سینوزیت چه علت‌ها و انواعی دارد و شیوه‌‌های تشخیص و درمان آن کدامند؟
پیشگیری با آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از بروز سینوزیت میکروبی حاد عودکننده توصیه نمی‌شود.
– سینوزیت، وضعیتی التهابی است که در یک یا چند زوج ساختمان احاطه کننده حفرات بینی موسوم به سینوس ایجاد می‌شود. سینوس‌ها حفراتی پر از هوا در استخوان‌های صورت هستند که موجب سبک شدن جمجمه و بهبود طنین صدا می‌شوند. این حفره‌ها به وسیله اپی‌تلیوم مژک‌دار تنفسی پوشیده و به داخل بینی تخلیه می‌شوند.
– سینوس های فکی بالا – سینوس‌های ماگزیلر) و سینوس‌های غربالی – سینوس‌های اتمویید) در هنگام تولد وجود دارند. عدم تشکیل یک طرفه سینوس پیشانی – فرونتال) شایع است و در ۴٪ افراد، سینوس‌های پیشانی به شکل دو طرفه تشکیل نمی‌شوند. سینوس‌های شب‌پره‌ای – اسفنویید) آخرین سینوس‌هایی هستند که به وجود می‌آیند و معمولاً بلوغ آنها تا ۲۰ سالگی طول می‌کشد.
– سینوس‌ها با یکدیگر ارتباط دارند و به مسیرهای بینی هم متصل هستند.
- اگرچه در اکثر موارد، بیش از یک سینوس مبتلا می‌شود، ایجاد سینوزیت در سینوس فک بالا شیوع بیشتری دارد. سینوزیت‌های اتمویید، فرونتال و اسفنونید از نظر شیوع به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند.
– هر یک از سینوس‌ها با اپی‌تلیوم تنفسی تولید کننده مخاط پوشیده می شوند که با عملکرد مژگانی از طریق سوراخ سینوس به حفره بینی انتقال می‌یابد. به طور طبیعی، مخاط در سینوس‌ها تجمع پیدا نمی‌کند و علی رغم مجاورت با مسیرهای پر از باکتری بینی، استریل باقی می‌ماند. در صورت بسته‌شدن سوراخ سینوس یا به دنبال اختلال یا فقدان عملکرد مژگانی، ترشحات احتباس پیدا می‌کنند و علایم و نشانه‌های سینوزیت ایجاد می‌شوند.
ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها ترشحات مزبور را آلوده می‌کنند.
نکته
سینوزیت، ازنظر شیوع، پنجمین بیماری‌ای است که برای درمان آن آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
– سینوزیت ممکن است به شکل حاد یا مزمن؛ عفونی یا غیر عفونی و ویروسی، باکتریایی یا قارچی ایجاد شود.
– ممکن است سینوزیت در افراد مبتلا به انحراف تیغه بینی، پولیپ بینی و کوچک بودن سوراخ‌های سینوس ایجاد شود
– در اکثر موارد سینوزیت به دنبال عفونت پس از سرماخوردگی با سایر عفونت‌های مجاری تنفسی فوقانی ایجاد می‌شود.
– میکروب‌های عامل سینوزیت مسری هستند.
– سینوزیت ممکن است در اثر استعمال دخانیات، عطسه شدید با دهان بسته، عوامل آلرژیک یا خودایمنی ایجاد شود. شیرجه زدن به داخل آب، بدون بستن بینی و نیز خستگی می‌تواند باعث سینوزیت شود.
– باکتری‌های موجود در عفونت‌های دندانی یا دستکاری‌های دندانپزشکی می‌توانند به حفره‌های سینوسی واقع در استخوان گونه حمله کنند. به عنوان مثال آبسه‌ریشه یک دندان واقع در فک بالا می‌تواند به داخل حفره سینوس فکی انتشار پیدا کند.
– سینوزیت فک بالا – ماگزیلر موجب درد یا احساس فشار در ناحیه گونه و فک بالا – مانند درد دندان و سردرد) می‌شود و سینوزیت پیشانی – فرونتال) با درد یا احساس فشار در حفره سینوس پیشانی در پشت و بالای چشم‌ها و سردرد همراه است.
سینوزیت غربالی – اتمویید با درد یا احساس فشار در بین و یا پشت چشم‌ها، سردرد، و احتمالاً تورم پلک بالا مشخص می‌شود.
سینوزیت شب‌پره‌ای – اسفنویید، باعث بروز درد یا احساس فشار در پشت چشم‌ها و اغلب با انتشار به قسمت بالای سر می‌شود. و در مراحل اولیه سینوزیت‌ها معمولاً احتقان بینی همراه با ترشح سبز مایل به زرد و گاهی رگه‌های خونی، احساس فشار در داخل سر، درد چشم‌ها، سردرد که در هنگام صبح یا در زمان خم شدن به جلو و یا هنگام سجده) بدتر می‌شود، درد گونه‌ها – که ممکن است شبیه درد دندان باشد)، گاهی سرفه که معمولاً بدون خلط است، گاهی اختلال خواب و تب وجود دارد.
– در مراحل پیشرفته سینوزیت سینوس کاملاً بسته می‌شود و ترشحات در داخل سینوس تجمع می‌یابند و درد پیشرفته وجود دارد.
– سینوزیت حاد به سینوزیتی گفته می‌شود که کمتر از ۴ هفته به طول می‌انجامد. اکثر سینوزیت‌ها از این نوع هستند.
– افتراق سینوزیت میکروبی از ویروسی از طریق بالینی دشوار است و در نتیجه در ۸۵ تا ۹۵ درصد موارد، آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
– تعدادی از عوامل عفونی و غیر عفونی منجر به انسداد حاد سوراخ سینوس‌ها یا اختلال عملکرد مژگانی، و در نتیجه، بروز سینوزیت حاد می‌شوند. علل غیر عفونی عبارتند از تب یونجه – رینیت آلرژیک)، ضربه ناشی از فشار – بارو تروما؛ مثلاً به دنبال شیرجه زدن در آب، یا سفر با هواپیما) یا مواجهه با محرک‌های شیمیایی.
تومورهای بینی و سینوس‌ها می‌توانند موجب انسداد سوراخ سینوس و تولید سینوزیت شوند. در بخش آی‌سی‌یو بیمارستان‌ها، لوله‌گذاری نای از راه بینی از عوامل خطر مهم بروز سینوزیت بیمارستانی است.
در صورت ابتلا به سینوزیت در محل اقامت کنید که دمای مناسب و یکسان داشته باشد و نیز از خم کردن سر به پایین خودداری نمایید.
درمان‌های مرسوم
– پس از تشخیص بیماری که براساس معاینه، رادیوگرافی، CT اسکن سینوس‌ها – بهترین روش)، آزمایش خون، کشت ترشحات و آندوسکوپی سینوس‌ها صورت می‌گیرد، تجویز دارو به وسیله پزشک انجام می‌شود. اکثر بیماران مبتلا به راینوسینوزیت – التهاب بینی و سینوس) بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابند. رویکرد ارجح اولیه در افراد مبتلا به نشانه‌های خفیف تا متوسط و کوتاه مدت، تسهیل تخلیه سینوس‌ها با استفاده از داروهای ضداحتقان خوراکی و موضعی، شستشوی بینی با محلول سالین، و در افراد دارای سابقه سینوزیت مزمن یا آلرژی، مصرف کورتون‌های داخل بینی است. در صورت عدم بهبود بیماران بزرگسال، پس از ۷ روز و یا کودکان، پس از ۱۰ تا ۱۴ روز، در موارد بهبود نیافتن بیماران مبتلا به نشانه‌های شدیدتر – بدون توجه به مدت ابتلا) باید از آنتی‌بیوتیک استفاده نمود. معمولاً از آنتی بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین، کوتری موکسازول، لووفلوکسالین، سفوروکسیم، یا سفدینیر استفاده می‌شود. مصرف مسکن و اسپری‌های ضد احتقان بینی مفید است.
– در ۱۰٪ موارد، آنتی‌بیوتیک درمانی بی‌تأثیر است. در این موارد پزشک متخصص گوش و حلق و بینی از مکش – آسپیراسیون) و یا شستشوی سینوس برای درمان بیمار استفاده می‌کند.
احتیاط
اسپری با قطره ضداحتقان باید فقط به مدت چند روز و بر طبق دستور پزشک مصرف شود.
– در سینوزیت شدید یا در صورت بروز عوارض داخل جمجمه‌ای مانند آبسه یا گرفتاری چشمی باید با عمل جراحی و تجویز آنتی‌بیوتیک وریدی به درمان بیمار پرداخت.
– درمان نسبتا جدید سینوزیت، نوعی جراحی موسوم به جراحی عملکردی آندوسکوپیک سینوس – functional endoscopic sinus surgery FESS) است که جانشین اعمال جراحی قبلی شده است.
– امروزه از روش جدید دیگری موسوم به بالون سینوپلاستی هم استفاده می‌شود که در آن، با استفاده از بالون، منافذ سینوس‌ها باز می‌شود.
- در روش جدید دیگر درمان سینوزیت بافت مبتلا در دمای ۴۰- تا ۷۰- درجه سانتی‌گراد برداشته می‌شود.
– سینوزیت مزمن، سینوزیتی است که در آن، التهاب سینوس بیش از 12 هفته به طول می‌انجامد و ممکن است در اثر باکتری‌ها یا قارچ‌ها ایجاد شود و معمولاً علاج قطعی آن بسیار دشوار است. درمان‌های مکرر با آنتی‌بیوتیک و نیز درمان‌های جراحی متعدد در این بیماران، خطر تجمع عوامل بیماری‌زای مقاوم به آنتی‌بیوتیک و عوارض جراحی را افزایش می‌دهد.
– درمان‌های موضعی سینوزیت عبارتند از: قراردادن حوله گرم بر روی صورت؛ استنشاق بخارگرم – و نه داغ؛ تنفس در بخار گرم حمام؛ شستشوی بینی با محلول سالین گرم.
درمان تغذیه‌ای
- نوشیدن مایعات فراوان به منظور کمک به رقیق شدن ترشحات مخاطی
– خوردن مایعات گرم مثل چای و سوپ جوجه مفید است.
– مصرف الکل موجب تشدید تروم و سینوس‌ها می‌شود و باید از آن خودداری نمود.
پیشگیری
– برای پیشگیری از بروز سینوزیت باید عفونت‌های تنفسی ایجاد شده فوراً به وسیله پزشک تحت درمان قرار بگیرند. عدم مواجهه با عوامل زمینه‌ساز سینوزیت و نکشیدن سیگار از راه‌های مهم پیشگیری سینوزیت است.
– آیا سینوزیت عوارض خطرناکی دارد؟
– در اکثر موارد، سینوزیت به آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان طبی پاسخ می‌دهد ولی به ندرت ممکن است عفونت به استخوان‌های اطراف چشم یا پرده‌های محافظ مغز – مننژ) سرایت کند و منجر به عوارض خطرناکی مانند مننژیت یا التهاب مغز – آنسفالیت) شود. گاهی سینوزیت موجب بروز عارضه خطرناکی به نام ترومبوز سینوس غاری – سینوس کاورنو) مغز می‌شود که در آن خون در سیاهرگ‌های اطراف این سینوس لخته می‌شود وجریان خون مغز را قطع می‌کند و حالتی شبیه سکته مغزی به وجود می‌آید.
