اوتیسم و بیش فعالی: مقایسه علائم و راه های تشخیص و درمان
رپورتاژ
معمولا اکثر افراد برای صحبت کردن درباره کودک خود و عدم توجه به یا رفتارهایی که نشان دهنده یک بیماری زمینه ای است دچار مشکل هستند. اکنون این سوال مطرح میشود که پدر و مادر باید در خصوص چه مسائلی با پزشک متخصص صحبت کنند. برخی از افراد فوراً این برچسب را به کودک خود میچسبانند که او علائم و نشانههای اوتیسم یا اختلال بیش فعالی نقص توجه را دارد. معمولاً تشخیص این اختلال و تفکیک کردن آنها از یکدیگر برای پدر و مادر و اعضای خانواده دشوار است و از آنجایی که این دو اختلال طیف گستردهای دارند با یکدیگر اشتباه گرفته میشود. اگرچه اختلال بیش فعالی نقص توجه و اوتیسم ویژگیهای مشترک زیادی دارند عوامل و فاکتورهای متعددی وجود دارد که باعث شده هر یک با هم تفاوتهای زیادی داشته باشد. پدر و مادر و پرستاران کودک باید بتوانند شباهت و تفاوتهای این اختلالات را تشخیص دهند تا تصمیم درستی در خصوص نوع مشکل کودک بگیرند.
اختلال بیش فعالی نقص توجه چیست؟
اختلال بیش فعالی نقص توجه یک اختلال عصبی رشدی است که میتواند حدود ۵/۸ درصد از کودکان و ۵/۲ درصد از بزرگسالان را درگیر کند. این اختلال با ویژگیهایی از قبیل ناتوانی در تمرکز کردن، بیش فعالی و رفتارهای کنترل نشده توصیف میشود. افراد مبتلا به این اختلال برای تمرکز کردن مشکل دارند و قبل از آنکه بتوانند تصمیم گیری کنند مدت طولانی فکر میکنند. اختلال بیش فعالی نقص توجه بر نحوه رشد و تکامل مغز تأثیر میگذارد و در تعداد زیادی از افراد علائم و نشانههای این اختلالات با بزرگ شدن کودک بهبود پیدا میکند و توانایی تمرکز و کنترل بیشتری خواهد داشت.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم میتواند یک اختلال منفرد یا یک مجموعه از اختلالاتی باشد که بر روی مهارتهای زبانی کودک، مهارتهای رفتاری، تعاملات اجتماعی، مهارت حرکتی و توانایی یادگیری او تاثیر میگذارد. در برخی نقاط از هر ۵۹ کودک یک نفر دچار اوتیسم میشود اما در نقاط دیگر از هر ۶۵ نفر یک نفر به این اختلال مبتلا میگردد. هنوز علت بروز اوتیسم مشخص نیست و هیچ گونه درمانی برای آن وجود ندارد. تعداد زیادی از پزشکان از اوتیسم به عنوان یک معمای حل نشده یاد میکنند. اوتیسم به عنوان یک طیف عمل میکند که از خفیف تا شدید متغیر است و هر فرد آن را به اشکال متفاوتی را تجربه خواهد کرد. در سطح اجتماعی برخی از مشکلاتی که کودکان مبتلا به اوتیسم مواجه میشوند شباهت زیادی با اختلالات مرتبط با کودکان مبتلا به بیش فعالی نقص توجه دارد.
اختلال بیش فعالی نقص توجه و اوتیسم چه شباهتهایی دارند؟
اوتیسم و اختلال بیش فعالی نقص توجه از برخی جهات خاص با یکدیگر همپوشانی دارند. متاسفانه در تعداد زیادی از موارد کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم به اشتباه تحت عنوان کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه در نظر گرفته میشوند این در حالی است که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه تحت عنوان اختلال طیف اوتیسم دسته بندی نمیشوند. هر دو اختلال با محدودیت درک اجتماعی رفتاری همراه هستند. افراد مبتلا به هر یک از این اختلالات در هنگام توجه کردن به مسائل خاص دچار مشکل میشوند حال آنکه کودکان مبتلا به بیش فعالی نقص توجه تجربیات متفاوتی در ارتباط با توجه کردن دارند. به طور کلی آنها دچار علائم و نشانههایی هستند که شبیه یکدیگر میباشند اما در بخش جهات خاص تفاوتهای فاحشی دارند.
اختلال بیش فعالی نقص توجه و اوتیسم چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟
به نقل از متخصصین کلینیک توانبخشی تهران برخی از تفاوتهای اوتیسم و اختلال بیش فعالی نقص توجه به شرح زیر میباشد:
- یکی از مشکلات شایعی که پدر و مادر کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه با آن مواجه هستند این است که کودک آنها تمرکز ندارد. به عنوان مثال هنگامی که شما از فرزند خود میخواهید در یک پروژه هنری یا حل کردن یک پازل شرکت داشته باشد و به نظر شما این دو کار هیجان انگیز به نظر میرسد هیچ گونه علاقه ای نشان ندهد. اکنون شرایط را در نظر بگیرید که فرزند شما باید یک صفحه از مسائل ریاضی خود را حل کند. در همه این موارد انجام دادن کارهایی که با تمرکز همراه هستند برای کودک بسیار دشوار خواهد بود و پدر و مادر او را دچار چالش میکند.
- پدر و مادرهایی که کودک آنها دچار اختلال طیف اوتیسم است دقیقاً با مشکلاتی مواجه میشوند که پدر و مادر کودکان مبتلا به بیش فعالی تجربه نمیکنند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم بیش از حد روی انجام یک کار تمرکز میکنند و این امر باعث میشود پدر و مادر نتواند کودک خود را به یک مسئله دیگر هدایت کنند. این گروه از کودکان ممکن است از رها کردن کاری که در حال انجام آن هستند خودداری کنند زیرا نمیتوانند تمرکز خود را به مسئله دیگری معطوف کنند. به عنوان مثال کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم که به هنر علاقه دارند ممکن است در یک گوشه بنشیند و ساعتها روی نقاشی خودکار کنند و ممکن است در صورتی که از آنها بخواهید انجام کار دیگری بپردازند و عصبانی شوند و بوم خود را پرت کنند.
- کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم و کودکانی که مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه در مهارتهای اجتماعی مشکل دارند. تفاوتهای زیادی در نحوه مشاهده رفتارهای آنها توسط دیگران وجود دارد. کودکی که دچار اختلال بیش فعالی نقص توجه است ممکن است بخواهد با دوستان خود بازی کند اما اغلب توانایی کنترل خود را ندارد و فاقد مهارتهای اجتماعی مناسب است. ماهیت منحصر به فرد آنها عاملی است که باعث میشود در سالهای اول مدرسه کودکان دیگر برخورد متفاوتی با آنها داشته باشند اما در برخی موارد آنها همه تلاش خود را میکنند که روابط دوستانه پایدارتری را بسازند. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نقص توجه با روشهای پرخاشگرانه تلاش میکنند جلب توجه نمایند. این کودکان فاقد مهارتهای کلامی هستند و معمولاً صحبت آنها توسط دیگران قطع میشود خیلی صحبت میکنند یا به جای کلمات از عواطف خود استفاده مینمایند.
- از سوی دیگر کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم علاقه بسیار کمی به برقراری ارتباط اجتماعی دارند و در صورتی که رابطه ای را شروع کنند نمیتوانند به طور کامل آن را به پایان برسانند. کودکی که دچار این اختلال است معمولاً از جمع کناره گیری میکند و ترجیح میدهد بدون حضور و مشارکت دیگران به انجام کارهای مورد علاقه خود بپردازد و جالب است بدانید که هیچ گونه تلاشی برای برقراری روابط دوستانه نمیکند اما این مسئله در مورد همه کودکان صدق نمیکند. کودکی که در طیف بالاتری از اختلال طیف اوتیسم قرار دارد معمولا علاقه بیشتری بر روی برقراری ارتباطات اجتماعی دارد و از آنجایی که به صورت یک جانبه صحبت میکنند و محور ۶ آنها صحبت بی پایان درباره علائق خود است و هیچ علاقه ای به گفتههای دیگران ندارند و واکنش آنها به صحبت طرف مقابل خود مناسب نیست معمولاً اینگونه رفتارها توسط افراد ناآگاه تحت عنوان بی ادبی در نظر گرفته میشود.
- به احتمال زیاد کودک شما که دچار اختلال بیش فعالی نقص توجه است در طول روز در حال دویدن در منزل میباشد و دویدن و سر و صدای مداوم میتواند خسته کننده باشد. این گروه از کودکان معمولاً کنترلی و رفتار خود ندارند و به این ترتیب دوست دارند بدوند و سر و صدا کنند. این وضعیت به ویژه در محیط مدرسه و کلاس درس آزاردهنده است و کودک در هنگام گفتگوی معلم بلند میشود و شروع به صحبت کردن مینماید زیرا در آن سوی کلاس اتفاقی رخ داده که باعث جلب توجه او شده است.
- توجه بیش از حد یکی از ویژگیهای مهم کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم است اما برخی از این کودکان دچار بیش فعالی نیز هستند و به عبارتی این اختلال در هر یک از کودکان و اشکال متفاوتی بروز میکند. بیش فعالی در این گروه از کودکان به عنوان یک راه برای رفع تنش ناشی از استرس حاصل از حساسیت حسی یا اضطراب به وجود میآید. این وضعیت معمولاً خود را به صورت یک تیک عصبی از قبیل دست زدن مداوم یا انجام دادن حرکات تکراری مانند راه رفتن و بی قراری نشان میدهد.
چه موقع باید برای تشخیص اوتیسم به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که پدر و مادر یا پرستار کودک متوجه شود کودک دچار یکی از این اختلالات است باید برای انجام ارزیابیهای اولیه و تشخیص دقیق به پزشک مراجعه نماید. در اکثر اختلالات به ویژه اوتیسم بهترین اقدام برای مقابله با برخی موانع خاص مراجعه زود هنگام به پزشک است. در صورتی که پزشک ابتلا به اختلال طیف اوتیسم را در کودک شما تشخیص داده است باید از خدمات تخصصی برای غلبه بر موانع رفتاری و اجتماعی بهره بگیرید و به کمک به کودک خود بشتابید.
روشهای درمان اوتیسم و اختلال بیش فعالی نقص توجه به چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
درمان اختلال بیش فعالی نقص توجه و اختلال طیف اوتیسم با توجه به شدت آنها و علائم و نشانههایی که بیمار دارد و نحوه تاثیرگذاری آنها بر زندگی با یکدیگر تفاوت دارند. رفتار درمانی و دارودرمانی میتواند به هر دو اختلال کمک کند با این حال کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم به روشهای درمانی بیشتری از قبیل مشاوره، آموزش گروهی، گفتار درمانی و کاردرمانی نیاز خواهند داشت. در هر دو روش تشخیص به موقع میتواند به کودک و خانواده او برای کنترل این اختلال کمک کند. در صورتی که شما نمیدانید کودکتان دچار اوتیسم یا اختلال بیش فعالی نقص توجه است بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا هر چه سریع تر مشکل او را تشخیص دهد.