چه کسی لیزر را اختراع کرد؟
سال 1965 م
خودتان داوری کنید.
یک نفر به خاطرش جایزهٔ نوبل برد. دیگری چند اختراع مهم در این زمینه به نام خودش ثبت کرد, اگرچه تا سال‌ها بعد دربارهٔ اختراعش به کسی حرفی نزد و سومی, در واقع اولین لیزر را ساخت.
خوب حالا چه کسی لیزر را اختراع کرد؟
چارلز تونز (Charles townes), استاد دانشگاه کلمبیا, شب خوابش نمی‌برد, رفت بیرون تا قدم بزند و روی نیمکت پارکی نشست و همان جا خوابش برد. توونز در جستجوی راهی برای تولید امواج رادیویی با تناوب بسیار بالا بود. ناگهان به ذهنش خطور کرد اتم‌ها و مولکول‌ها را طوری تحریک کند که این ذرات ریز امواج مورد نظر او را از خود ساطع کنند. این بینش, سرانجام دریافت جایزهٔ نوبل را در پی داشت.
در سال 1958, توونز و محققی دیگر نظریهٔ مربوط به لیزر را مطرح کردند و از کسی خواستند تا در واقعیت آن را بسازد. گروه‌هایی که بودجهٔ مناسب در اختیارشان بود, مانند آزمایشگاه‌های بل و شرکت آی. بی. ام, دست به کار شدند, اما مردی که اول آن را اختراع کرد, مهندسی گمنام در شرکت هواپیمایی هیوز, به نام تد مایمن (ted maiman) بود. او لیزری را که در سال 1960 ساخته بود, ” به طرز مسخره‌ای ساده” توصیف کرد.
در همین زمان, چستر گولد, دانشجوی دکترای دانشگاه کلمبیا, یادداشت‌هایی در زمینهٔ لیزر تهیه کرده بود, بی آن که موضوع را با کسی در میان بگذارد. (البته دفترچه یادداشت‌هایش را در دفتری رسمی ثبت کرده بود!) او چون فکر می‌کرد به نمونه‌ای عملی نیاز دارد, فرم درخواست جواز حق احتراعش را پر نکرد, اما بعد از بیست سال ” جنگ لیزرها” در دادگاه, سرانجام دادگاه به نفع او رای داد و حق اختراعش را گرفت و میلیون‌ها دلار عایدش شد.
خوب, حالا خودتان داوری کنید که چه کسی لیزر را اختراع کرد؟
مایمن یک لامپ پرنور عکاسی را با کریستال یاقوتی ترکیب کرد. او هیچ وقت به شهرت و اعتباری دست نیافت که فکر می‌کرد. شایستهٔ آن است. مایمن آن را به آن چه ” اثر تکمیلی” می‌نامید, نسبت داد. او می‌گفت بعد از آن که چیزی ساخته شد, خیلی آسان می‌توان فهمید و حدس زد که چگونه انجام شده است, در حالی که پیش از ساخت, نه تنها نمی‌دانید چگونه آن را بسازید, بلکه حتی به یقین نیز نمی‌دانید که می‌توان آن را ساخت یا نه. تا زمان مرگش در سال 2007, او از اهدای لیزرش به موسسه اسمیتسونیان امتناع ورزید و به جایش, آن را درون جعبهٔ کفشی زیر تختش نگه داشت.
هنگامی که برای اولین بار از لیزر پرده برداشتند مردم متحیرانه از خود پرسیدند که هدف اولیه و اصلی‌اش, مانند نوعی پرتو مرگبار نیست؟ امروزه از لیزر برای تقریبا هر مقصود قابل تصوری استفاده می‌شود, از ارتباطات فیبر نوری تا هارددیسک رایانه, از عمل جراحی چشم تا اندازه گیری‌های معماری. و صد البته با استفاده از لیزر ماهواره‌ها را از فضا خارج می‌کنند.
چارلز توونز گفت که وقتی بعدها کشف کرد, نیمکت پارکی که روی آن به موفقیت شبانه‌اش دست یافته درست جلوی خانه‌ای قرار داشته که روزی متعلق به الکساندر گراهام بل بوده است, عرق سردی بر پیشانی‌اش نشست. علاوه بر کارهایش در زمینهٔ تلفن, بل استفاده از امواج نوری را برای برقراری ارتباط با استفاده از فتوفونی که در سال 1880 جواز حق اختراعش را ثبت کرد, پیش بینی کرده بود.
