قاعدگی دردناک چرا ایجاد می‌شود و چطور می‌تواند درمان شود؟
قاعدگی دردناک که به آن دیسمنوره (dysmenorrhea) هم گفته می‌شود، در مقطعی از زندگی ۷۵% خانم‌ها بروز می‌کند. دیسمنوره بر دو نوع است: دیسمنوره اولیه که نمی‌توان علت خاصی برای آن پیداکرد و دیسمنوره ثانویه که علت مشخصی دارد.
- در ۱۵% موارد شدت درد قاعدگی به حدی است که موجب اختلال در زندگی فرد می‌شود.
- عوامل مستعدکننده قاعدگی دردناک عبارتند از: داشتن استعداد ژنتیکی؛ اندومتریوز یا فیبرویید رحم؛ بیماری التهابی لگن.
- علایم دیسمنوره عبارتند از: درد قولنجی پایین شکم که به شکل امواجی از درد بروز می‌کند و ممکن است به پایین کمر و پایین ساق پاها امتداد یابد؛ احساس وارد آمدن فشار به لگن.
- دیسمنوره اولیه احتمالاً در اثر تولید بیش ازحد پروستاگلاندین‌ها ایجاد می‌شود. پروستاگلاندین‌ها، موادی هورمون مانند هستند که قبل از قاعدگی و در حین آن موجب انقباض دیواره رحم می‌شوند. دیسمنوره اولیه اغلب کمی بعد از شروع قاعدگی آغاز می‌شود.
توجه:
چنان‌چه دچار دردهای قاعدگی شدیدتر از معمول شده‌اید به پزشک مراجعه نمایید.
دیسمنوره ثانویه، برخلاف دیسمنوره اولیه (که در آن، قاعدگی همیشه با درد همراه است) در سنین بالاتر آغاز می شود و علت قابل تشخیص دارد. علل دیسمنوره ثانویه عبارتند از: آندومتریوز (endometroisis) که در آن، قطعاتی از بافت‌هایی‌که به طورطبیعی، رحم را مفروش می‌کنند در نواحی‌مختلف لگن یافت می‌شوند)؛ فیبروئیدها (تومورهای خوش‌خیمی که در دیواره رحم رشد می‌کنند)؛ و بیماری التهابی لگن (که درآن، عفونت میکروبی موجب التهاب اعضای تناسلی جنس مونث می‌شود).
اقدامات لازم برای تسکین فوری:
- خوردن مسکن بدون نیاز به نسخه، مثل استامینوفن.
- قراردادن کیسه آب گرم یا استحمام با آب گرم
- استفاده از داروهای هومیوپاتی مانند
Magnesia phosphoricum, Chamomilla, Nux vomica
درمانهای مرسوم:
- پس از تشخیص به وسیله پزشک و با استفاده از تهیه شرح حال بیمار، معاینه، و سونوگرافی لگن (به منظور تعیین علت زمینه‌ای)، درمان آغاز می‌شود.
- در دیسمنوره اولیه، مسکن‌های ساده، مانند استامینوفن یا کدئین یا بعضی داروهای ضدالتهاب غیر کورتون (مثل ایبوپروفن) تجویز می‌شود. در صورت مقاوم بودن درد به درمانهای مزبور، از مهار تخمک گذاری (اغلب با استفاده از قرض‌های ضد بارداری خوراکی) استفاده می‌شود.
- در دیسمنوره ثانویه، باید در صورت امکان، عامل زمینه‌ای بیماری را درمان نمود. در اندومتریوز، از داروهایی مانند قرص‌های ضد بارداری خوراکی، یا عمل جراحی و دیاترمی (گرما درمانی) استفاده می‌شود و فیبروئیدها از طریق عمل جراحی کاهش پیدا می‌کنند.
احتیاط:
داروهای مورد استفاده در دیسمنوره اولیه و ثانویه دارای عوارض جانبی هستند. در این باره با پزشک مشورت نمایید.
درمان تغذیه‌ای:
تجارب بالینی حکایت از آن دارد که مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم و ۵۰۰ میلی‌گرم منیزیم، درد قاعدگی را تسکین می‌دهد هرچند کارآزمایی‌های بالینی دراین باره وجود ندارد. مصرف روازنه ۲۵۰ میلی‌گرم کلسیم و ۱۰۰ میلی‌گرم منیزیم، هر ۴ ساعت یک بار، در روزهای قاعدگی اغلب به تسکین دردکمک می‌کند.
- مصرف نیاسین (نوعی ویتامین B3) را در تسکین درد قاعدگی در تعدادی از خانم ها موثر دانسته اند.
- ویتامین E نیز در تسکین درد قاعدگی موثر است. مصرف ۱۵۰ تا ۳۵۰ میلی‌گرم ویتامین E، از دو روز قبل از قاعدگی تا روز سوم قاعدگی می‌تواند موجب کاهش درد شود.
- مصرف مکمل‌های روغن ماهی (اسیدهای چرب امگا ۔ ۳) می‌تواند درد قاعدگی را کاهش دهد.
هومیوپاتی:
Chamomilla(بابونه)، Magnesia phosphoricum و Nux vomica
متداول‌ترین داروهای هومیوپاتیک مورد استفاده در قاعدگی درد ناک به شمار می‌آیند.
احتیاط:
قبل از مصرف ویتامین B3 و ویتامین E، منیزیم، کلسیم، یا مکمل‌های روغن ماهی با پزشک مشورت نمایید. این مکمل‌های می‌توانند اثر بعضی داروها را مختل کنند.
طب سوزنی:
- طب سوزنی و طب فشاری اغلب در درمان قاعدگی دردناک مورد استفاده قرار می‌گیرند هرچند کارآزمایی‌های بالینی محدودی در مورد موثر بودن آنها به عمل آمده است.
درمان با استفاده از کار بروی بدن:
- دستکاری مناطقی از مهره‌ها که اعصاب لگن از آنها خارج می‌شوند با روش استئوپاتی یا کایروپراکتیک اغلب موجب کاهش درد قاعدگی می‌شود. دستکاری مناطق مزبور، مقدار پروستاگلاندین‌ها را که موجب انقباض‌های رحمی می‌شوند کاهش می‌دهد.
- ماساژ درمانی، در روزهای قبل از قاعدگی و در حین قاعدگی موجب شل شدن عضلات اطراف مهره‌ها و نیز عضلات شکم می‌شود و از این طریق، علایم سندرم قبل از قاعدگی (مبحث ۱۷۴) و نیز قاعدگی دردناک را کاهش می‌دهد
- غیر فعال کردن نقاط برانگیزاننده واقع در عضلات شکم (عضله راست شکمی تحتانی) با استفاده از دست درمانی مناسب (به وسیله متخصص این رشته) موجب کاهش درد قاعدگی می‌شود.
یوگا:
- بعضی از حرکات یوگا موجب کشش عضلات شکم و کمر می‌شود و می‌تواند دردهای قاعدگی را کاهش دهد. انجام روزانه این حرکات توصیه می‌شود. از جمله این حرکات می توان «وضعیت گربه ای» را نام برد که به ویژه برای کشش ملایم ناحیه شکم و کمر مفید است.
نواحی مزبور اغلب در دوران قاعدگی دچار درد می‌شوند. حرکات ورزشی گردش خون این مناطق را افزایش می‌دهد و به شل شدن عضلاتی که در اثر درد دچار سفتی شده‌ااند کمک می‌کند. در صورت وجود مشکلات شدید پشت و کمر باید از پشت و کمر باید از انجام این حرکات اجتناب نمود.
- برای قرار گرفتن بدن در «وضعیت گربه ای»، روی کف زمین زانو بزنید و کف دست‌ها را دور از یکدیگر در دو طرف سر قرار دهید. لگن را به سمت پایین بکشید و کمر را قوس دهید. شکم را به داخل فشار دهید و سپس به آهستگی خود را شل کنید. حرکتهای مذکور را ۱۰ بار تکرار نمایید.
درمان های روان – تنی:
- آرام سازی و مجسم سازی هدایت شده می‌توانند به بهبود قاعدگی دردناک کمک کنند. انجام ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت آرام سازی در هر روز و یا استفاده از مراقبه (مدیتیشن) یا گوش کردن به نوار مخصوص مجسم سازی هدایت شده برای همین مدت درد قاعدگی را کاهش می‌دهد.
- آیا قاعدگی دردناک اختلال خطرناکی به شمار می‌آید؟
- خیر. معمولاً قاعدگی دردناک طی دوران نوجوانی شایع‌تر است ولی با گذشت زمان و رسیدن به حدود ۲۵ سالگی یا بعد از زایمان اول برطرف می‌شود یا شدت آن کاهش می‌یابد.
- دردی که بعضی خانم‌ها در اواسط دوران قاعدگی حس می‌کنند به چه علت ایجاد می‌شود؟
- درد نواحی پایین شکم که ممکن است با کمی خونریزی مهبلی در اواسط دوران قاعدگی بروز کند، میتل اشمرز (mittelschmerz) نام دارد که لغتی آلمانی به معنی «درد میانه» است. این درد در زمان تخمک‌گذاری یعنی در روزهای میانی سیکل قاعدگی ایجاد می‌شود. وقتی یک فولیکول به داخل حفره شکم راه می‌یابد می‌تواند سبب تحریک و درد شود. کشش تخمدان‌ها در اثر رشد یک فولیکول نیز می‌تواند موجب بروز این درد شود و علت خونریزی، سقوط سریع میزان هورمون استروژن در زمان تخمک و گذاری است
