دستگاه گردش خون چگونه کار می‌کند؟
دستگاه گردش خون که تغذیه سایر اعضای بدن را به عهده دارد، در انسان از یک لوله بسته تشکیل‌شده است که شامل: قلب و عروق خونی، یعنی سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها می‌باشد.
قلب به شکل پمپ یا تلمبه ای است که خون را در بدن به گردش درمی‌آورد. قلب در حقیقت از دو قسمت تشکیل‌شده است: یکی قلب چپ که خون بازگشتی از ریه‌ها را به بافت‌ها می‌رساند و دیگری قلب راست که خون بازگشتی از بافت‌ها را به ریه‌ها می‌رساند. قلب راست و چپ هرکدام از دو حفره تشکیل‌شده‌اند حفره‌های بالایی دهلیزها و حفره‌های پایین بطن‌ها هستند. بطن‌ها در گردش خون نقش عمده ای را به عهده دارند.
هر بطن دارای یک دریچه ورودی و یک دریچه خروجی است. دریچه‌های ورودی بطن‌ها در مدخل ورودی بطن‌ها قرار دارند و دریچه‌های دهلیزی بطنی نامیده می‌شوند. دریچه‌های ورودی سمت چپ و راست قلب به ترتیب دریچه‌های میترال و سر تختی نامیده می‌شوند. در بچه‌های خروجی بطن‌ها که در ابتدای عروق قرار دارند. این دریچه‌ها در بطن چپ به دریچه آئورتی و در بطن راست به دریچه ریوی موسوم‌اند. دریچه‌های قلبی طوری ساخته‌شده‌اند که فقط اجازه عبور خون را در یک‌جهت می‌دهند.
در یک دوره قلبی با ضربان قلبی ابتدا دهلیزها منقبض شده و پس از آن بطن‌ها منقبض می‌شوند و سپس مرحله انبساط یا استراحت قلبی می‌باشد. وقتی دهلیزها منقبض می‌شوند، خونی را که در مرحله استراحت با انبساط واردشان شده است از طریق دریچه‌های دهلیزی بطنی به داخل بطن‌ها پمپ می‌کنند. پس از ورود خون به داخل بطن‌ها این دریچه‌ها بسته شده و اجازه نمی‌دهند خون به دهلیزها برگردد. سپس انقباض بطن‌ها شروع می‌شود که از طریق دریچه‌های سرخرگ آئورت خون را به داخل عروق پمپ می‌کنند. خونی که به بطن چپ وارد می‌شود به علت اکسیژنی که در ریه‌ها دریافت کرده رنگی قرمز روشن دارد. این خون از طریق بطن چپ به داخل سرخرگ آئورت وارد می‌شود و از آنجا که از طریق سرخرگ‌های کوچک به داخل مویرگ‌ها هدایت می‌شود، خون هنگام عبور از مویرگ‌های بافتی اکسیژن خود را از دست می‌دهد و به رنگ آبی تیره در می‌آید. این خون تیره از طریق سیاهرگ‌ها به دهلیز راست و از آنجا به بطن راست وارد می‌شود و بطن راست آن را از راه سرخرگ ریوی به ریه‌ها می‌فرستد. در ریه‌ها خون اکسیژن گرفته و رنگش مجددا به قرمز روشن تبدیل می‌شود. خون روشن توسط سیاهرگ‌های ریوی به دهلیز چپ می‌ریزد.
سلول‌های عضلانی قلب دارای خاصیت خودکاری هستند که متناوبا به حالت انقباض و رفع انقباض درمی‌آیند. هم‌چنین این سلول‌ها دارای خاصیت هدایت نیز هستند و زمانی که یک سلول عضلانی قلب شروع به انقباض می‌کند، موج انقباض به سلول‌های مجاور انتشار یافته و سلول‌های دیگر قلب نیز به انقباض درمی‌آیند. ضربان قلب در انسان از گروهی از سلول‌های مستقر در دهلیز راست بنام گره سینوسی – دهلیزی شروع می‌شود و ضربان قلب از محل این گره در دهلیزها انتشار یافته و سبب انقباض دهلیزها می‌شود. برای عبور موج از دهلیزها به بطن‌ها، موج انقباض از گره دیگری بنام گره دهلیزی – بطنی شروع شده و به‌صورت یک دسته در بین بطن‌ها حرکت می‌کند و سبب انقباض بطن‌ها می‌شود.
عضله قلب دارای اعصابی است که تعداد ضربان آن را کنترل می‌کنند. این اعصاب شامل: اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌باشند. اعصاب پاراسمپاتیک تعداد ضربان قلب را کاهش می‌دهند و از قدرت آن کاسته و مانند ترمز قلب عمل می‌کنند. اعصاب سمپاتیک ضربان قلب را افزایش داده و بر قدرت آن می‌افزایند. تعادل بین اعمال این دو عصب در مکانیسم عمل قلب بسیار مهم است.
