پنوموتوراکس چیست و چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ شیوه‌های تشخیص و درمان آن کدامند؟
چه بیماری‌های دیگری ممکن است علائم و ویژگی‌های شبیه پنوموتوراکس pneumothorax داشته باشند؟
- کوستوکندریت
- آمبولی یا انفارکتوس ریوی
- شکستگی دنده
- نومونیا
- ضربه به قفسه سینه
- التهاب ویروسی پرده جنب
- ایسکمی میوکارد
- آسم
- درد روانی
- آمفیز لوبار
- از هم گسیختگی آئورت
علت بروز پنوموتوراکس
- ورود هوا به داخل فضای جنب کولاپس ریه می‌شود.
- پنوموتوراکس منجر به درد، عدم تعادل بین خون‌رسانی و تهویه ریه و هیپوکسمی می‌شود.
- پنوموتوراکس تروماتیک: به علت ترومای نفوذی یا غیرنفوذی وارد شده به قفسه سینه ایجاد می‌شود شامل علل ایاتروژنیک (مثلاً بر اثر گرفتن رگ مرکزی، CPR) هم می‌شود.
- پنوموتوراکس خود به خودی: فرم درجه اول آن مربوط به پاره شدن حبابچه‌های پرده جنب در قله ریه بیمارانی می‌شود که هیچ بیماری ریوی زمینه‌ای از قبل نداشته‌اند (۷۰%)؛ فرم درجه دوم پنوموتوراکس خودبه‌خودی یا در بیماران با بیماری ریوی رخ می‌دهد (به‌خصوص آسم، سیستیک فیبروزیس، عفونت‌ها، تومورها)، یا بر اثر جسم خارجی، ناهنجاری مادرزادی ریوی و یا سندرم مارفان.
اپیدمیولوژی:
- عوامل مستعدکننده بیماری: سابقه مصرف سیگار، سابقه پنوموتوراکس خودبه‌خودی در میان اعضا خانواده، افراد لاغر و قد بلند
- اغلب پنوموتوراکس‌های خودبه‌خودی حین استراحت اتفاق می‌افتد.
- پنوموتوراکس‌های خودبه‌خودی دوره نوزادی در ۲-۱% تولدها رخ می‌دهد.
- پنوموتوراکس فشاری ممکن است یکی از عوارض پنوموتوراکس خودبه‌خودی باشد. (۳-۱% موارد).
علائم و نشانه‌های پنوموتوراکس
- درد قفسه سینه جنبی موضعی با شروع حاد که ممکن است با انتشار به شانه همان طرف باشد یا نباشد.
- سرفه خشک
- تنگی نفس
- تاکی پنه
- تاکیکاردی
- کاهش یا شنیده نشدن صداهای تنفسی در سمت گرفتار
- هیپررزونانس و کاهش فرمیتوس لمسی
- پنوموتوراکس فشاری: افت فشار خون، محو شدن صداهای تنفسی، اتساع وریدهای گردنی، انحراف نای به سمت مقابل، عرق ریزش سیانوز، کولاپس قلبی عروقی
تشخیص پنوموتوراکس
- گرافی ایستاده از روبرو و پهلوی قفسه سینه بیمار
- خط رادیولوسنت پرده جنب دیده می‌شود.
- بیرون از خط رادیوسنت نمای عروق دیده نمی‌شود.
- نای به سمت مقابل پنوموتوراکس منحرف می‌شود.
- گرافی بازدمی یا خوابیده از پهلو قفسه سینه معمولاً به شناسایی مقادیر کم هوا کمک می‌کند.
- در مواردی که گرافی قفسه سینه تشخیص را قطعی نمی‌کند یا بیمار دچار پنوموتوراکس راجعه شده سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود.
- گازهای تنفسی خون: هیپوکسمی مربوط به عدم تعادل خون‌رسانی با تهویه، PCO2 نرمال است.
- نوار قلب: تاکیکاردی، تغییرات نامشخص ST، T معکوس
- تشخیص پنوموتوراکس فشاری بالینی است: وقتی هوا وارد فضای جنب در هر بار نفس کشیدن می‌شود ولی در طی بازدم خارج نمی‌شود و منجر به افزایش قابل توجه فشار داخل جنبی شده که متعاقباً مانع بازگشت خون به قلب شده و در نهایت باعث کولاپس قلبی- عروقی می‌شود.
درمان پنوموتوراکس
- اکسیژن تکمیلی
- درمان در موارد حاد بیماری: تحت نظر گرفتن همراه با پیگیری بیمار
- گرافی قفسه سینه: باکاتترباریک هوا اسپیره می‌شود؛ اگر ناموفق بود یا پنوموتوراکس گسترده دیده شود از لوله‌گذاری قفسه سینه باید استفاده نمود.
- بیماران علامت‌دار با پنوموتوراکس گسترده.
- لوله قفسه سینه را باید در داخل یک ظرف آب قرار داد.
- لوله قفسه سینه باید با فشار ۲۰cm H2O – تحت تخلیه قرار بگیرد تا وقتی که هیچ هوای خارج نشود؛ لوله را حداقل ۲۴ ساعت نگه دارید.
- پنوموتوراکس فشاری نیاز به سوزن زدن فوری به منظور کاهس فشار و گذاشتن لوله قفسه سینه دارد، منتظر گرافی نشوید.
پیش‌آگهی و سیربالینی:
- اکسیژن ۱۰۰% به باز جذب شدن هوا کمک می‌کند؛ نزدیک به ۲% هوای داخل جنبی روزانه جذب می‌شود در حالی که با تجویز اکسیژن این میزان به ۴ برابر می‌رسد.
- پنوموتوراکس خودبه‌خودی به میزان ۵۰-۴۰% احتمال عود دارد.
- بعد از اولین یا دومین پنوموتوراکس درمان‌های پیشگیری کننده را در نظر داشته باشید (پلورودزیس، VATS یا توراکوتومی)
