برخی از علل تشنج: تشنج ناشی از تب – اختلالات متابولیک- قطع دارو و اکلامپسی

تشنج ناشی از تب

تشنج ناشی از تب – febrile convusion در 2 تا 5 درصد کودکان 6 ماهه تا 5 ساله و معمولاً در نخستین روز یک بیماری تب دار و در غیاب عفونت CNS مانند مننژیت یا آنسفالیت روی می‌دهد.

تشنج ناشی از تب معمولاً کمتر از 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد و تظاهرات فوکال ایجاد نمی‌کند.

حدود دو سوم بیماران تنها یک بار دچار تشنج می‌شوند و کمتر از یک دهم آنها بیش از 3 با ردچار تشنج می‌گردند.

در کودکان با سن کمتر از 18 ماه که در نخستین ساعت ابتلا به تب دچار تشنج می‌شوند و درمواردی که سابقه خانوادگی سابقه خانوادگی تشنج ناشی از تب وجود دارد، احتمال عود آن بیشتر است.

90 درصد موارد عود در 2 سال اول پس از نخستین تشنج روی می‌دهد.

تشنج ناشی از تب خود محدود شونده است واغلب نیازی به درمان ندارد

اگر تشنج 15 دقیقه یا بیشتر طول بکشد، با تجویز دیازپام به میزان mg/kg 3/0 به شکل خوراکی، عضلانی یا داخل وریدی یا mg/kg 6/0 به شکل رکتال درمان می‌شود.

احتمال ابتلابه صرع در موارد زیر بیشتر است:

– تشنج طولانی – بیش از 15 دقیقه)

– تشنج فوکال

– بیش از یک تشنج در طی 24 ساعت

aسابقه خانوادگی صرع

تجویز طولانی مدت فنوباربیتال جهت پیشگیری از عود تشنج از تب توصیه نمی‌شود.

ترومای سر

ترومای سر – headtrauma) به ویژه در موارد زیر علت شایعی برای صرع است:

– ترومای سر در دوره پری ناتال

– شکستگی فرورفته – depressedfracture)

– هماتوم داخل مغزی یا ساب دورال

تشنج‌هایی که در هفته اول پس از ترومای غیرنافذ سر روی می‌دهند، ضرور تا پیش بینی کننده ابتلا به صرع نیستند.

سکته

سکته‌های مغزی از نوع آمبولیک یا ترومبوتیک یا خونریزی داخل مغزی در 5 تا 15 درصد بیماران موجب تشنج می‌شوند. البته تشنج زودرس در این موارد ضرورتا پیش بینی کننده ابتلا به صرع مزمن نیست.

گاهی مالفورماسیون‌های عروقی حتی در مواردی که پاره نشده‌اند، موجب تشنج می‌شوند.

ضایعات توده‌ای

گاهی ضایعات توده‌ای مانند تومورها یا آبسه‌ها موجب تشنج می‌شوند.

گلیوبلاستوم، آستروسیتوم و مننژیوم شایع‌ترین تومورهایی هستند که موجب تشنج می‌شوند.

 مننژیت یا آنسفالیت

گاهی عفونت‌های باکتریال – مانند هموفیلوس آنفلوانزا و سل)، ویروسی – مانند HSV)، قارچی یا انگلی – مانند سیستی سرکوز) موجب تشنج می‌شوند.

تشنج در مبتلایان به ایدز در بیشتر موارد به دلیل دمانس ناشی از HIV است، ولی گاهی علت آن توکسوپلاسموز یا مننژیت کریپتوکوکی است.

آنومالی‌های تکاملی

گاهی دیس ژنزی کورتیکال و اختلالات مهاجرت نورونی علت بروز صرع است.

اختلالات متابولیک

هیپوگلیسمی به ویژه در مقادیر کمتر از mg/dL30-20 موجب تشنج می‌شود، البته سرعت کاهش سطح سرگرمی گلوکز نیز اهمیت دارد.

هیپوناترمی در مقادیر کمتر از mEq/L120 موجب تشنج می‌شود. البته در مقادیر بالاتر نیز، کاهش سریع سدیم سرم ممکن است موجب تشنج شود.

حالت‌های هیپراسمولار مانند هیپرگلیسمی غیر کتوتیک هیپراسمولار و هیپرناترمی در مواردی که اسمولالیته سرم به بیش از mOsm/L 330 می‌رسد، موجب تشنج می‌شوند.

هیپوکلسمی در محدوده mg/dL 2/9-3/4 ممکن است موجب تشنج گردد.

گاهی اورمی به ویژه در مواردی که به سرعت ایجاد می‌شود، موجب تشنج می‌گردد و ارتباط ضعیفی بین BUN و بروز تشنج وجود دارد.

گاهی آنسفالوپاتی کبدی موجب تشنج ژنرالیزه یا مولتی فوکال می‌شود.

پورفیری موجب نورپاتی و تشنج می‌شود. بسیاری از داروهای ضد صرع موجب بدتر شدن پورفیری می‌شوند ولی داروهای زیر ایمن و مؤثر هستند

– گاباپنتین – Gabapentin)

– اکس کاربازپین – Oxcarbazepine)

– لوتیراستام – Levetiracetam)

مسومیت یا قطع دارو

گاهی مسمومیت دارویی موجب تشنج می‌شود. این تشنج‌ها بیشتر از نوع ژنرالیزه تونیک کلونیک است ولی گاهی تشنج فوکال یا مولتی فوکال روی می‌دهد. داروهایی که بیشتر موجب تشنج می‌شوند، عبارتند از:

– داروهای ضد افسردگی

– داروهای ضد جنون

– کوکایین

– انسولین

– ایزونیازید

– لیدوکایین

– متیل گزانتین‌ها – تئوفیلین و آمینوفیلین)

بین آنتی‌بیوتیک‌ها تشنج در هنگام مصرف داروهای زیر شایع‌تر است:

– کینولون‌ها مانند Nalidixicacid

– پنی‌سیلین‌ها

aایزونیازید

سایر علل دارویی تشنج عبارتند از:

– آنتی‌هیستامین‌ها

– فیزوستیگمین و سموم ارگانوفسفره

– سیکلوسپورین و تاکرولیموس

– لیتیوم

– ضد دردهای نارکوتیک

– داروهای سمپاتومیمتیک مانند آمفتامین‌ها، کوکایین ectasy، افدرین

– داروهای شیمی درمانی مانند Cisplatin، etoposide و ifosfamide

– فن سیکلیدین – phencyclidine)

گاهی هنگام قطع مصرف اتانول یا داروهای سداتیو بیمار دچار تشنج می‌شود. این تشنج‌ها معمولاً از نوع تونیک کلونیک ژنرالیزه هستند و معمولاً خود به خود بهبود می‌یابند.

تشنج ناشی از قطع مصرف الکل در 90 درصد موارد در 48 ساعت اول پس از قطع یا کاهش مصرف الکل روی می‌دهد، با یک تا 6 تشنج کوتاه از نوع تونیک کلونیک ژنرالیزه تظاهر پیدا می‌کند و در طی 12 ساعت برطرف می‌شود.

احتمال بروز تشنج پس از قطع داروهای سداتیو کوتاه اثر بیش از داروهای طولانی اثر است.

تشنج ناشی از قطع مصرف داروهای سداتیو معمولاً 2 تا 4 ساعت پس از قطع دارو روی می‌دهد ولی گاهی بروز آن تا یک هفته به تعویق می‌افتد.

تشنج‌های فوکال به ندرت ناشی از قطع الکل یا داروهای سداتیو هستند و مطرح کننده ضایعه فوکال مغزی می‌باشند، بنابراین نیازمند ارزیابی هستند.

ایسکمی مغزی گلوبال

گاهی ایسکمی مغزی گلوبال به دلیل ارست قلبی، آریتمی یا هیپوتانسیون موجب حرکات تونیک یا تونیک کلونیک شبیه تشنج می‌شود که احتمالا به دلیل فعالیت غیرطبیعی ساقه مغز است.

گاهی ایسکمی مغزی گلوبال موجب میوکلونوس خود به خودی نیز می‌شود. این افراد ممکن است پس از بازگشت هوشیاری دچار میوکلونوس در هنگام حرکت – actionmyoclonus) شوند.

گاهی تشنج پارشیل یا تونیک کلونیک ژنرالیزه ایجاد می‌شود و گاهی حرکات خفیف صورت و چشم روی می‌دهد.

بروز تشنج به تنهایی ضرور تا موجب بدتر شدن پیش آگهی در ایسکمی مغزی گلوبال نمی‌شود.

آنسفالوپاتی هیپرتانسیو

گاهی آنسفالوپاتی هیپرتانسیو موجب تشنج تونیک کلونیک ژنرالیزه یا تشنج پارشیل می‌شود.

 اکلامپسی

به بروز تشنج یا کوما در خانم باردار دچار هیپرتانسیون، پروتینوری و ادم – پره اکلامپسی)، اکلامپسی – eclampsia) گفته می‌شود.

همانند آنسفالوپاتی هیپرتانسیو در افراد غیرباردار، ادم، ایسکمی و خونریزی مغزی موجب عوارض نورولوژیک می‌شود.

سولفات منیزیوم داروی انتخابی جهت درمان تشنج ناشی از اکلامپسی است.

هیپرترمی

هیپرترمی شدید موجب تشنج، کنفوزیون یا کوما، شوک و نارسایی کلیه می‌شود.

برخی علل هیپرترمی عبارتند از:

– عفونت

– گرمازدگی

– ضایعات هیپوتالاموس

– مسومیت با فن سیکلیدین یا داروهای آنتی‌کولینرژیک

aسندرم نورولپتیک بدخیم به دلیل مصرف داروهای ضد جنون

– هیپرترمی بدخیم به دلیل مصرف داروهای بیهوشی هالوژنه یا سوکسینیل کولین

جهت درمان هیپرترمی اقدامات زیر توصیه می‌شود:

– خنک کردن بدن

– تجویز داروی ضد تشنج

– آنتی‌بیوتیک در صورت وجود عفونت

a تجویز دانترولن در هیپرترمی بدخیم

اعصاب مخچه نسبت به هیپرترمی حساس هستند، بنابراین گاهی بیماران پس از بهبودی دچار آتاکسی می‌شوند.