پنوموتوراکس چیست و چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ شیوه‌های تشخیص و درمان آن کدامند؟
چه بیماری‌های دیگری ممکن است علائم و ویژگی‌های شبیه پنوموتوراکس pneumothorax داشته باشند؟
- کوستوکندریت
- آمبولی یا انفارکتوس ریوی
- شکستگی دنده
- نومونیا
- ضربه به قفسه سینه
- التهاب ویروسی پرده جنب
- ایسکمی میوکارد
- آسم
- درد روانی
- آمفیز لوبار
- از هم گسیختگی آئورت
علت بروز پنوموتوراکس
- ورود هوا به داخل فضای جنب کولاپس ریه می‌شود.
- پنوموتوراکس منجر به درد، عدم تعادل بین خون‌رسانی و تهویه ریه و هیپوکسمی می‌شود.
- پنوموتوراکس تروماتیک: به علت ترومای نفوذی یا غیرنفوذی وارد شده به قفسه سینه ایجاد می‌شود شامل علل ایاتروژنیک (مثلاً بر اثر گرفتن رگ مرکزی، CPR) هم می‌شود.
- پنوموتوراکس خود به خودی: فرم درجه اول آن مربوط به پاره شدن حبابچه‌های پرده جنب در قله ریه بیمارانی می‌شود که هیچ بیماری ریوی زمینه‌ای از قبل نداشته‌اند (۷۰%)؛ فرم درجه دوم پنوموتوراکس خودبه‌خودی یا در بیماران با بیماری ریوی رخ می‌دهد (به‌خصوص آسم، سیستیک فیبروزیس، عفونت‌ها، تومورها)، یا بر اثر جسم خارجی، ناهنجاری مادرزادی ریوی و یا سندرم مارفان.
اپیدمیولوژی:
- عوامل مستعدکننده بیماری: سابقه مصرف سیگار، سابقه پنوموتوراکس خودبه‌خودی در میان اعضا خانواده، افراد لاغر و قد بلند
- اغلب پنوموتوراکس‌های خودبه‌خودی حین استراحت اتفاق می‌افتد.
- پنوموتوراکس‌های خودبه‌خودی دوره نوزادی در ۲-۱% تولدها رخ می‌دهد.
- پنوموتوراکس فشاری ممکن است یکی از عوارض پنوموتوراکس خودبه‌خودی باشد. (۳-۱% موارد).
علائم و نشانه‌های پنوموتوراکس
- درد قفسه سینه جنبی موضعی با شروع حاد که ممکن است با انتشار به شانه همان طرف باشد یا نباشد.
- سرفه خشک
- تنگی نفس
- تاکی پنه
- تاکیکاردی
- کاهش یا شنیده نشدن صداهای تنفسی در سمت گرفتار
- هیپررزونانس و کاهش فرمیتوس لمسی
- پنوموتوراکس فشاری: افت فشار خون، محو شدن صداهای تنفسی، اتساع وریدهای گردنی، انحراف نای به سمت مقابل، عرق ریزش سیانوز، کولاپس قلبی عروقی
تشخیص پنوموتوراکس
- گرافی ایستاده از روبرو و پهلوی قفسه سینه بیمار
- خط رادیولوسنت پرده جنب دیده می‌شود.
- بیرون از خط رادیوسنت نمای عروق دیده نمی‌شود.
- نای به سمت مقابل پنوموتوراکس منحرف می‌شود.
- گرافی بازدمی یا خوابیده از پهلو قفسه سینه معمولاً به شناسایی مقادیر کم هوا کمک می‌کند.
- در مواردی که گرافی قفسه سینه تشخیص را قطعی نمی‌کند یا بیمار دچار پنوموتوراکس راجعه شده سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود.
- گازهای تنفسی خون: هیپوکسمی مربوط به عدم تعادل خون‌رسانی با تهویه، PCO2 نرمال است.
- نوار قلب: تاکیکاردی، تغییرات نامشخص ST، T معکوس
- تشخیص پنوموتوراکس فشاری بالینی است: وقتی هوا وارد فضای جنب در هر بار نفس کشیدن می‌شود ولی در طی بازدم خارج نمی‌شود و منجر به افزایش قابل توجه فشار داخل جنبی شده که متعاقباً مانع بازگشت خون به قلب شده و در نهایت باعث کولاپس قلبی- عروقی می‌شود.
درمان پنوموتوراکس
- اکسیژن تکمیلی
- درمان در موارد حاد بیماری: تحت نظر گرفتن همراه با پیگیری بیمار
- گرافی قفسه سینه: باکاتترباریک هوا اسپیره می‌شود؛ اگر ناموفق بود یا پنوموتوراکس گسترده دیده شود از لوله‌گذاری قفسه سینه باید استفاده نمود.
- بیماران علامت‌دار با پنوموتوراکس گسترده.
- لوله قفسه سینه را باید در داخل یک ظرف آب قرار داد.
- لوله قفسه سینه باید با فشار ۲۰cm H2O – تحت تخلیه قرار بگیرد تا وقتی که هیچ هوای خارج نشود؛ لوله را حداقل ۲۴ ساعت نگه دارید.
- پنوموتوراکس فشاری نیاز به سوزن زدن فوری به منظور کاهس فشار و گذاشتن لوله قفسه سینه دارد، منتظر گرافی نشوید.
پیش‌آگهی و سیربالینی:
- اکسیژن ۱۰۰% به باز جذب شدن هوا کمک می‌کند؛ نزدیک به ۲% هوای داخل جنبی روزانه جذب می‌شود در حالی که با تجویز اکسیژن این میزان به ۴ برابر می‌رسد.
- پنوموتوراکس خودبه‌خودی به میزان ۵۰-۴۰% احتمال عود دارد.
- بعد از اولین یا دومین پنوموتوراکس درمان‌های پیشگیری کننده را در نظر داشته باشید (پلورودزیس، VATS یا توراکوتومی)
اطلاعات تکمیلی در مورد پنوموتوراکس:
پنوموتوراکس زمانی اتفاق می‌افتد که هوا به فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه شما نشت کند. این هوا به خارج از ریه شما فشار می‌آورد و باعث فروپاشی آن می‌شود. پنوموتوراکس می‌تواند یک فروپاشی کامل ریه یا فروپاشی تنها بخشی از ریه باشد.
پنوموتوراکس می‌تواند در اثر آسیب نافذ یا نافذ قفسه سینه، برخی روش‌های پزشکی یا آسیب ناشی از بیماری زمینه‌ای ریه ایجاد شود. یا ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی رخ دهد. علائم معمولاً شامل درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس است. در برخی موارد، سقوط ریه می‌تواند یک رویداد تهدید‌کننده زندگی باشد.
درمان پنوموتوراکس معمولاً شامل قرار دادن یک سوزن یا لوله قفسه سینه بین دنده‌ها برای خارج کردن هوای اضافی است. با این حال، یک پنوموتوراکس کوچک ممکن است خود به خود بهبود یابد.
علائم پنوموتوراکس
علائم اصلی پنوموتوراکس درد ناگهانی قفسه سینه و تنگی نفس است. شدت علائم ممکن است به میزان فروپاشی ریه بستگی داشته باشد.
علل پنوموتوراکس
پنوموتوراکس می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب قفسه سینه. هرگونه آسیب نافذ یا نافذ به قفسه سینه می‌تواند باعث فروپاشی ریه شود. برخی از جراحات ممکن است در هنگام حملات فیزیکی یا تصادفات اتومبیل اتفاق بیفتند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به طور ناخواسته در طی اقدامات پزشکی که شامل وارد کردن یک سوزن در قفسه سینه است، رخ دهد.
- بیماری ریه. بافت آسیب دیده ریه احتمال فروپاشی بیشتری دارد. آسیب ریه می‌تواند توسط بسیاری از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فیبروز کیستیک، سرطان ریه یا ذات‌الریه ایجاد شود. بیماری‌های ریه کیستیک، مانند لنفانژیولیومیوماتوز و سندرم Birt-Hogg-Dube، باعث ایجاد کیسه‌های هوای گرد با دیواره نازک در بافت ریه می‌شوند که می‌توانند پاره شوند و منجر به پنوموتوراکس شوند.
- تاول‌های هوا پاره شده تاول‌های کوچک هوا (بلب) می‌توانند در بالای ریه‌ها ایجاد شوند. این تاول‌های هوا گاهی می‌ترکند – اجازه می‌دهند هوا به فضایی که ریه‌ها را احاطه کرده است نشت کند.
- تهویه مکانیکی. یک نوع شدید پنوموتوراکس می‌تواند در افرادی رخ دهد که برای تنفس نیاز به کمک مکانیکی دارند. ونتیلاتور می‌تواند عدم تعادل فشار هوا را در قفسه سینه ایجاد کند. ریه ممکن است به طور کامل فرو بریزد.
عوامل خطر پنوموتوراکس
به طور کلی، احتمال ابتلا به پنوموتوراکس در مردان بسیار بیشتر از زنان است. نوع پنوموتوراکس ناشی از پارگی تاول‌های هوا بیشتر در افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال رخ می‌دهد، به خصوص اگر فرد بسیار قد بلند و کم وزن باشد.
بیماری زمینه‌ای ریه یا تهویه مکانیکی می‌تواند یک علت یا یک عامل خطر برای پنوموتوراکس باشد. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- سیگار کشیدن. این خطر با طول مدت زمان و تعداد سیگار‌های مصرف شده حتی بدون آمفیزم افزایش می‌یابد.
- ژنتیک به نظر می‌رسد انواع خاصی از پنوموتوراکس در خانواده‌ها دیده می‌شود.
- پنوموتوراکس قبلی هر کسی که یک پنوموتوراکس داشته باشد در معرض خطر ابتلا به دیگری است.
عوارض پنوموتوراکس
عوارض بالقوه بسته به اندازه و شدت پنوموتوراکس و همچنین علت و درمان متفاوت است. گاهی اوقات اگر سوراخ ریه بسته نشود یا پنوموتوراکس عود کند، ممکن است هوا به نشت ادامه دهد.
تشخیص پنوموتوراکس
پنوموتوراکس به طور کلی با استفاده از اشعه ایکس قفسه سینه تشخیص داده می‌شود. در برخی موارد، برای ارائه تصاویر با جزئیات بیشتر، ممکن است به اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) نیاز باشد. تصویربرداری اولتراسوند نیز ممکن است برای شناسایی پنوموتوراکس استفاده شود.
درمان پنوموتوراکس
هدف از درمان پنوموتوراکس کاهش فشار روی ریه است که به آن اجازه می‌دهد دوباره منبسط شود. بسته به علت پنوموتوراکس، هدف دوم ممکن است جلوگیری از عود باشد. روش‌های دستیابی به این اهداف به شدت فروپاشی ریه و گاهی اوقات به سلامت کلی شما بستگی دارد.
گزینه‌های درمانی ممکن است شامل مشاهده، آسپیراسیون سوزن، قرار دادن لوله قفسه سینه، ترمیم غیر جراحی یا جراحی باشد. ممکن است برای تسریع بازجذب هوا و انبساط ریه، اکسیژن درمانی مکمل دریافت کنید.
اگر تنها بخش کوچکی از ریه شما جمع شده باشد، پزشک شما ممکن است به سادگی وضعیت شما را با یک سری عکس‌برداری از قفسه سینه بررسی کند تا زمانی که هوای اضافی کاملاً جذب شود و ریه شما دوباره منبسط شود. این ممکن است چند هفته طول بکشد.
آسپیراسیون سوزن یا قرار دادن لوله قفسه سینه
اگر ناحیه بزرگتری از ریه شما جمع شده باشد، احتمالاً از یک سوزن یا لوله سینه برای خارج کردن هوای اضافی استفاده می‌شود.
- آسپیراسیون سوزنی یک سوزن توخالی با یک لوله انعطاف‌پذیر کوچک (کاتتر) بین دنده‌ها به فضای پر از هوا وارد می‌شود که بر روی ریه فرو ریخته فشار می‌آورد. سپس پزشک سوزن را برمی دارد، سرنگی را به کاتتر وصل می‌کند و هوای اضافی را بیرون می‌کشد. کاتتر ممکن است برای چند ساعت در داخل بماند تا اطمینان حاصل شود که ریه دوباره منبسط شده و پنوموتوراکس عود نمی‌کند.
- قرار دادن لوله قفسه سینه. یک لوله سینه انعطاف‌پذیر در فضای پر از هوا وارد می‌شود و ممکن است به یک دستگاه دریچه یک طرفه متصل شود که به طور مداوم هوا را از حفره قفسه سینه خارج می‌کند تا زمانی که ریه شما دوباره منبسط شده و بهبود یابد.
ترمیم غیر جراحی
اگر لوله قفسه سینه ریه شما را دوباره باز نکند، گزینه‌های غیرجراحی برای بستن نشت هوا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از ماده‌ای برای تحریک بافت‌های اطراف ریه به طوری که به هم بچسبند و هرگونه نشتی را ببندند. این را می‌توان از طریق لوله قفسه سینه انجام داد، اما ممکن است در طول جراحی انجام شود.
- از بازوی خود خون بگیرید و آن را در لوله قفسه سینه قرار دهید. خون یک لکه فیبرینی روی ریه ایجاد می‌کند (پچ خون اتولوگ) که نشت هوا را مسدود می‌کند.
- یک لوله نازک (برونکوسکوپی) از گلو و داخل ریه‌ها عبور داده می‌شود تا به ریه‌ها و مجرای هوا برسد و یک دریچه یک طرفه قرار داده شود. این دریچه به ریه اجازه می‌دهد تا دوباره منبسط شود و نشت هوا بهبود یابد.
عمل جراحی
گاهی اوقات ممکن است جراحی برای بستن نشت هوا ضروری باشد. در بیشتر موارد، جراحی را می‌توان از طریق برش‌های کوچک، با استفاده از یک دوربین فیبر نوری کوچک و ابزار‌های جراحی باریک و دسته بلند انجام داد. جراح محل نشت یا تاول هوای پاره شده را جستجو می‌کند و آن را می‌بندد.
به ندرت، جراح مجبور است برای دسترسی بهتر به نشت‌های هوای متعدد یا بزرگتر، برش بزرگتری بین دنده‌ها ایجاد کند.
مراقبت مداوم
ممکن است لازم باشد تا مدتی پس از بهبودی پنوموتوراکس از فعالیت‌های خاصی که فشار اضافی بر ریه‌های شما وارد می‌کند اجتناب کنید. به عنوان مثال می‌توان به پرواز، غواصی یا نواختن ساز بادی اشاره کرد. در مورد نوع و مدت محدودیت‌های فعالیت خود با پزشک خود صحبت کنید. برای نظارت بر بهبودی خود، قرار ملاقات‌های بعدی را با پزشک خود داشته باشید.
