منونوکلئوز عفونی چه علائمی دارد – تشخیص و درمان آن چگونه است؟
منونوکلئوز عفونی infectious mononucleosis توسط EBV ایجاد می‌شود. EBV یکی از ویروس‌های گروه هرپس است و از طریق بزاق منتقل می‌گردد. این ویروس لنفوسیت‌های B را آلوده می‌کند و در عفونت حاد موجب تکثیر پلی کلونال لنفوسیت B می‌شود. لنفوسیت‌های T واکنشی (لنفوسیت‌های آتیپیک) تکثیر سلول‌های B را مهار می‌کنند. برخی از پسرها به دلیل ژنتیکی قادر به کنترل تکثیر لنفوسیت B نیستند و پس از ابتلا به عفونت EBV دچار منونوکلئوز شدیدی می‌شوند که به سمت بیماری لنفوپرولیفراتیو بدخیم یا دیس گاماگلوبولینمی پیشرفت می‌کند. به این بیماری X – linked lymphoproliferative disease می‌گویند.
تظاهرات بالینی
تریاد کاراکتریستیک منونوکلئوز عفونی عبارت است از:
- تب
- فارنژیت
- لنفادنوپاتی
خستگی و بی‌حالی نیز شایع است.
در معاینه گلو بزرگی لوزه‌ها همراه با اگزودا و گاهی انتانتم و پتشی در گام دیده می‌شود.
انتانتم و پتشی در کام در عفونت‌های زیر دیده می‌شود:
- روبلای اکتسابی Forchheimer spots
- منونوکلئوز عفونی
- فارنژیت استرپتوکوکی یا مخملک
لنفادنوپاتی به شکل گردنی یا ژنرالیزه روی می‌دهد. لنفادنوپاتی گردنی (قدامی و خلفی) و لنفادنوپاتی ساب مندیبولار بارزتر است و با شیوع کمتری لنفادنوپاتی آگزیلاری و اینگوینال دیده می‌شود. سایر یافته‌ها عبارتند از:
- اسپلنومگالی (۵۰ درصد موارد)
- هپاتومگالی (۱۰ تا ۲۰ درصد موارد)
- راش ماکولوپاپوار یا کهیری (۵ تا ۱۵ درصد موارد)
تجویز آموکسی سیلین در مبتلایان به منونوکلئوز عفونی در ۸۰ درصد موارد موجب بروز راش اریتماتوی منتشر می‌شود.
بررسی آزمایشگاهی
منونوکلئوز عفونی موجب لنفوسیتوز همراه با لنفوسیت‌های آتیپیک می‌شود.
ترومبوسیتوپنی و افزایش آنزیم‌های کبدی نیز شایع است.
IgM علیه VCA(Viral capsid antigen) قابل‌اعتمادترین تست تشخیصی است.
آنتی‌بادی هتروفیل Heterophil antibody نیز تشخیصی است ولی در کودکان با سن کمتر از ۴ سال که دچار منونوکلئوز عفونی شده‌اند، ممکن است مثبت نباشد و تست قابل‌اعتمادی نمی‌باشد.
عوارض و پیش‌آگهی
منونوکلئوز عفونی معمولاً ظرف ۲ تا ۴ هفته بهبود می‌یابد ولی گاهی خستگی و بی‌حالی به مدت چند هفته تا چند ماه ادامه یافته و در طی این مدت کم‌وزیاد می‌شود. برخی عوارض منونوکلئوز عفونی عبارتند از:
- تشنج
- مننژیت آسپتیک
- فلج بل Bell palsy
- میلیت عرضی transverse myelitis
- آنسفالیت
- سندرم گیلن باره
- آنمی همولیتیک با تست کومبس مستقیم
- ترومبوسیتوپنی ایمنی
- سندرم هموفاگوسیتیک hemophagocytic syndrome
- آنمی آپلاستیک
- پارگی طحال
درمان
منونوکلئوز عفونی به‌صورت علامتی درمان می‌شود و تجویز آسیکلویر توصیه نمی‌شود.
در موارد زیر تجویز گلوکوکورتیکویید سیستمیک اندیکاسیون دارد:
- مشکل تنفسی به دلیل هیپرتروفی لوزه‌ها
- ترومبوسیتوپنی شدید
- آنمی همولیتیک
- عوارض نورولوژیک
بدخیمی‌های مرتبط با ویروس اپشتین بار
EBV در ایجاد بدخیمی‌های زیر نقش دارد:
- کارسینوم نازوفارنکس از نوع تمایز نیافته یا آناپلاستیک
- لنفوم بورکیت افریقایی
- بیماری هوجکین
- لیومیوسارکوم در مبتلایان به نقص ایمنی
- بیماری لنفوپرولیفراتیو ناشی از EBV به‌ویژه پس از پیوند یا در مبتلایان به ایدز