نقد و بررسی و تحلیل فیلم شبی که ماه کامل شد

کارگردان: نرگس آبیار/ تهیه‌کننده: محمدحسین قاسمی/ نویسندگان: نرگس آبیار و مرتضی اصفهانی/ بازیگران: الناز شاکردوست، هوتن شکیبا، فرشته صدرعرفایی، پدرام شریفی، امین میری، بانیپال شومون – با حضور: شبنم مقدمی و فرید سجادی حسینی – با معرفی: آرمین رحیمیان/ مدیر فیلمبرداری: سامان لطفیان/ تدوین: حمید نجفی‌راد/ طراح صحنه: محمدرضا شجاعی/ طراح لباس: محمدرضا شجاعی/ طراح چهره‌پردازی: ایمان امیدواری/ موسیقی: مسعود سخاوت‌دوست/ جلوه های ویژه میدانی: آرش آقا بیگ/ جلوه‌های ویژه رایانه‌ای: فرید ناظر فصیحی/ محصول 1397/ اکران عمومی از 15 خرداد ماه 1398/ زمان: 137 دقیقه.

خلاصه داستان: ماجرای اسارت یک زن ایرانی در دست عوامل گروهک تروریستی جندالله…

عاشقانه‌ای ملتهب

حرف زدن در مورد فیلمی مثل شبی که ماه کامل شد بسیار سخت است. از سویی داستان فیلم درامی قدرتمند است که عموم بینندگان را به دلیل جذابیت و درگیرکننده بودن موقعیت‌ها، با خود همراه نگه می‌دارد و از سوی دیگر با فیلمی مواجه‌ایم که گویی در هالیوود ساخته شده و شیوهٔ نمایش تروریست‌ها در آن بیش از حد پیش پا افتاده است. حوالی سال 1381؛ فائزه (با بازی الناز شاکردوست) دختری زیبا از جنوب شهر تهران است که مادرش (با بازی شبنم مقدمی) بعد از فوت پدر با مرد دیگری/ با بازی فرید سجادی حسینی) ازدواج کرده. در سفری که فائزه و مادرش به سیستان و بلوچستان دارند، عشقی میان او و عبدالحمید (با بازی هوتن شکیبا) شکل می‌گیرد. عبدالحمید وضع مالی خوب و روحیات رومانتیکی دارد. نیم ساعت ابتدایی فیلم صرف شکل‌گیری این رابطه می‌شود. عبدالحمید به تهران می‌آید و علی‌رغم مخالفت مادرش (با بازی فرشته صدرعرفایی) با فائزه ازدواج می‌کند. تا اینجا به نظر می‌رسد با فیلمی عاشقانه طرف هستیم که مشکل اصلی بین زوج در آن قرار است تفاوت فرهنگی و قومیتی باشد. اما همان صبح عروسی معلوم می‌شود عبدالحمید، برادر عبدالمالک ریگی، رهبر گروهک تروریستی جندالله است. اگر به یاد ندارید عبدالمالک ریگی کیست، احتمال اینکه از دیدن فیلم لذت بیشتری ببرید وجود دارد چون بدون آنکه درگیر حواشی‌ای بشوید کیفیت روایی فیلم را تهدید می‌کند، به راحتی با رابطهٔ عاشقانهٔ میان فائزه و عبدالحمید همراه خواهید شد. چند سالی می‌گذرد. آن‌ها بچه‌دار می‌شوند و رابطهٔ آنها مشکل به‌خصوصی ندارد تا این‌که در یکی از سفرها به سیستان و بلوچستان به شکلی اتفاقی یک محمولهٔ اسلحه در خانهٔ پدری عبدالحمید پیدا می‌شود.

با آشکار شدن این موضوع که خانوادهٔ عبدالحمید تروریست هستند، فیلم وارد فاز تازه‌ای می‌شود و تا پایان نیز به آن وفادار می‌ماند. به عبارت دیگر شبی که ماه کامل شد با رابطهٔ عاشقانهٔ فائزه و عبدالحمید شروع می‌شود اما پس از یک سوم ابتدایی خط داستانی تازه‌ای به فیلم اضافه می‌شود که پایان فیلم را رقم می‌زند. اینکه عبدالحمید میان خانواده‌اش و زن و بچه‌اش کدام را انتخاب میکند؟ چون هر چه‌قدر به جلو می‌رویم معلوم می‌شود که عبدالمالک ریگی (با بازی آرمین رحیمیان) به هیچ‌وجه آدم نرمالی نیست و اعتقادات عجیب‌اش مهمترین مانع کنار هم بودن فائزه و عبدالحمید است. مهمترین مشکل شبی… در این بخش منطق داستانی جا نیفتادهٔ فیلم است. تکلیف بیننده معلوم نیست. آبیار قصد دارد با ارجاع به حوادث واقعی و دیالوگ‌های شبه‌عرفانی ریگی، ما را راضی کند دل‌نگران فائزه باشیم. در حالی که موقعیت پیش آمده برای او بیشتر از هر چیز نتیجه انتخاب مستقیم خود اوست.

شاید به نظرتان عجیب بیاید اما شبی که ماه کامل شد را از منظر ژانر می‌توان در گروه فیلم‌های زامبی قرار داد: دختری بی‌گناه اسیر گروهی می‌شود و سعی می‌کند خودش را از دست آن‌ها نجات دهد. در واقع عامل پیشبرد داستان تلاش فائزه برای نجات دادن خود از دست خانوادهٔ ریگی است. جالب اینجاست که ریگی بچه‌ای که فائزه در شکم دارد را «بچهٔ شیطان» می‌داند و عبدالحمید را برای جانشینی خودش آماده می‌کند. صحنه‌های اگزوتیک حضور فائزه در پاکستان را تنها از این طریق می‌توان هضم کرد. همچنین خشونت کنترل نشده و پایان دردناک فیلم را.

به لحاظ بصری شبی که ماه کامل شد مثل سایر فیلم‌های نرگس آبیار دوربینی روی دست، لرزان و عصبی‌کننده دارد. سر درآوردن از دکوپاژ صحنه و تشخیص اینکه در هر پلان نمای نقطه نظر متعلق به چه کسی است، می‌تواند معمای مرکزی همهٔ فیلم‌های آبیار باشد. اما نکتهٔ مهم اینجاست که برخلاف فیلم‌های قبلی که در آن‌ها با داستانی آرام و روایتی کند مواجه بودیم که بیشتر دوست داشت به سمت خورده روایت‌ها برود، در شبی که… با داستانی ملتهب روبه‌رو هستیم که خط اصلی داستانی‌اش را رها نمی‌کند. به همین دلیل حرکات دوربین آبیار به راحتی می‌تواند به نیروی تخریب‌گر فیلم برای شما تبدیل شود. در نتیجه طبیعی است که وقتی پس از دو ساعت از سینما خارج می‌شوید، علاوه بر اینکه به لحاظ احساسی سرخورده شده‌اید، دچار سردرد و چشم درد هم شده باشید. البته شاید این روشی است که آبیار به وسیلهٔ آن خشونت بیش از حد فیلم‌هایش را توجیه می‌کند.

اما برخلاف منطق داستانی ضعیف و دوربین اعصاب خردکن فیلم، گریم و بازی بازیگران شبی… چشم‌گیر و فکرشده است. آنقدر چشم‌گیر که تشخیص دادن فرشته صدرعرفایی به کار سختی تبدیل شده. روی کاغذ، هوتن شکیبا و الناز شاکردوست زوجی دور از هم و حتی بیگانه به نظر می‌رسند اما عشق خارج از عرف آنها به هم، به کمک بازی درخشان هر دو، شکلی باورپذیر به خود گرفته است.

در پایان ذکر این نکته حیاتی است که شبی که ماه کامل شد، به شکل بی‌سابقه‌ای نسبت به سایر آثار تولید شده در سینمای ایران، خشن است. خشن نه به معنای داد زدن آدم‌ها بر سر هم، یا خشونت پنهانی که در فیلم‌هایی مثل ابد و یک روز و فروشنده وجود دارد. بلکه به معنی نمایش تصاویری که ممکن است حالتان را بد کند. خوشبختانه فیلم با ممنوعیت 12+ اکران شده اما همچنان جا دارد به شما توصیه کنم به همراه بچه‌ها به دیدن این فیلم نروید. پوستر و تیزر فیلم شما را به دیدن عاشقانه‌ای مهیج دعوت می‌کنند اما وجود صحنه‌هایی مثل بریدن سر در مقابل چشم مادر، قتل عام در بیابان، نمایش فیلم بمب‌گذاری انتحاری برای زن حامله و صدور حکم کشتن زنی که نوزادی در شکم دارد باعث می‌شوند شبی که ماه کامل شد فیلمی باشد که مطلقاً مناسب دیده شدن توسط بچه‌ها نباشد.

منبع: مجله دنیای تصویر