چگونه سریع مطالعه کنیم؟
مطالب جدیدی که امروزه چاپ میشود بهقدری زیاد است که اگر این صفحات چاپ شده را در میان تمام ساکنان زمین توزیع کنیم سهم هریک از انسانها برابر ده صفحه میشود. اگر این روند ادامه یابد، درطی 200 سال حجم مطالب چاپ شده بهمیزانی خواهد رسید که تمام سطح کره زمین را بتوان با پوششی کاغذین به ضخامت نیم متر پوشانید. مطمئناً هیچ کس قادر به خواندن تمام آنچه از چاپ در میآید نیست. حتی با سرعتی برابر با 50 صفحه دوران زندگی، نمیتوان بیش از سه هزار جلد کتاب خوند. غرش پژواک انفجار اطلاعاتی مدتهاست به ما هشدار میدهد که امروزه هر کسی باید قادر باشد که بیش از این مقدار بخواند.
کارشناسان برآنند تا ثابت کنند که بازدهی تلاشهای خلاقانه با حجم اطلاعات کسب شده تناسب معکوس دارد. البته در این مورد با مسئلهای روبه رو هستیم که تا حدی واقعی است ولی در مورد آن مبالغهگویی شده است. ولی حتی اگر این ادعا درست باشد هیچکس نمیتواند منکر این باشد که سریع خواندن نه تنها سودمند بلکه ضروری است. «جذب» سریع دانش هرگز نمیتواند زیانی برایکسی داشته باشد. سریع خواندن بیتردید موهبتی بزرگ است. انسان نود درصد اطلاعات خویش را از طریق دیدن به دست میآورد. خواندن یکی از راههای اصلی کسب اطلاعات است. یکی از ویژگیهای اساسی خواندن، سرعت است. باید بتوان سریع و «به تاخت» بخوانند، مطالب را درک کنند و آگاهانه با سرعتی چندین برابر بیش از یک فرد متوسط و به اصطلاح «وجبی» مطالعه کنند.
سریع خواندن با استفاده از خواص ذهنی کاملاً سازمان یافته، تمرکز و دقت، و دین تربیت یافته انجام میشود. بیشتر نوابغ از مهارتی چشمگیر و ممتاز در این مورد برخوردار بودهاند. ناپلئون با چنان سرعتی مطالعه میکرده است که معاصرانش دچار شگفتی میشدهاند. او میتوانست دو هزار کلمه در دقیقه بخواند. بالزاک نیز یک رمان را در مدت نیم ساعت مطالعه میکرد. چرا سرعت خواندن بیشتر افراد کم است، و آنگونه که روانشناسان ثابت کردهاند، آنها در حقیقت تنها از بخشی ازامکانات بالقوهٔ خویش سود میجویند؟
بعضی از افراد طوری مطالعه میکنند که گویی بیصدا سخن میگویند. لبهایشان و گاهی زبان و عضلات صورتشان را بهحرکت در میآورند. آنها بهجای آنکه بخوانند میشنوند. آنها مجبورند زنجیرهای از دیدن تا سخن گفتن و تا شنیدن بهوجود آورند. این روش خواندن، سرعت آنها را 120 الی 150 کلمه در دقیقه محدود میکند.
ظرفیت “کانال شنیدن” برای دریافت و پردازش اطلاعات ده هزار با از “کانال دیدن “کمتر است. چگونه میتوان ازکانالی استفاده کرد که کارایی بیشتری دارد؟
حداقل یکی از موانع سریع خواندن را میتوان با استفاده از نیروی اراده از سر راه برداشت. کافی است دندانهایتان را با انگشت نگهدارید. البته مشاهده شده است که گاهی این روش موجب میشود که بعضی از کودکان در ابتدا قادر به درک آنچه میخوانند نباشند، ولی پس از مدتی کوتاه توانایی درک مطلب را باز مییابند.
برای غلبه بر”موانع صوتی” روشهایی وجود دارد. مثلاً خواندن با صدای بلند برای تلفظ درست و تجسم صدای کلمات. این روشها گرچه برای خواندن نمایشنامه و شعر مفیدند، اما در مورد متون معمولی زیان بارند. این عادتها را نیز میتوان کنار گذاشت. متن ساده وجالبی را، هر روز به مدت ده تا پانزده دقیقه درحالی بخوانید که نجوا کنان با خود میشمارید” یک، دو، سه، چهار، و … بدین ترتیب چشمان شما عادت میکند که بدون تلفظ کردن کلمات به صدای بلند مطلب را درک کند. پیشرفتهترین روش خواندن این است که تنها به کمک چشمان خود بخوانید. درست مانند وقتی که به یک سخنرانی گوش میکنید و به اندیشهٔ ارائه شده توجه دارید، نه به تک تک کلمات گوینده؛ به هنگام خواندن یک متن نیز تنها اندیشهٔ کلی آن ونه مغنی و مفهوم هر بخش از جمله است که شما بدان نیاز دارید. خوانندهای که در دریافت متن بسیار کند است. اکثراً مسیر اندیشهٔ ا صلی را از دست میدهد و به خاطر دیدن چند درخت جنگل را نمیبیند. اگر کسی در خواندن مهارت کافی نداشته باشد، بر اثر حوادث خارجی حواسش پریشان میشود و ذهنش در اطراف به حرکت در میآید. ذهن او به کار اصلی مشغول نمیشود و به کارهای اضافی میپردازد. خواندن نیز چون هر فعالیت ذهنی دیگر نیازمند انطباق است. برخلاف باور کسانی که معتقدند با هیچ کوششی نمیتوان عادات تثبیت شده را تغییر داد، این امر کاملاً امکانپذیر است. هر سن و سالی برای شروع ویادگیری سریع خواندن مناسب است. مغز ما که مرکز پردازش دادههاست قابلیتی در مورد سریع خواندن دارد که وابسته به سن و سال نیست. در نهایت قدرت جذب مغزمان قابلیت سریع خواندن ما را کنترل میکند، و این خود به حجم اطلاعات جدید، یعنی مقدار دادههای دریافتی جدید در این فرایند بستگی دارد. متن مورد مطالعه ممکن است ساده و روان و “مثل آب خوردن” باشد یعنی دادههای جدید در هر سطر آن کم باشد. متن دیگری ممکن است دشوار یعنی مملو از اطلاعات جدید باشد. علاوه بر آن ممکن است از صفحهای به صفحهای دیگر از مجله، کتاب یا روزنامه، محتوای اطلاعاتی تغییر کند. در نتیجه توانایی تطبیق سرعت خواندن با محتوای اطلاعات یا دشواری متن خود مهارتی در خور توجه است.
خواندن به منظور درک اندیشهها و تشخیص بخشهای اصلی متن و حذف جزئیات غیرضروری، یا آنچه در درجه دوم اهمیت است نیز بسیار مهم است. نکتهٔ آخر اینکه، به خاطر سپاری لُب کلام در متن خوانده شده نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
سرعت خواندن چگون افزایش مییابد؟
هر روز آموزشی مطلوبی در تحلیل نهایی، بر تقویت تمرکز و به خاطر سپاری مطلب به هنگام خواندن تکیه دارد. ارزش وقت و به خاطر سپاری، ابتدا در آموزش ماموران مخفی و کارآگاهان شناخته شد. دریک فیلم سینمایی به نام ” سپر و شمشیر” یک مامور شوروی تنها چند ثانیه فرصت دارد که دو صفحه را اجمالاً بررسی کند و تعداد و موقعیت اردوگاههای کار اجباری را به خاطر بسپارد، درحالیکه این توانایی مامور به نظر بینندگان فیلم ممکن است تخیلی به نظر رسد. دلیلی نداریم که بسیاری از شما، پس از آموزش مناسب، قادر به انجام چنین کاری نباشید. اگر میخواهید سریع بخوانید نکات زیر را باید بیاموزید:
* چشمان خود را از بالا به پایین حرکت دهید و نه از راست به چپ.
* بهجای یک یا دوکلمه، چند کلمه را باهم بخوانید. کاری که هم اکنون در موقع خواندن این صفحه خواهید کرد.
* تا آنجا که ممکن است برای بازخوانی کلمات یا جملات توقف نکنید.
چشم تمرین نکرده، بههنگام متونچاپی قادراست سه تا چهارحرف را به وضوح تشخیص دهد (روشن است که منظور نویسنده خط لاتین است که درآنها حروف از یکدیگر جدا هستند.) و تصویری محو از بقیه داشته باشد. چشمان شما کلمه را بهطور ناگهانی و در چند هزارم ثانیه میخواند. ما عملاً در هنگام “توقف” چشم میخوانیم.
ولی چشم روی هرحرف درنگ نمیکند. بلکه با انتخاب علایم راهنما بعد از چهار تا پنج حرف، در وقت صرفهجویی میکند. چشم با تلاش برای سریعتر خواندن و توقف کمتر با عجله” به پیش میرود. ” برآورده شده است که چشمهای خواننده در هر ساعت 3 دقیقه درحال حرکت و 57 دقیقه در حال سکون است.
نخستین هدف سریع خواندن دریافت حداکثر اطلاعات در واحد زمان است. برای نیل بدین هدف بکوشید تا کلمات بیشتری را مشاهده کنید و میدان دید خود را گسترش دهید.
برای خود وسایلکمک آموزشی بسازید. کلمات بریده شده از روزنامهها را روی کارتهای شبیه به کارت کتابخانه بچسبانید. روی 120 تا 150 کارت تنها یککلمه، روی 240 تا 280 کارت دوکلمه و روی 800 کارت چهار کلمه، همچنین اعداد مختلف را روی کارتهای دیگری بچسبانید. این اعداد باید از 3 تا 6 رقم داشته باشند. تعداد کارتهای اعداد کافی است به اندازه نیمی از کارتهای کلمات باشد. اکنون میتوان تمرین را آغاز کرد. از کسی بخواهید که کارتها را یکی پس از دیگری به شما نشان دهد. سعی کنید کلمهها و عددها را به صدای بلند تکرار کنید یا آنها را بنویسید. هر جلسه تمرین باید از 10 تا 20 دقیقه طول بکشد و در طی سه تا چهار ماه، هر هفته دو تا سه بار ادامه داشته باشد (جلسههای روزانه بازده کمتری دارند.)
بدون کمک دیگران نیز میتوان سریع خواندن را تمرین کرد. دو شکاف در روی کارتی ایجاد کنید، یکی برای اعداد وکلمات منفرد ودیگری برای ترکیب کلمات، ستونی از کلمات و اعداد ترتیب دهید و شکاف را با سرعت هرچه بیشتر از مقابل آنها عبور دهید. این زمان باید حدود 5/1 ثانیه به طول انجامد تابتوانید اعداد یا کلمات را به یاد آورید یا بنویسید.
وقتی که نوبت گروههای کلمات باشد، چشمان خود را به وسط گروه کلمات متمرکز کنید و بدین ترتیب، دیدی حاشیهای” را آغاز کنید، یعنی بتوانید همزمان، طرفین را هم ببینید، بخوانید و به یاد بسپارید. نوعی وسیلهٔ آموزش الکتریکی نیز برای سریع خواندن ساخته شده است. این وسیله از یک پایانه (ترمینال) کامپیوتر و یک صفحهٔ تلویزیونی تشکیل شده است که در مرکز آن یک قاب 5 سانتیمتری به تصویر در میآید. چشم بیننده بدون اتلاف وقت و توجه به خطوط برآن قاب متوقف میماند. در میان این قاب کلمات مختلفی پدیدار میشوند. مجموعهای از کلیدها به خواننده این امکان را میدهد. که سرعت پدیدار شدن کلمات را از 200 تا 800 کلمه دردقیقه افزایش دهد. بعضی از افراد قادرند سرعت خوندن خود را تا 1500 کلمه در دقیقه بالا برند، بدون اینکه این امر هیچگونه تاثیر منفی بر درک آنان از مطلب داشته باشد.
پیش از شروع تمرین، ضروری است که چشم پزشکی چشمان شما را معاینه کند و در صورت لزوم، عینکی مناسب برای چشمتان تعیین کند. بهترین ساعتهای تمرین صبح زود است که چشمها هنوز خسته نشدهاند.
ضمناً در همه جا میتوان به تمرین سریع خواندن پرداخت؛ مثلاً در خیابان پرداخت؛ مثلاً در خیابان بکوشید، با یک نگاه گذرا، شمارهٔ پلاک اتومبیلها وکلمههای آگهیها و پوسترها را به خاطر بسپارید. این تمرین شما را به” جذب” کلمهها وخواندن آنها در یک نظر، برمیانگیزند. هر قدرتعداد کلماتیکه با یک نظر میبینید بیشتر باشد. اگر عادت دارید که وقتی مطلبی را میخوانید مرتباً به آنچه خواندهاید مراجعه و آن را دوباره نگاه کنید باید تمرین کنید تا بتوانید این عادت را از یاد ببرید. همیشه رو به پیش! این امر باعث میشود تا وقت شما افزایش یابد. کلماتی که در ابتداد در نظرتان مبهم مینمایند، نباید شما را پریشان کند. روی کلمات مکث نکنید. ادامه دهید و در جستجوی اندیشهٔ کلی متنی باشیدکه آن را میخوانید. این روش بهتدریج به شما آموزش میدهدکه دقت و تمرکز داشته باشید. اگر این روش را به درستی به کار گیرید سرعت شما 10 تا 15 درصد بیشتر میشود.
زمانمورد نیاز برای خواندن دو سه صفحه متن را یادداشت کنید و در پایان هر ماه آن را با زمان قبل مقایسه نمایید.
تمرین خود را ابتدا در مدتهای کوتاه شروع کنید و به تدریج زمان خواندن را زیادتر کنید. پس از سه تا چهار ماه به تمرین روزانه بپردازید. در پایان ماه پنجم وظیفهٔ دشوارتری در پیش بگیرید: خواندن کتابی 200 صفحهای در دو سه ساعت، بکوشید هیچ نکته مهمی را در هنگام خواندن از دست ندهید. تجربه نشان داده است، هرکس در هر سن و سالی میتواند سریع خواندن را یاد بگیرد. اگر سرعت خواندن شما خوب است دو چیز را باهم قاطی نکنید: خوب خواندن و سریع خواندن، نیاز به تغییر روش خواندن را هم فراموش نکنید. نشریات را میتوان به چهار گروه تقسیم کرد: 1- مطالب تحقیقی، کتابهای درسی، آموزشی و مقالههای تخصصی؛ 2، داستانها، که بخشی از مواد خواندنی هر باسوادی را تشکیل میدهد؛ 3- مطالب علمی به زبان ساده، مقالههای سیاسی و اجتماعی، این مطالب یا به صورت ضمیمه نشریات تخصصی یا مستقلاً به صورت نشریاتی برای خوانندگان مخصوص منتشر میشوند؛ و 4- نشریات ادواری، روزنامهها و مجلات که امروزه همه بدان نیازمندند. لازم به گفتن نیست که هریک از این نشریات، “محتوای اطلاعاتی”، “وظایف و کارکردها”، “حوزهٔ نفوذ” و ویژگی خاص خود را دارند. سرعت خواندن یک رمان تاریخی یا یک متن علمی به زبان ساده باید متفاوت باشد. بهطور کلی نحوه خواندن، شما را به قلمرو زیباییها میبرد و در مقابل سریع خواندن به شما کمک میکند که از عهده جریان روز افزون اطلاعات برآیید. بهخاطر داشته باشید که باید فعالیتهای ذهنیخود را تحت انضباط درآورید. وقتی که مطالعه میکنید کششها و تقلاها را ازخود دور سازید. از نظر بدنی (نحوه نشستن، فاصلهٔ کتاب تا چشم و …) وضعیت مناسبی فراهم آورید و هرگز بهداشت وقواعد عمومی خواندن را فراموش نکنید.
نوشتهٔ ویکتور پکلیس ترجمهٔ ع. کتیرایی