نظریهٔ میکروب‌ها چیست و نخستین بار چه کسی آن را مطرح کرد؟

سال اکتشاف: ۱۸۵۶

این کشف چه می‌گوید؟

موجودات بسیار ریز، ریزتر از آن که دیده یا احساس شوند همه جا در هوا هستند و باعث فساد غذا و بیماری می‌شود.

چه کسی آن را کشف کرد؟

لویی پاستور Louis Pasteur

ماست و دیگر لبنیات ظرف چند روز ترش و بعد فاسد می‌شوند. گوشت در مدت کوتاهی می‌گندد. شیر گاو و گوسفند می‌باید خیلی زود نوشیده شود و الا خراب می‌گردد.

لویی پاستور کشف کرد که موجودات زنده میکروسکوپی همه جا در هوا هستند. این موجودات ریز هستند که غذا را فاسد می‌کنند و باعث بیماری می‌شوند. اگر این موجودات از طریق بریدگی‌ها و زخم‌ها وارد بدن شوند باعث عفونت و بیماری‌های خطرناک می‌شوند. پاستور دنیای میکروبیولوژی را کشف کرد و این نظریه را ارائه داد که میکروب‌ها باعث بیماری می‌شوند. او پاستوریزاسیون، روشی ساده برای از بین بردن این موجودات از غذاهای مایع ابداع کرد.

در پاییز ۱۸۵۶، لویی پاستور ۳۸ ساله، در سمت رئیس انجمن علمی مدرسه نورمال در پاریس خدمت می‌کرد. این شغل پر افتخاری بود اما پاستور راضی نبود زیرا ترجیح می‌داد با آزمایش‌های شیمیایی سرگرم شود.

بسیاری از دانشمندان در آن دوران اعتقاد داشتند که موجودات ذره بینی به شکل خلق‌الساعه به وجود می‌آیند نه از موجودات ذره‌بینی دیگر، در حقیقت ذرات غذایی فاسدشده باعث به وجود آمدن این موجودات و فاسد شدن شیر یا گوشت می‌شود. فلیکس بوشت سخنگوی این دانشمندان بود و در صدد اثبات این فرضیه برآمد.

پاستور فکر می‌کرد نظریه بوشت بی‌اعتبار است. او قبلاً کشف کرده بود که موجودات زنده (مخمر) باعث تخمیر و تولید الکل می‌شوند و گمان می‌کرد که موجودات ذره‌بینی در هوا بر روی موادغذایی قرار می‌گیرند و به سرعت تکثیر می‌شوند.

دو سوال مهم مطرح بود. اول، آیا میکروب‌های زنده به راستی در هوا شناور بودند؟ دوم، آیا برای میکروب‌ها ممکن بود که خود به خود به وجود آیند (آن هم در محیطی گندزدایی شد، که هیچ میکروبی وجود نداشت؟)

پاستور لوله‌ای شیشه‌ای را داغ کرد تا هم لوله و هم هوای درون آن را گندزدایی کند. بعد در لوله را با پنبه نسوز پوشاند و از پمپ تخلیه برای بیرون کشیدن هوا از طریق درپوش پنبه‌ای استفاده کرد.

پاستور معتقد بود که میکروب‌های شناور در هوا می باید در بیرون فیلتر پنبه‌ای جمع شده باشند. رشد باکتری‌ها روی فیلتر نشان می‌داد میکروب‌ها در هوا شناور هستند. رشد باکتری در لوله ضدعفونی‌شده به معنای رشد خلق‌الساعه میکروب‌ها بود.

بعد از ۲۴ ساعت، پنبه‌ها در مجاورت هوا بر اثر رشد باکتری‌ها به رنگ خاکستری درآمده بود، در حالی که پنبه‌های درون لوله تمیز بود. سوال شماره یک پاسخ داده شده بود. بله موجودات میکروسکوپی وجود داشتند و در هوا شناور بودند و روی پنبه بیرونی، تکثیر و زیاد شده بودند.

اما پاستور می‌باید ثابت کند که باکتری‌ها نمی‌توانند به طور خلق‌الساعه به وجود بیایند.

پاستور آب‌گوشت غلیظی (غذای موردعلاقهٔ باکتری‌ها را) در ظرفی آزمایشگاهی تهیه نمود. این ظرف دارای گردنی باریک، دراز و منحنی بود. او ظرف را گرم کرد تا آب‌گوشت به جوش آمد و شیشه از حرارت سرخ شد. باکتری‌های موجود در آب‌گوشت و در هوای درون ظرف کشته شدند. بعد در ظرف را به سرعت مسدود کرد تا از رشد خلق‌الساعه و خود به خود باکتری‌ها جلوگیری کند.

سپس ظرف شیشه‌ای را در گرم‌کن کوچکی قرار داد که معمولاً برای تسریع رشد باکتری‌ها از آن استفاده می‌کرد.

۲۴ ساعت بعد پاستور ظرف را بررسی کرد. درون ظرف، آب گوشت شفاف بود. او به مدت ۸ هفته هر روز این کار را تکرار کرد. هیچ چیز در این ظرف رشد نکرده بود. باکتری‌ها به طور خود به خود به وجود نیامده بودند.

پاستور سر ظرف را شکست و آن را در معرض هوا قرار داد. ۷ ساعت بعد نخستین نشانه‌های تکثیر باکتری‌ها بر سطح آب‌گوشت ظاهر شد. ظرف ۲۴ ساعت، باکتری‌ها تمام آب‌گوشت را آلوده کرده بودند.

پوشت در اشتباه بود. بدون وجود میکروب‌های هوازی که در تماس با مواد غذایی باشند امکان رشد باکتری‌ها و فساد غذا وجود نداشت. آن‌ها خود به خود به وجود نمی‌آمدند.

پاستور پیروزمندانه نتایج اکتشاف خود را منتشر کرد. علاوه بر آن کشف او منجر به پیدایش رشته جدید مطالعاتی به نام میکروبیولوژی شد.

اسنفج‌های ظرفشویی خانگی حاوی ۳۲۰۰ میلیون میکروب بیماری‌زا است.