سرخجه در حاملگی چه عوارضی برای جنین دارد؟
سرخجه Rubella، سرخک آلمانی German measles یا سرخک سه‌روزه 3 day measles نیز نامیده می‌شود. بیماری از طریق قطرات تنفسی منتقل شود و از ۲ روز پیش از ظهور راش تا ۷-۵ روز پس از شروع راش مسری است.
عفونت داخل رحمی در نیمه اول بارداری موجب تظاهرات چشمی، قلبی و عصبی می‌شود. این نوزادان بیش از ۱۲ ماه پس از تولد، ویروس را در ترشحات نازوفارنکس و ادرار دفع می‌کنند.
اپیدمیولوژی
در جمعیت‌هایی که واکسن دریافت نمی‌کنند، معمولاً سرخجه در فصل بهار روی می‌دهد.
عبور آنتی‌بادی از جفت، موجب حفاظت نوزاد در ۶ ماه اول زندگی می‌شود.
تظاهرات بالینی
دوره کمون سرخجه معمولاً ۱۶ تا ۱۸ روز است.
علایم کاتارال، خفیف است و ممکن است موردتوجه قرار نگیرد. راش ماکولوپاپوار مجزا (discrete) و لنفادنوپات پشت گوش retroauricular، خلف گردنی posterior cervical و اکسیپیتال خلفی posterior occipital نشانه‌های کاراکتریستیک سرخجه هستند.
راش سرخجه از صورت شروع می‌شود و ۳ روز یا کمتر طول می‌کشد.
نقاط قرمزی در کام نرم دیده می‌شود که Forchheimer spots نامیده می‌شود.
پلی آرتریت در خانم‌ها شایع‌تر است، معمولاً مفاصل دست را درگیر می‌کند و بدون عارضه‌ای بهبود می‌یابد.
یافته‌های آزمایشگاهی
یافتن IgM علیه روبلا یا افزایش ۴ برابری تیتر IgG علیه روبلا به تائید تشخیص کمک می‌کند.
IgM معمولاً ۵ روز پس از شروع علایم یافت می‌شود.
در سرخجه مادرزادی IgM تا ۳ ماه پس از تولد یافت می‌شود و IgG در ۷ تا ۱۱ ماه پس از تولد دارای تیتر ثابت یا افزایش یابنده است.
درمان
جهت درمان سرخجه، اقدامات حمایتی مانند هیدراسیون کافی و تجویز داروی ضد تب توصیه می‌شود.
عوارض
عوارض سرخجه اکتسابی مانند آنسفالیت نادر هستند.
پیشگیری
واکسن سرخجه، زنده ضعیف شده است و براساس برنامه واکسیناسیون ایران در دو نوبت در زمان‌های ۱۲ ماهگی و ۱۸ ماهگی تزریق می‌شود.
عوارض واکسن سرخجه در کودکان نادر است ولی در خانم‌های بالغ درد مفاصل شایع است و گاهی آرتریت ایجاد می‌شود. این علایم معمولاً ۳-۱ هفته پس از واکسیناسیون ایجاد می‌شوند و ۳-۱ روز طول می‌کشند.
واکسن سرخجه در افراد دچار نقص ایمنی، تحت درمان با دوز بالای گلوکوکورتیکویید kg/ mg 2 در روز به مدت ۱۴ روز، در خانم‌های باردار و در صورت درمان با ایمونوگلوبولین در ۳ تا ۱۱ ماه گذشته (بسته به دوز) ممنوع است. به خانم‌های سنین باروری توصیه می‌شود علیه سرخجه واکسینه شوند و تا ۲۸ روز (یک ماه پس از دریافت واکسن، باردار نشوند. تا چند هفته پس از واکسیناسیون، ویروس از نازوفارنکس دفع می‌شود ولی موجب بروز بیماری در اطرافیان نمی‌شود، بنابراین تجویز واکسن در افراد در تماس با خانم‌های باردار و بیماران دچار نقص ایمنی ممنوعیتی ندارد. اگر واکسن سرخجه به‌صورت سهوی به خانم بارداری تزریق شد، سقط‌جنین توصیه نمی‌شود، زیرا تاکنون آنومالی جنینی به دلیل تزریق واکسن در بارداری گزارش نشده است.
اگر خانم بارداری در ابتدای بارداری با فرد مبتلا به سرخجه تماس داشته است، بررسی سرولوژیک انجام می‌شود و اگر فرد فاقد ایمنی علیه سرخجه باشد، سقط‌جنین توصیه می‌شود.
در خانم‌های باردار آسیب‌پذیر که در تماس با بیمار دچار سرخجه بوده‌اند، تجویز ایمونوگلوبولین توصیه نمی‌شود.
گاهی ابتلای مادر باردار به سرخجه rubella به‌ویژه در ابتدای بارداری موجب عوارض جنینی می‌شود، البته به نظر نمی‌رسد عفونت پس از ۴ ماهگی منجر به بیماری در جنین شود.
تظاهرات سرخجه مادرزادی عبارتند از:
- تظاهرات چشمی مانند کاتاراکت، گلوکوم، میکروفتالمی و رتینوپاتی Salt & pepper chorioretinitis
- تظاهرات قلبی مانند PDA و تنگی محیطی شریان ریوی
- کاهش شنوایی حسی عصبی
- تظاهرات نورولوژیک مانند میکروسفالی و عقب‌ماندگی ذهنی
- ترومبوسیتوپنی
- هپاتواسپلنومگالی
- زردی
- ضایعات پورپوریک پوست به نام blueberry muffin به دلیل خون‌سازی خارج مغز استخوان
- بیماری استخوان رادیولوسنت radiolucent bone disease به شکل لوسنسی‌های متافیزی
وجود IgM علیه روبلا مطرح کننده عفونت اخیر است و پدیدار شدن IgG در طی چند ماه تائید کننده است. ویروس سرخجه را می‌توان از خون، ادرار، CSF یا نمونه سوآب گلو جدا کرد.
نوزادان دچار عفونت روبلای مادرزادی تا یک سال ارگانیسم را در ادرار، مدفوع و ترشحات تنفسی دفع می‌کنند، بنابراین باید هنگام بستری، ایزوله باشند و پس از ترخیص از خانم‌های باردار مستعد دور نگه داشته شوند.
