اختلال تورت چیست و چه علایمی دارد؟

اختلال تورت» اختلالی روانی نیست؛ بلکه اختلالی عصبی – مغزی است که در اثر نامتعادل بودن فعالیتهای شیمیایی مغز به وجود می آید که پیش زمینه ارثی دارد. آموختن هر چه بیشتر این اختلال بهترین و موثرترین روش مبارزه و سازش با آن است. این اختلال در جامعه کنونی ایران چندان شناخته شده نیست، اما به نظر می رسد، درصد قابل توجهی به این اختلال مبتلا هستند و این درصد رو به افزایش است. در این کتاب جنبه های پزشکی، بیولوژیکی-عصبی و جدیدترین نتایج بدست آمده از پژوهش های علمی و فرضیه های پذیرفته شده در ارتباط با این اختلال، به طور خلاصه و با زبانی ساده به تحریر در آمده است. اختلال تورت کشنده نیست، درمان قطعی هم ندارد، لیکن کاهش نشانگان و سازگاری با آن امکان پذیر است. آموختن هر چه بیشتر در مورد این اختلال بهترین و مؤثرترین روش مبارزه و سازش با آن است. روش ها و تکنیک های سازشی مختلفی توسط متخصصان و مبتلایان به این اختلال بررسی شده که نتایج بسیار مؤثری در بر داشته است و در این کتاب به برخی از آنها اشاره شده است.

افراد مبتلا، به دلیل بروز تیک های حرکتی و صوتی و همچنین رفتار غیرعادی که گاهی از خود نشان می دهند، به راحتی در جامعه پذیرفته نمی شوند. در جوامعی که تفاوت ها چندان قابل تحمل نیستند، به مبتلایان اختلال تورت برچسب های شخصیتی مختلفی وارد می آورند و آنان را به دلیل حرکات و صوت یا صداهای تکراری و بی اختیار، افرادی بی نزاکت و بی تربیت می نامند. کودکان مبتلا در مدارس مورد تمسخر و آزار واقع می شوند؛ اگرچه در بسیاری موارد افراد مبتلا، ضریب هوشی بالایی دارند، لیکن امر تحصیل برایشان مشکل می شود و ممکن است از ادامه تحصیل نیز خودداری کنند.

برچسب های شخصیتی، واکنش های افراد جامعه، پنهان کاری و انزواطلبی مبتلایان – که ناشی از ناآگاهی افراد جامعه است. مشکلات روحی و روانی برایشان فراهم می آورند و مانع از زندگی عادی آنها می شوند. نشانگان اختلال تورت در بیشتر مبتلایان مشکلاتی به وجود نمی آورد که مانع از زندگی عادی آنان شود؛ مشکلات مبتلایان معمولا حاشیه ای است و به حس خود کم بینی، مشکلات تحصیلی، دوست یابی، کاریابی و اعتیاد منجر می شود. شناخت این اختلال، بخش بسیار زیادی از مشکلات را کاهش می دهد.

ناآگاهی افراد جامعه و واکنش های آنان به رفتارهای غیر عادی فرد مبتلا؛ ناآگاهی والدین و آموزگاران به اختلال تورت می تواند به سلامت روحی کودکان مبتلا و سایر مبتلایان صدمه وارد آورد.

برای اولین بار در سال ۱۸۲۵ میلادی یک پزشک فرانسوی بنام ایتارد مقاله ای در مورد بیماری بسیار عجیبی در یک مجله پزشکی نوشت، او درباره زن بیماری نوشت که تیکهای حرکتی و آوایی شدیدی را بی اختیار و بدون دلیل خاصی تکرار می کرد و فحش های بسیار زشت، ناگهانی و بی جهت بیان می کرد، در حالیکه در خانواده ای بسیار شریف و سالم تربیت شده بود.

در سال ۱۸۸۵ میلادی یک پزشک متخصص اعصاب فرانسوی به نام ژرژ دو تورت و بیمار را که صداها و حرکات بی اختیار و بی دلیل تکراری از خود بروز می دادند، در درمانگاه خود تحت درمان داشت، یکی از آنان زنی بود که ۶۰ سال پیش، درباره اش نوشته شده بود. این اختلال را براساس نام خانوادگی این پزشک فرانسوی تورت می نامند.

آن زمان گمان می کردند که اختلال تورت یک نوع جنون است و مبتلایان به این اختلال بیماران روانی هستند که در بسیاری موارد در بیمارستان های مخصوص بیماران روانی بستری می شدند. سال ۱۹۶۰ میلادی متوجه شدند که تورت یک بیماری روانی نیست و پژوهش های انجام شده به خصوص در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی، روانی بودن اختلال تورت را رد کرد.

اکنون با اطمینان آنرا اختلالی بیولوژیکی – عصبی می نامند.

باید گفت جای تعجب نیست که در جامعه کنونی ایران این اختلال هنوز ناشناخته است زیرا در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میلادی بود که در کشورهای پیشرفته غربی پژوهش هایی در این زمینه انجام شد و مقالاتی به چاپ رسید و مردم کم کم آگاهی مختصری در مورد اختلال تورت به دست آوردند.

اختلال تورت بیماری نادری نیست؛ به نظر می رسد که حدود یک درصد جمعیت به آن مبتلا هستند، اگرچه در چند بررسی انجام شده در مدارس مبتلایان به اختلال تورت را سه درصد یافتند. مردان نیز سه تا چهار برابر زنان به این اختلال مبتلا هستند. آمار دقیقی از درصد مبتلایان به اختلال تورت در دست نیست؛ زیرا برخی از افراد نمی دانند که دچار این اختلال هستند و بسیاری از مبتلایان به نوع خفیف آن دچارند و با مشکل چندانی درگیر نیستند و در نتیجه به پزشک مراجعه نمی کنند. این آماری است از بررسی مراجعین به درمانگاهها؛ با توجه به اینکه درصدی از افراد مبتلا یا نمیدانند که مبتلا هستند یا نشانگان در آنها خفیف است، یا بعد از دوران بلوغ از بین رفته، بنابراین به درمانگاه مراجعه نمی کنند. چنانچه این اختلال در سطح وسیع تر جامعه بررسی شود، نتایج آماری نشان می دهد که درصد بیشتری از افراد جامعه به این اختلال مبتلا هستند.

در جوامعی که آگاهی لازم را ندارند، برخی از افراد مبتلا به اختلال تورت به دلیل نشانگان و رفتارهای غیرعادی که بی اختیار از خود نشان میدهند، مورد سرزنش و بی احترامی واقع می شوند، این مسایل آزاردهنده اجتماعی و برچسب های غیرواقعی شخصیتی، می توانند مشکلات روحی و روانی برای مبتلایان پدید آورند که اختلال تورت پایه اساسی در بروز آنها نمی باشد.

بنابراین، می توان گفت: آگاه کردن و اطلاع رسانی در جامعه، بسیار ضروری، مفید و مؤثر است. هرچه بیشتر اطلاع رسانی شود، باورهای نادرست جامعه تغییر می کنند. اختلال تورت پایه عصبی – بیولوژیکی دارد که، ژن یا ژن های غیرمتعادل عامل اصلی است، ولی عوامل محیطی هم می توانند به طور معنی داری تأثیرگذار باشند و همان ناهنجاری های بیولوژیکی را در یک فرد سالم به وجود آورند یا در یک فرد مبتلا به که اختلال او بسیار خفیف است به شدت دهند.

در جوامع امروز این اختلال و سایر اختلال های مغزی رو به افزایش است. انقلاب الکترونیکی، تولیدات روز افزون صنعتی، زندگی پرتراکم و دغدغه آمیز شهرهای بزرگ صنعتی، آلودگی های فراوان محیطی را به همراه آورده اند. درصد مبتلایان به اختلال های مغزی از جمله اختلال تورت در جوامعی که آلودگی محیط زیست به طور جدی تحت کنترل نیست به شدت رو به افزایش است.

آلودگی محیط زیست و عوامل نامساعد محیط زندگی که باعث گسترش اختلال های مغزی می شوند را می توان چنین خلاصه کرد: – وسایل نقلیه موتوری که گازهای سمی تولید می کنند به خصوص اگر مواد سوخت ناخالصی داشته باشند؛ – استفاده از مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی به خصوص اگر بررسی های لازم در کیفیت و شیوه مصرفشان انجام نیافته باشد؛ – آغشته بودن مواد غذایی به مواد شیمیایی نگهدارنده به خصوص اگر کیفیت و کمیت آنها مورد بررسی های لازم واقع نشده باشند؛ – مصرف مواد غذایی کارخانه ای که با طعم، بو و رنگ های غذایی غیرطبیعی تهیه می شوند؛ – زندگی بسته آپارتمان نشینی و عدم حضور پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها که حامی ارزشمندی در رشد کودکان هستند؛ – گسستگی و از هم پاشیدگی زندگی خانوادگی و اختلاف های بین والدین؛

– فشارهای روحی و روانی برای موفقیت های تحصیلی، کسب دانش و اطلاعات علمی که به سرعت افزایش و تغییر می یابند؛ – مادی گرایی و معیارهای نامتعادل مادی برای سنجش ارزش های زندگی، یا به طور خلاصه زیاده خواهی؛ – خودبیگانگی انسان ها، توسعه و گسترش تعلیم و تربیت مجازی و صنعتی – استفاده از مواد مخدر، مشروبات الکلی، سیگار و تغذیه ناسالم در دوران بارداری؛ – مصرف زیاد داروهای ضد افسردگی، ضد تهوع، آسم و یا هر داروی دیگر در دوران بارداری؛ – تنش های زیاد درونی در اثر تعارضات خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دوران حاملگی یا در دوران رشد کودک؛ – ضربه های وارد آمده به سر در کودکان در اثر زمین خوردن، افتادن از پله با دوچرخه، افتادن از تخت یا هنگام فعالیت های فیزیکی در فضای بسیار کوچک و بسته؛ – ضربه های وارد آمده به سر، در اثر تصادف رانندگی؛ – کامل نشدن دوره بارداری؛

– نرسیدن اکسیژن کافی هنگام زایمان، در اثر گره خوردن محکم بند ناف دور گردن نوزاد؛

– غرق شدن در آب، به طوری که برای مدتی اکسیژن کافی به مغز نرسیده باشد؛ – تب بسیار شدید؛ – عفونت های ناشی از گوش دردهای مکرر در دوران کودکی

خلاصه اینکه اختلال تورت نادر نیست، لیکن آمار دقیقی از درصد مبتلایان به طور گسترده در دست نیست. بررسی های انجام شده تا کنون مربوط به مراجعه کنندگان به درمانگاه ها بوده اند، اگرچه در سطح بعضی از مدارس نیز آماری از مبتلایان تهیه شده است که حاکی از افزایش این اختلال می باشد.

بسیاری از مبتلایان از ضریب هوشی بالایی برخوردارند و مشکلات مربوط به اختلال تورت، مانعی برای موفقیت های آنان نخواهد بود. طبق بررسی های انجام شده در موسسه های درمانی بیشتر از ۴۰ درصد از مبتلایان به اختلال تورت دچار اختلال های دیگری نیز هستند. اختلال تورت زمانی که با سایر اختلال ها همبودی داشته باشد، می تواند در زندگی فرد مبتلا مشکل قابل توجهی به وجود آورد.

١. اختلال تورت چیست؟

قبل از این که به مشخصه های بارز اختلال تورت بپردازیم، آن را می توان چنین تعریف کرد: – فرد مبتلا احساس می کند که تمایل شدید و تقریبا غیرقابل کنترلی دارد که صدا یا حرکتی را به اجرا درآورد؛ – فرد مبتلا می تواند برای مدتی با تمایل شدید خود مبارزه کند، لیکن در طولانی مدت امکان پذیر نیست و بالاخره نشانگان اختلال که شامل پرش های صوتی و حرکتی هستند بروز می کنند؛

– تلاش ها برای مقابله با این تمایلات در ابتدا بسیار دشوار و اذیت کننده است، (به خصوص در کودکان).

مشخصه بارز اختلال تورت دو یا چند تیک حرکتی و حداقل یک تیک صوتی است که به طور ناگهانی و دوره ای، در مدت زمانی بیش از یک سال، به طور معمول بین ۴ تا ۱۸ سالگی بروز می کند. نشانگان بارز اختلال تورت در بیشتر مبتلایان بعد از سن بلوغ و گاهی بعد از یک یا دو سال از آغازشان، خفیف می شوند یا از بین می روند. باید توجه داشت که اختلال از بین نمی رود و علایمی را به شکل های دیگر نشان می دهد، آنچه از بین می رود یا کاهش می یابد تیکهای حرکتی و صوتی شبه اختیاری است که آغاز شده اند و از مشخصه های آشکار این اختلال به حساب می آیند.

قبل از اینکه مشخصات، نشانه ها و تعریف کامل این اختلال را شرح دهیم، انواع مختلف تیکهای حرکتی و صوتی را معرفی می کنیم:

تیک یا پرش چیست؟

انقباض های غیراختیاری یا شبه اختیاری تند، مکرر، ناگهانی و عود کننده که منجر به حرکات پرشی یا آواسازی می شوند را پرش یا تیک می نامند. پرشی که حرکت را ایجاد می کند، پرش حرکتی نامیده می شود و پرشی که صوت را ایجاد می کند پرش صوتی یا پرش آوایی نامیده می شود. پرشها یا تیک ها: نامنظم، تکراری، ناگهانی، تند، ناهماهنگ، بی منظور و شبه اختیاری هستند که در اثر تمایل شدید بی اختیار بروز می کنند. – تیک های حرکتی

هر عضله ای از بدن می تواند تیک حرکتی را سبب شود؛ اگر فقط یک گروه عضله تیک را به وجود آورد، تیک حرکتی ساده” نامیده می شود و چنانچه چند گروه عضله باعث تیک شوند، تیک حرکتی پیچیده نامیده می شود.

تیکهای حرکتی ساده رایج ترین تیکهای حرکتی ساده، در این اعضا مشاهده می شوند: صورت: بهم زدن پلک چشم، بالا بردن مکرر ابرو، باز و بسته کردن دهان، گاز گرفتن لب، چروک دادن به لب و بینی، نگاه ربایی، چرخاندن مردمک چشم، در آوردن مکرر زبان، دندانها را بهم فشار دادن، چشم را با فشار بستن، شکلک در آوردن، دهن کجی کردن، گاز گرفتن درون لپ، ادا در آوردن و…. سر، گردن و شانه: حرکت سر به گونه ای که فرد می خواهد موی سر خود را از روی صورت کنار بزند، چرخاندن سر به چپ یا راست، بالا یا پایین آوردن سر، کش دادن گردن، خم کردن گردن، جهش و حرکت شانه ها، مالیدن چانه به شانه، قوز کردن و …. دست و پا: حرکات ریز دست از ناحیه آرنج ، سیخک زدن با انگشت، ضرب گرفتن مدام با دست یا پا، حرکات انگشتان به گونه ای که پیانو نواخته می شود، دست زدن، جنبش پا، کشیدن پا روی زمین، حرکت دادن انگشتان پا و دست. تیکهای حرکتی پیچیده هنگامی که چند گروه عضله همزمان حرکات مکرر، سریع، ناگهانی و قالبی را به اجرا در می آورند که ممکن است به نظر با منظور آیند، تیک های حرکتی پیچیده را بوجود می آورند. رایج ترین آنها عبارت اند از:

– دور خود چرخیدن؛

– بالا و پایین پریدن یا جهیدن؛

– دستها را به حالت پرواز در آوردن: arms flapping

– راه رفتن به طور خاص (همانند اسب یا سگ؛) gait

– لیلی کردن؛ Walking scape

– سر خود را به جایی کوبیدن؛ banging head – پیچ و تاب دادن به چهره؛ movements facial

– تکان، تکان خوردن؛ rocking constant

– وشگون گرفتن؛ pinching – لیس زدن خود یا اشیاLicking؛

– نشست و برخاست squatting – تلوتلو خوردن trembling؛

– زبان را پیچاندن؛ thrusting tongue

– جویدن ناخن nails ، bitting

– خراش دادن یا خاراندن مفرط Scratch؛

– خم کردن و پیچش انگشتان knucles :crack

– خود را کتک زدن oneself hitting

– کندن ابروeyebrows plucking

– شستن مفرط دستهاhands washing compulsive

– وسواس کندن موtrichotillomania

– حالتهای زشت و نابهنجاررفتاری turing ges obscene

– گاز گرفتن (دست، لب، زبان tongue and lips

– لرزش های ناگهانی و بسیار شدیدjerking myclonic

– خودآزاری یا خود را مجروح کردن mutilation Self

– آرواره را باز و بسته کردن snapping jaw

– روی زخم را کندن sores on :picking

– بغل کردن، بوسیدن و فشاردادن kissing hugging

– لمس کردن و دست مالیدن بی اختیارtouching compulsive – تقلید کردن حرکات دیگران یا پژواک رفتاری echopraxia – بو کردن مکررsmeling and sniffing

– به عقب گام برداشتن backwards Walking

– روی پنجه پا راه رفتن toes on

: walking – دستمالی کردن خودtouching sexual

تیکهای حرکتی پیچیده در برخی از مبتلایان گاهی به شکل حرکات ناپسند و زشت اجتماعی بروز می کند، درصد افرادی که دچار اینگونه تیکهای غیراخلاقی یا ضد اجتماعی هستند بسیار کم است. این تیکهای حرکتی عبارت اند از: – هرزه کاری”

تیکهای حرکتی پیچیده به صورت ژستهای زننده یا حرکات زشت مانند نشان دادن انگشت دست، بیلاخ و هر حرکتی که در فرهنگ آن جامعه ناپسند است، بی منظور و بی اختیار بروز می کنند. . نشان دادن آلت تناسلی

به نمایش گذاشتن آلت تناسلی در تعداد بسیار کمی از مبتلایان به اختلال تورت مشاهده می شود. برخی از کودکان مبتلا نیز دچار این تمایل غیرقابل کنترل هستند که احتمالا نداشتن جنبه های شهوانی را در بروز این تیکها نشان می دهد.

– پژواک کرداری۳ تقلید کردن و تکرار پدیده های آینه وار نیز یکی دیگر از تیک های حرکتی پیچیده است. تقلید میتواند تکرار حرکات یا رفتاری باشد که فرد مبتلا می بیند یا قبلا دیده؛ مثلا تقلید رفتار فردی که در تلویزیون دیده است. – نوشتن یا نقاشی کردن زشت و زننده نوشتن یا نقاشی کردن واژهها، عبارت ها و شکل های زشت و زننده روی دیوار، دفتر و تکالیف مدرسه نیز در برخی از مبتلایان دیده می شود. این نیزیک تمایل بی اختیار و غیرارادی است که به ندرت مشاهده می شود و احتمالا دلیل بر فساد اخلاقی نیست.

– تیکهای صوتی

صدا یا صوت، واژه یا جمله بی اختیار، مکرر، ناگهانی و بی منظور را تیک صوتی یا آوایی می نامند. اگر صوت یا صدا بی معنی باشد آن را تیک صوتی ساده می نامند و اگر معنی دار باشد آن را تیک صوتی پیچیده می نامند. تیکهای صوتی ساده معمول ترین تیکهای صوتی ساده عبارت اند از: صاف کردن گلو، سرفه کردن، تف کردن، خرخر کردن، صوت هایی مانند هیس، وای، ها و آخ را پشت سرهم تکرار کردن، فریاد کشیدن، بیرون دادن هوا همراه با صدای سوت زدن، آروغ زدن، صدا در آوردن با لب، غریدن، پارس کردن، نشخوار کردن، سکسکه کردن، بوق زدن با صدای موتور را در آوردن، لکنت زبان، ازلای دندان هوا را با صدا بیرون دادن، فین کردن و…

تیکهای صوتی پیچیده تیکهای صوتی پیچیده ممکن است با منظور به نظر برسند؛ زیرا واژه ها یا جملات معنی دار هستند. که بی اختیار، بی مناسبت، بی منظور و ناگهانی بروز می کنند. تیکهای صوتی پیچیده انواع مختلفی دارند که می توان چنین خلاصه کرد: – پژواک گویی”

تکرار جمله یا آخر جمله ای که می شنوند یا قبلا شنیده اند از رادیو، تلویزیون یا فرد دیگری). – مکرر گویی”

تکرار آخر جمله ای که خود فرد مبتلا بیان می کند. – گویش عجیب یا غیرعادی” صحبت کردن با لهجه خاص یا به طور عجیب و غیر عادی. – هرزه گویی

هرزه گویی یعنی بیان واژه ها یا عباراتی که از نظر اجتماعی نامناسبند و ممکن است شامل مطالب بسیار زشت باشند. فحش و کلمه های زننده و همچنین بدگویی های ویژه قومی، نژادی و مذهبی هم در برخی افراد مبتلا مشاهده می شود. کمتر از ۱۰ درصد مبتلایان به اختلال تورت دچار هرزه گویی هستند. هرزه گویی مانند سایر تیک ها، بی منظور است. برخی از مبتلایان به هرزه گویی؛ آموخته اند که نجواگونه و به آهستگی واژه های زشت را بیان کنند یا نیمی از آن را به طور جویده بگویند که مشخص نباشد چه گفته اند. آنچه مسلم است هرزه گویی بی اختیار و کاملا بدون منظور است، افراد مبتلا قصد اهانت و سرزنش به هیچ فردی را ندارند.

باید به این مسأله توجه شود، مبتلایان به اختلال تورت که دچار هرزه گویی یا هرزه نویسی هستند، هیچ انگیزه خاصی ندارند، فقط ناگهانی و بی اختیار تمایل به این کار در آنان به وجود می آید که تمام ذهن آنان را اشغال می کند و باید بروز داده شود تا از تنش های شدید ناشی از حس کنترل نشدنی درونی آنان کاسته شود.

باید توجه داشت که بروز تیک دلیل بر ابتلا به اختلال تورت نیست، تیک های حرکتی که بیش از یک ماه و کمتر از یکسال خود را نشان می دهند در کودکان بسیار رایج است و به آن تیک گذرا” می گویند.

مشخصه اختلال تورت، دو یا چند تیک مزمن حرکتی و حداقل یک تیک مزمن صوتی است. تیک های گذرا دلیل بر اختلال تورت نیستند.

اختلال تورت چگونه اختلالی است؟

اختلال تورت موروثی است، عامل اصلی آن ژن یا ژن هایی (Gts) است که از نسل های پیشین به فرد مبتلا منتقل می شوند. ضربه های وارده به سر و سایر صدمات مغزی ناشی از آلودگی های محیط زیست و شرایط نامساعد زندگی نیز ممکن است این اختلال را به وجود آورند یا نوع خفیف آن را شدت دهند. محیط زیست و سایر شرایط بیرونی و خارجی در شدید یا خفیف بودن نشانگان و عوارض حاشیه ای تأثیر قابل توجهی دارند.

به نظر می رسد، بیشتر مبتلایان به این اختلال، نشانگان بیماری را به طور خفیف بروز می دهند و نیاز چندانی به درمان با توجه پزشکی خاصی ندارند. ولی بدون تردید می توان گفت آگاهی و شناخت لازم در راستای این اختلال و تکنیک های سازشی با آن بسیار مفید و موثر خواهند بود. عوارض حاشیه ای این اختلال معمولا مشکلات بیشتری برای فرد مبتلا به وجود می آورند.

نشانگان اختلال تورت در بسیاری موارد با تیک های ساده آغاز می شود و معمولا بین ۴ تا ۷ سالگی شروع می شوند و در بیشتر افراد ابتدا در ناحیه صورت و سر، خودنمایی می کنند. بررسی های انجام شده و آمار به دست آمده نشان می دهند که در چند مورد بسیار نادر تیکها در ۲ سالگی آغاز شده اند و موردهایی نیز گزارش شده که سن آغاز از ۱۸ سالگی هم گذشته و تا۲۰ سالگی نیز بوده است. اگر موردهای نادر و استثنایی را در نظر نگیریم می توان گفت معمولا بین ۴ تا ۱۸ سالگی آغاز می شود.

مشخصات تیکها در اختلال تورت را می توان چنین خلاصه کرد: -تیکها شبه اختیاری هستند که در اثر تمایل غیراختیاری بروز می کنند؛ – تیکها، انقباض های ماهیچه ای هستند که ناگهانی، ناموزون، مسلسل وار؛ بی منظور، عود کننده چند مرتبه در روز، بیش از یک سال در دوره های بین چند هفته تا چند ماه بروز می کنند و فواصل دوره بدون تیک کمتر از سه ماه متوالی است؛ – در مدت زمان حداقل یکسال، باید دو یا چند نوع تیک حرکتی و حداقل یک نوع تیک صوتی بروز کند تا بتوان گفت احتمال اختلال تورت وجود دارد، – تیک ها در هر دوره (چند هفته تا چند ماه بعد از آغاز به تدریج شدت می یابنده و سپس از شدتشان کاسته می شود و بالاخره متوقف می شوند، – تیک ها به شکل حمله منفرد یا گاهی چندگانه، چند مرتبه در روز ظاهر می شوند، فاصله بین تیکها چند ثانیه تا چند ساعت می تواند به طول انجامد، – قبل از بروز تیکها، تمایل بی اختیار برای بروز تیکها احساس می شود؛ فرد مبتلا می تواند تا مدتی از بروزشان جلوگیری کند؛ به این دلیل آنها را شبه اختیاری مینامند؛ – در واقع تیکها، شبه اختیاری هستند که در اثر تمایلی بی اختیار بروز می کنند؛

– تیکها، ساده یا پیچیده به تنهایی یا چندگانه ظاهر می شوند؛

– تیکها از نظر شدت (فراوانی و نیرومندی) طی روزیا طی هر دوره متغیرند؛ – تیک ها در شرایط مختلف، از نظر فراوانی و شدت و میزان مزاحمت متغیرند؛ برای مثال در خواب و در مطب پزشک کاهش می یابند؛ – تیک ها معمولا بعد از سن بلوغ کاهش می یابند یا از بین می روند؛ – هنگامی که فرد مبتلا به اختلال تورت به فعالیتی دقیق و جدی مشغول می شود مانند نواختن موسیقی، بازی های ورزشی، بازی های کامپیوتری؛ از شدت تیکها کاسته یا کاملا متوقف می شوند، – در طول خواب تیکها متوقف می شوند یا بسیار خفیف هستند، ولی در بسیاری موارد هنگام استراحت و آرامش شدت می یابند؛ – در بیشتر موارد، شدت، فراوانی و مزاحمت تیک ها بعد از سن بلوغ کاهش می یابد یا از بین می رود، اگرچه موردهای نادری مشاهده شده که در بزرگسالی تیک ها شدت یافته اند، عوامل پیش بینی کننده این روند هنوز شناخته نشده است.

٢. مشخصات کلی اختلال تورت احساس و تمایل بسیار شدید و ناگهانی در فرد مبتلا شکل می گیرد که نیاز به بروز تیک، نتیجه نهایی آن تمایل است به این معنا که فرد مبتلا قبل از بروز تیک پیش آگاهی دارد. یکی دیگر از مشخصات تورت این است که فرد می تواند برای مدتی از بروز تیک جلوگیری کند. برخی می توانند بعد از حس تمایل شدید، فقط چند دقیقه از بروز تیک جلوگیری کنند، برخی هم می توانند در بیشتر طول روز در بروز تیک ها کنترل داشته باشند.

جدیدترین بررسی های انجام شده در این زمینه نشان می دهد که بیش از ۹۰ درصد بزرگسالان مبتلا گزارش داده اند که حس تمایل به پرش های حرکتی و صوتی را قبل از بروز احساس می کنند و می توانند جلوی بروز را در مواقعی که ضروری است بگیرند و به طور اختیاری در فرصتی مناسب تصمیم می گیرند خود را از تمایل اجباری رها کنند. آنچه افراد شرکت کننده

در این پژوهش گزارش داده اند اختیاری بودن پرش هاست برای رهایی از یک حس اجباری، مثلا احساس می کنند که چیزی در گلو دارند که با سرفه کردن باید گلوی خود را پاک کنند یا در شانه خود احساس ناراحتی دارند که با تکان دادن عضله های شانه راحت می شوند.

به طور کلی آنچه از این بررسی ها نتیجه گیری می شود این است که افراد مبتلا به اختلال تورت چند لحظه پیش از بروز تیک از آن آگاه می شوند؛ آنان این چنین تشریح می کنند که این تمایل مانند عطسه کردن در افراد عادی است که از چند لحظه پیش، تمایل و نیازی احساس می کنند و با عطسه کردن راحت می شوند. می توان نتیجه گرفت که تیکهای مربوط به اختلال تورت شبه اختیاری است و برای رهایی از تمایل و نیاز غیراختیاری در فرد بروز می کنند. برخی از مبتلایان به اختلال تورت گزارش داده اند که نمی توانند براحتی بیش از چند لحظه روی بروز تیک ها کنترل داشته باشند و آنان که می توانند کنترل داشته باشند توانایی اشان برای کنترل شدت و ضعف دارد؛ اکثر کودکان کنترل چندانی ندارند و به تدریج روش کنترل را می آموزند.

دانش آموزان و کارکنان که جلوی بروز پرش ها را در طول روز گرفته اند یا روی آن کنترل داشته اند، معمولا به محض ورود به خانه با شدت زیادی علایم را بروز می دهند، به خصوص اگر در طول روز سعی و کوشش زیادی برای جلوگیری به کار برده باشند.

یکی دیگر از مشخصات بارز اختلال تورت، شدت و ضعف تیکهاست که در دوره های خاصی بروز می کنند؛ مثلا در آغاز سال تحصیلی که کودک نگرانی دارد، شدت بیشتری دارند یا در تابستان که تنش های کمتری دارند، شدت تیکها تنزل می یابد. بنابراین، باید دقت کرد که این شدت و ضعف ها ممکن است به مصرف داروی خاصی، در آن دوره مربوط نباشد.

شدت و ضعف تیکها می تواند در اثر مصرف دارو یا شرایط پرتنش و کم تنش محیط زندگی باشد. این مساله باید موقع ارزیابی داروهای مصرفی مورد توجه قرار گیرد.

علایم اختلال تورت در بیشتر مواقع با تیک های ساده حرکتی آغاز می شوند که در بسیاری از مبتلایان در ناحیه صورت آنها می باشد. تیک ها به تدریج شدیدتر و بیشتر می شوند و دوره پیدایش ممکن است به چند هفته تا چند ماه تداوم یابد، ممکن است چند هفته یا چند ماه بگذرد و تیک مجددا نمایان شود یا تیک نوع جدیدی بروز کند.

در مواردی مشاهده شده است که کودک در مدت بسیار کوتاهی و با شدت زیادی پرش هایی را نشان می دهد یا اینکه بدون هیچ نشانه پیشین و ناگهانی چند نوع متفاوت تیک همزمان در آنها نمایان می شود. حتی دیده شده که کودک ناگهان، نوع پیچیده تیک را بدون هیچ گونه پیش زمینه نوع ساده در مدت بسیار کوتاهی بروز می دهد.

کتاب اختلال تورت

نویسنده: پروین دقیقیان    

نشر دانژه