دوازده رمان برتر تاریخ ادبیات فرانسه

جهان کتاب در پاریس در پی اقدام خیره‌ترین صاحبنظران و کارشناسان ادبی کشور برای انتخاب 12 رمان برتر تاریخ ادبیات افتخارآفرین فرانسه به ولوله افتاده است: تنها یکی از این دوازده رمان به قلم یک زن است.

کولت (COLETTE) 1873-1954‌ تنها زن رمان‌نویسی است که نامش در فهرست آکادمی گنکور (Goncourt) آمده است. این فرهنگستان که متشکل از 6 مرد و 5 زن رمان‌نویس برجستهٔ کشور است هرسال معتبرترین جایزهٔ ادبی فرانسه را انتخاب و اهدا می‌کنند. دادوهوار و فغان فمینیست‌های فرانسه به هوا خاست که چگونه آکادمی چنین جسارتی را روا داشته که نامهای زنان بزرگی را چون ما دام دولافایت، از پیش‌کسوتان رمان در قرن نوزدهم، ژرژ ساند، نویسندهٔ والامقام قرن نوزدهم و مارگریت دوراس که در سال 1996 درگذشت در این فهرست جا انداخته باشد. بدیهی است هرگونه تلاش به منظور اتفاق نظر در انتخاب «دوازده رمان اساسی در ادبیات فرانسه» با واکنش منفی توده‌های مخالف مواجه می‌شود. در نتیجه اعضای آکادمی گنکور با آوردن نام پنج نویسندهٔ سنگین‌وزن کلاسیک در این لیست سپر بلایی برای خود تهیه دیدند: بالزاک-فلوبر-ستاندال-ویکتور هوگو و البته رمان اجتناب‌ناپذیر پروست یعنی «در جستجوی زمان از دست رفته». تنها یک رمان که پیش از قرن نوزدهم نگاشته شده به این فهرست راه یافت: «رابطه‌ای خطرناک» از دولاکلو، اثری که متعلق به پایان قرن هیجده‌ام است و یک رمان نیز که در اوایل قرن بیستم به نام «تریستان و ایزوت» که اثر ژوزف بدیه است و داستانی عاشقانه و حماسی از سده‌های میانه می‌باشد.

اکثرا انگ «کسل‌کننده و ملالت‌بار» به این فهرست خورده شد. مدیر معتبرترین کتابفروشی شهر لیون گفت: «ظاهرا اعضای آکادمی زحمت زیادی به خود نداده‌اند. اینها همه کتابهای شایان توجهی‌اند که فروش ندارند و کسی نمی‌خواهد.» واکنش یک ناشر پاریسی هم چنین بود: «این لیست مرا به یاد دبیرستان می‌اندازد. مردم دیگر پروست را نمی‌خوانند. مردم حتی به سینما هم دیگر نمی‌روند.»

ریاست آکادمی گنکور فرانسوا نوریسیه (FRANSCOIS NOURISSIER) که خود رمان‌نویس است، از فهرستی که پس از مدتها بحث و مجادله میان اعضای آکادمی تهیه شده بود شدیدا دفاع کرد و گفت مراد از تهیه این لیست رمانهایی بود که «مردم»-و نه اساتید دانشگاه-از خواندشان لذت ببرند. او همچنین اضافه کرد: «اگر نام ما دام دولافایت یا ژرژ ساند را در این لیست گذاشته بودیم این خطر پیش می‌آمد که همه را کسل کنیم.»

برای اجتناب از درگیری با جهان کتاب، آکادمی گنکور این قاعده را رعایت کرده بود که نام هیچ رمان‌نویس زنده و معاصری در فهرست نیاید. در نتیجهٔ این قاعده راه یافتن نام بزرگانی چون فرانسواز ساگان که هنوز نفس می‌کشد غیر ممکن شد و همچنین داوران را از اظهار عقیده دربارهٔ نسل جدیدی از رمان‌نویسان که اکثرا استعداد چشمگیری از خود نشان نداده‌اند معذور کرد، آنهم در روزگاری که گفته می‌شود رمان فرانسوی راه گم کرده است.

اما آکادمی نمی‌توانست ادبیات درخشان قرن بیستم فرانسه را نادیده بگیرد. اعضای فرهنگستان با کنارگذاری غولهایی چون آلبرکامو و ژان پل سارتر در عوض رمانی را از سلین که در سال 1946 نوشت انتخاب کردند، نویسنده‌ای که شهرتش به خاطر گرایش ضد یهود و همکاری با نازیها خدشه‌دار گردید؛ و رمانی از لوئی آراگون که در سال 1958 نوشته شد، نویسنده‌ای کمونیست و مدافع استالین.

اعضای آکادمی با گذاردن نام ژان ژیونو (Gionio)، نویسندهٔ محبوب مردم در فهرست خود را بیمه کردند، اما یکی از کتابهای کمتر شناختهٔ او را انتخاب کردند: «پادشاهی بدون سرگرمی، که در سال 1947 نگاشته شد.

لیست دوازده رمان برتر تاریخ ادبیات فرانسه از این قرار است:

1-رابطه‌های خطرناک، ازز دولاکلو

2-شری، از کولت

3-به سلامتی بانوان، از امیل زولا

4-تربیت عاطفی، از گوستاو فلویر

5-مرگ قسطی، از سلین

6-بابا گوریو، از بالزاک

7-پادشاهی بدون سرگرمی، از ژان ژیونو

8-رمان تریستان و ایزوت، ژوزف بدیه

9-صومعهٔ پارم، از ستاندال

10-هفتهٔ مقدس، از لوئی آراگون

11-بی‌نوایان، از ویکتور هوگو

12-در جستجوی زمان از دست رفته، از مارسل پروست

نوشته: مینو مشیری