در چه مواردی باید به وجود سل شک کرد؟ علایم بالینی و شیوه تشخیص
شایعترین علامت ابتلا به سل ریوی، سرفه پایدار به مدت ۳ هفته یا بیشتر است که معمولا همراه با خلط و گاهی خلط خونی می‌باشد و ممکن است علائمی چون تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز وجود داشته باشد. علائم عمومی و مشترک در بیماری س ل عبارتند از: تب، کاهش اشتهاء، کاهش وزن، بیحالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی.
ابتدا با توجه به سرفه بیشتر از ۳ هفته که شایعترین علامت ابتلا به سل ریوی است به این بیماری مشکوک می‌شویم.
تشخیص:
در افراد مشکوک به سل ریوی باید ۳ نمونه خلط” در عرض ۲ تا ۳ روز جمع‌آوری و مورد آزمایش قرار گیرد.
نمونه اول: در اولین مراجعه بیمار و زیر نظر پرسنل بهداشتی دریافت می شود.
نمونه دوم: در همان روز اول یک ظرف خلط به بیمار داده می‌شود تا فردا صبح زود، خلط صبحگاهی (Early morning specimen) خود را در آن جمع‌آوری کرده و به واحد بهداشتی بیاورد.
نمونه سوم: در مراجعه روز دوم به واحد بهداشتی پس از تحویل نمونه دوم یک نمونه خلط دیگردرجا (Second spot specimen) از او دریافت می‌شود.
نمونه‌ای که زیر نظر پرستار یا کارمندان بهداشت جمع‌آوری می‌شود بهتر از نمونه‌ای است که توسط بیمار بدون هرگونه راهنمایی بدست می‌آید. بهتر است نمونه‌ها در محلی با تهویه مناسب ترجیحا در هوای باز جمع‌آوری گردد. در صورتی که بیمار بستری باشد بهتر است هرسه نمونه از خلط صبحگاهی تهیه شود (حجم نمونه خلط ۵-۳ میلی لیتر باشد). | نمونه‌ها باید در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال گردد و نباید دیرتر از یک هفته پس از جمع‌آوری با میکروسکوپ بررسی شوند.
تا زمان دریافت جواب آزمایش خلط از آزمایشگاه، خصوصا در شرایطی که حال بیمار مساعد نباشد پزشک می‌تواند از درمان با آنتی بیوتیک‌های غیراختصاصی باستثنای (ریفامپیسین، استرپتومایسین و سایر آمینوگلیکوزیدها) استفاده نماید. در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش خلط، مناسب است در عرض ۲۴ ساعت از طریق تلفن یا نمابر به محل بیماریابی اطلاع داده شود.
1- در صورتی که جواب دو نمونه از سه نمونه خلط ارسالی در آزمایش مستقیم مثبت باشد بیمار به عنوان خلط مثبت طبق برنامه تحت درمان قرار خواهد گرفت.
۲- در صورتی که پاسخ یکی از نمونه‌ها مثبت باشد و نشانه‌های بالینی و رادیولوژیک با بیماری سل مطابقت داشته باشد با نظر پزشک معالج میتوان درمان ضد سل را آغاز کرد.
٣- اگر نمونه‌های خلط، کلا منفی باشد برای بیمار درمان غیراختصاصی به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز تجویز می‌گردد و پس از آن چنانچه بهبودی حاصل نشده باشد و علایم بالینی پایدار باقی بماند، سه نمونه مجدد خلط، همانند نوبت اول تکرار می‌شود که در صورت دریافت جواب مثبت (حداقل دو تا از نمونه ها)، | بیمار به عنوان سل خلط مثبت معالجه و پیگیری می‌گردد؛ مگر آنکه فقط یکی از نمونه‌ها مثبت شده باشد که در صورت همراهی آن با رادیوگرافی منطبق با سل ریه باز بیمار تحت عنوان سل ریوی با اسمیر خلط مثبت تحت درمان قرار میگیرد و اگر جواب منفی باشد و نشانه‌های رادیولوژیک با بیماری سل مطابقت داشته باشد بیمار به عنوان سل ریوی خلط منفی و با نظر پزشک تحت درمان قرار میگیرد.
۴- در اطفال چنانچه اسمیر شیره معده مثبت باشد بیمار تحت عنوان سل ریوی با اسمیر خلط مثبت ثبت می‌گردد.
