سندرم دست بی‌قرار یا به صورت دقیق‌تر سندرم دست بیگانه چیست؟ بیماری بهبود فریبا

در قسمت جدید سریال پایتخت به بیماری سندرم دست‌ بی‌قرار بهبود فریبا اشاره می‌شود. به سندرم پای بی‌قرار در منابع پزشکی بسیار بیشتر از سندرم دست‌ بی‌قرار اشاره شده است. در سندرم دست یا پای بی‌قرار ما بیشتر سوزش و نیاز به حرکت دادن و سوزن سوزن شدن دست یا پا را داریم. در این حالت حرکت دادن اندام‌ها باعث تسکین، می‌شود.

عللی که برای سندرم دست‌بی‌قرار و پای بی‌قرار ذکر می‌شوند، بیشتر اینها هستند: مصرف الکل – کم خونی ناشی از فقر آهن – نارسایی کلیوی – دیابت – اختلال عصبی محیطی – بیماری پارکینسون – استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد آلرژی، و داروهای ضد التهاب – بارداری، به ویژه در سه ماه آخر بارداری.

اما با توجه به آنچه در سریال دیدیم، یعنی عدم کنترل ارادی بهبود بر حرکت یکی از دست‌هایش، اگر بخواهیم دقیق باشیم باید بگوییم که اطلاق سندرم دست بی‌قرار اشتباه است و بهتر است از اصطلاح سندرم دست بیگانه یا Alien hand syndrome (AHS) استفاده کنیم.

آیا فیلم مشهور دکتر استرنجلاو را دیده‌اید؟ این فیلم را استنلی کوبریک در سال 1964 ساخته بود و در آن پیتر سلرز در نقش دکتر استنرجلاو، کنترلی روی یکی از دست‌هایش نداشت، این دست خودسر مرتب می‌خواست که سلام نازی بدهد!

اما جالب است بدانید که این مشکل منحصر به این فیلم نیست و سندرمی به نام سندرم دست بیگانه یا سندرم دکتر استرنجلاو وجود دارد!

در این اختلال عصبی – روانپزشکی به صورت مختصر و مفید، یک دست سرخود عمل می‌کند، گویی که تحت اراده مغزی جدا از مغز بیمار است.

البته در بیماری‌هایی مثل تشنج، لرزش دست یا اختلالات خرکتی مثل کره، دیستونی و آتتوز هم دست بی‌اختیار حرکت می‌کند. اما این موارد را زیرمجموعه سندرم دست بیگانه نیستند. چون در این بیماری‌های دست حرکاتی بی‌هدف دارد، اما حرکات دست در سندرم دست بیگانه هدفدار هستند.

دکتر کن هیلمن، یکی از نورولوژیست‌های دانشگاه کالیفرنیا، موارد جالبی از این سندرم را به خاطر می‌آورد: مثلا او بیماری را به یاد می‌آورد که در هنگام خرید با دست چپش که دست بیگانه بود، کفش قرمزی را انتخاب می‌کرد ولی دست راستش، آن کفش را سر جایش می‌گذاشت و کفشی آبی را برمی‌داشت!

نخستین بار یک نورولوژیست آلمانی به نام دکتر کورت گلداشتاین در سال 1908، موردی از سندرم دست بیگانه را گزارش کرد. دست چپ بیمار او هر کاری که دلش می‌خواست انجام می‌داد و حتی یک بار می‌خواست خفه‌اش کند!

سندرم دست بیگانه به علل مختلفی به وجود می‌آید.

آسیب به ناحیه‌ای از مغز به نام کورپوس کالوزوم که دو نیمکره مغز را به هم متصل می‌کند، می‌تواند باعث سندرم دست بیگانه شود. این آسیب می‌تواند در طی جراحی‌هایی که برای کنترل تشنج انجام می‌شود یا بعد از سکته مغزی رخ دهد. معمولا دست چپ، بیگانه می‌شود، چون دست چپ از از نیمکره راست فرمان می‌گیرد.

اگر سندرم دست بیگانه داریم، پس چرا سندرم پای بیگانه نداریم؟! شاید علت این مطلب، کنترل دو طرف بیشتر پاها توسط مغز باشد.

یک نوع شایع‌تر ولی کمتر عجیب‌تر سندرم دست بیگانه، بیماری‌ است که در گرفتن اشیا و اجسام توسط دست غیر قابل کنترل می‌شود. در این نوع بیماری، شخص ممکن است هر چیزی را که جلویش باشد، با دست محکم بگیرد و رها نکند. این نوع بیماری، به خاطر آسیب به لوب پیشانی مغز رخ می‌دهد، چون این قسمت از مغز به موازات بالغ شدن مغز، رفلکس طبیعی چنک زدن را مهار می‌کند.

آسیب به قسمت خلفی جانبی لوب آهیانه یا لوب خلفی مغز هم می‌تواند باعث سندرم دست بیگانه شود. در این نوع از بیماری حرکات دست‌ خشن‌تر است و شخص ناخودآگاه کف دستش را طوری موقعیت می‌دهد که از تماس با اشیای مجاور، پرهیز کند.

در بیماری‌های پیشرونده تحلیل‌برنده عصبی مثل کروتزفلد جاکوب و زوال قشری قاعده‌ای ، هم سندرم دست بیگانه دیده می‌شود.

درمان اختصاصی برای این بیماری وجود ندارد، یک کار ساده مشغول نگاه داشتن دست گرفتار است که علایم را کاهش می‌دهد. درمان‌های دیگر که تاثیر محدودی دارند، استفاده از بوتاکس و داروهای بلوک کننده اتصال عصب و عضله ، داروهای بنزودیازپینی و شیوه‌های رفتاردرمانی هستند.

باید سندرم دست بیگانه از اختلالات روانپزشکی افتراق داده شود که گاهی دشوار است.

منبع:  + و +