علایم و نشانه‌های مسمومیت غذایی و راه‌های درمان آن
مسمومیت غذایی در اثر مصرف غذاها با نوشیدنی‌های آلوده ایجاد می‌شود. باکتری‌ها، مواد شیمیایی و سایر مواد زیان‌بخش در صورت موجود بودن غذا می‌توانند باعث مسمومیت شوند.
بیش از 250 نوع مسمومیت غذایی شناخته و معرفی شده است که اکثر آنها در اثر میکروب‌ها، ویروس‌ها، یا انگل‌ها ایجاد می‌شوند. سایر موارد مسمومیت‌های غذایی در اثر سموم یا مواد شیمیایی آلوده‌کننده (مثل قارچ‌های سمی) ایجاد می‌شوند.
کامپیلوباکتر، سالمونلا، اشریشیاکلی (E.coli) و گروهی از ویروس‌ها شامل کالیسی ویروس که ویروس نورواک (Norwalk) هم نامیده می‌شود و ویروس‌های مشابه نورواک از عوامل شایع مواد غذایی هستند.
کامپیلوباکتر موجب تب، اسهال و دردهای قولنجی (کرامپ) شکمی می‌شود و شایع‌ترین عامل اسهال میکروبی در جهان است. این باکتری در روده پرندگان سالم و گوشت اکثر ماکیان زندگی می‌کند و خوردن گوشت نیم‌پخته آنها شایع‌ترین علت بروز مسمومیت غذایی با کامپیلوباکتر است.
سالمونلا نیز در روده پرندگان، خزندگان و پستانداران وجود دارد و موجب تب، اسهال و درد شکم می‌شود و می‌تواند در افراد دچار ضعف سیستم ایمنی به جریان خون حمله کند و عفونت‌های تهدیدکننده حیات به وجود می‌آورد.
گاو، مخزن باکتری Ecoli 0157:H7 است و معمولاً انسان به دنبال خوردن گوشت آلوده این حیوان یا آب آلوده به مقادیر میکروسکوپی مدفوع آن آلوده می‌شود. بیماری با اسهال جدید و خونی و درد قولنجی شکم همراه است و معمولاً تب چندانی وجود ندارد. در 3 تا 5 درصد موارد کم‌خونی موقت، خونریزی شدید و نارسایی کلیه ایجاد می‌شود.
کالیسی ویروس موجب بیماری گوارشی حاد توام با استفراغ (که شدت بیشتری نسبت به اسهال دارد) می‌شود و معمولاً طی 2 روز بهبود می‌یابد. به نظر می‌رسد این عفونت از طریق فرد- به فرد انتقال پیدا می‌کند و آلوده شدن مواد غذایی به دست‌های آلوده فرد ناقل باعث انتقال بیماری می‌شود.
بعضی بیماری‌های شایع، گاهی از طریق غذا انتقال می‌یابند هر چند اغلب، از راه‌های دیگر منتقل می‌شوند. این عفونت‌ها عبارتنداز: شیگلا، هپاتیت A و انگل‌های ژیاردیالامبلیا و کریپتوسپوریدیا. حتی گلودردهای استرپتوکوکی گاهی از راه غذا انتقال می‌یابند.
باکتری استافیلوکوک طلایی می‌تواند در بعضی غذاها رشد کند و سمی تولید نماید که موجب استفراغ شدید شود.
بوتولیسم، بیماری نادر ولی کشنده‌ای است که در اثر رشد باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم و تولید سم فلج‌کننده قوی به وسیله آن ایجاد می‌شود.
آلوده شدن ناخواسته غذا به حشره‌کش یا استفاده از سموم طبیعی برای آماده‌سازی یک ماده غذایی می‌تواند موجب مسمومیت شود.
علایم مسمومیت غذایی معمولاً عبارتنداز: اسهال، درد شکم و تهوع و استفراغ. به دلیل شباهت علایم در مسمومیت‌های غذایی مختلف، معمولاً بدون انجام آزمایش نمی‌توان عامل ایجاد بیماری را مشخص کرد مگر این‌که بیماری در جریان همه‌گیری تشخیص داده‌شده‌ای (مثل وبا) ایجاد شده باشد.
درمان‌های مرسوم
پس از تشخیص عامل به وسیله پزشک و با استفاده از آزمایش دید مستقیم مدفوع در آزمایشگاه و به وسیله میکروسکوپ و نیز از طریق کشت مدفوع و یا در مورد ویروس‌ها که به دلیل کوچک بودن با میکروسکوگ معمولی دیده‌نمی‌شود و نیز قابل کشت دادن نیستند، از راه آزمایش نمونه مدفوع از نظر نشانگرها (مارکرها) ی ژنتیکی خاص، درمان آغاز می‌شود.
درمان مسمومیت‌های غذایی مختلف، برحسب عامل ایجاد کننده آنها متفاوت است.
در صورت بروز کم‌آبی، باید آن را با تجویز مایعات و الکترولیت‌ها درمان کرد. فرآورده‌هایی مانند بیسموت ساب سالیسیلات (Pepto-Bismol) می‌توانند موجب کاهش مدت و شدت اسهال ساده شوند. تجویز داروی ضد اسهال در صورت عدم وجود مدفوع خونی یا تب موجب تسکین علامتی می‌شود. در موارد وجود خون در مدفوع یا تب شدید، استفاده از ترکیبات داروهای ضداسهال موجب تشدید بیماری می‌شود.
توجه
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود تب بالای 6/38 درجه سانتی‌گراد
- وجود خون در مدفوع
- وجود استفراغ طولانی که مانع از باقی‌ماندن مایعات در معده شود.
- بروز علایم کم‌آبی بدن (کاهش ادرار، خشکی ادرار، خشکی دهان و حلق، ایجاد سرگیجه در هنگام برخاستن از وضعیت نشسته، یا خوابیده)
- اسهال بیش از 3 روز
درمان تغذیه‌ای
به قسمت درمان تغذیه‌ای (مبحث 102؛ اسهال) مراجعه کنید.
بیماری اسهال مسافران چیست؟
بیماری اسهال مسافران، شایع‌ترین بیماری مرتبط با مسافرت است و معمولاً 3 روز تا 2 هفته پس از رسیدن مسافر به مناطق حاره آغاز می‌شود. از میلیون‌ها مسافرتی که طی آن، افراد، سالیانه از کشورهای صنعتی به مناطق حاره آسیا، آفریقا و آمریکای مرکزی و جنوب می‌روند، 20 تا 50 درصد با شروع ناگهانی دل‌پیچه، بی‌اشتهایی و اسهال آبکی همراه می‌شود. در اکثر موارد، علایم در 3 تا 5 روز اول شروع می‌شوند و 1 تا 5 روز به طول می‌انجامند. اغلب موارد اسهال مسافران در میان افرادی که به مناطق توسعه نیافته جهان سفر می‌کنند در اثر خوردن غذا یا آب آلوده روی می‌دهد و ناشی از میکروارگانیسم‌های مختلف مانند E. Coli، شیگلا، سالمونلا، کامپیلوباکترژژونی، ویبریوکُلرا (عامل بیماری وبا)، روتاویروس و نورو ویروس، انتامبا هیستولیتیکا (عامل بیماری اسهال خونی آمیبی)، ژیاردیالامبلیا، کریپتوسپوریدیوم و برخی از میکروب‌های دیگر است و از این میان، E.coli شایع‌ترین عامل ایجاد کننده اسهال مسافران به شمار می‌آید.
