مدت مایعات از طریق تزریق داخل وریدی به شما داده می‌شود تا آب مورد نیاز بدن تأمین شود و تعادل الکترولیت‌ها به هم نخورد. الکترولیت‌ها وظیفه انتقال و جابه‌جایی عناصر غذایی به درون سلول‌ها و دفع مواد زائد از سلول‌ها به بیرون را بر عهده دارد.
اگر گرفتگی مکانیکی روده جزئی باشد و غذاها و مایعات بتوانند تا حدودی از آن عبور کنند، در این صورت غیر از بستری شدن بیمار در بیمارستان، نیاز به درمان دیگری برای درمان چسبندگی روده نیست. ممکن است پزشک رژیم غذایی کم فیبری را برای شما تجویز کند که هضم و جذب آن برای روده راحت تر باشد. اگر گرفتگی روده خودبخود برطرف نشود، نیاز به عمل جراحی برای باز کردن روده و درمان چسبندگی روده است.
اگر هیچ غذایی نتواند از روده شما عبور کند و روده کاملاً مسدود باشد، تنها راه درمان چسبندگی روده باز کردن آن از طریق عمل جراحی است. طی این عمل جراحی، قسمت گرفته شده روده و یا هر بخشی از آن که مرده یا آسیب دیده است، برداشته می‌شود. اگر پزشک تشخیص دهد که گرفتگی روده شما ناشی از ایلئوس فلجی است، یک یا دو روز در بیمارستان، وضعیت شما را کنترل میکند. ایلئوس فلجی اغلب یک مشکل موقتی است و خودبخود بهتر می‌شود و درمان علائم چسبندگی روده از این نوع زیاد سخت نیست. اگر ایلئوس فلجی طی چند روز بهبود نیابد، پزشک داروهایی را برای انقباض عضلات روده تجویز میکند که می‌توانند به حرکت غذاها و مایعات در روده کمک کنند. اگر یک نوع بیماری یا دارو باعث انسداد روده فلجی شده باشد، پزشک آن بیماری زمینه‌ای را درمان میکند یا مصرف آن دارو را قطع میکند.
در صورت التهاب و عفونت شکمی که به علت چسبندگی روده رخ داده می‌توان با مصرف داروهای آنتی بیوتیک التهاب وارده را درمان کرد، همچنین ممکن است پزشک شما داروهایی را جهت کمک به تسکین درد و استفراغ برایتان تجویز کند.
هدف از این جراحی آن است که درد شکم، گرفتگی عضلات شکم، ورم و سایر علائم ناشی از گرفتگی جزئی روده‌ها برطرف شود. در مورد گرفتگی کامل روده‌ها، از آنجا که می‌تواند یک عارضه بسیار خطرناک و تهدیدکننده جان بیمار باشد، عمل جراحی آن باید به صورت اورژانسی انجام شود. برخی از عمل‌هایی که به طور رایج برای رفع انسداد و علائم چسبندگی روده انجام می‌گیرد عبارتند از:
برطرف کردن گرفتگی به وسیله لوله‌ای که از طریق بینی یا مقعد به روده وارد می‌شود و تا محل گرفتگی در روده پیش می‌رود.
لاپاراسکوپی – یک عمل جراحی با حداقل تهاجم است که طی آن یک بریدگی کوچک برای وارد کردن لاپاراسکوپ یا ابزارهای جراحی دیگر جهت حذف انسداد روده، بر روی شکم ایجاد می‌شود. لاپاراسکوپ ابزار کوچکی به شکل یک تلسکوپ کوچک است.
قطعه‌برداری از روده بزرگ – در این عمل، قطعه‌ای از روده بزرگ برداشته می‌شود.
قطعه‌برداری از روده کوچک – در این عمل، قطعه‌ای از روده کوچک برداشته می‌شود.
جلوگیری از ابتلا به چسبندگی روده و شکم
اصولاً امکان جلوگیری از ایجاد انسداد و چسبندگی روده به علت چسبندگی روده بستگی دارد. در واقع جلوگیری از چسبندگی روده دشوار است. با این حال شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر، خطر انسداد و گرفتگی روده‌ها را کاهش دهید:
اگر مورد جراحی دارید بهتر است جراحی لاپاروسکوپی را انجام دهید.
درمان فتق و آسیب‌های مشابه در اسرع وقت و قبل از آنکه باعث انسداد روده شود.
کاهش احتمال فشردگی مدفوع از طریق:مصرف غذاهای غنی از فیبر به مقدار زیاد
نوشیدن آب و مایعات به مقدار زیاد
ورزش کردن به‌طور منظم
محققان دریافته‌اند که رژیم غذایی و تغذیه در ایجاد یا جلوگیری از چسبندگی روده نقش دارند. فرد مبتلا به انسداد روده‌ای جزئی می‌تواند علائم را با رعایت یک رژیم غذایی مایع یا کم فیبر که به وسیله سیستم گوارش ساده‌تر به ذرات کوچکتر تقسیم می‌شود، درد و علائم چسبندگی روده را کم کند.
این نوشته‌ها را هم بخوانید
