تالکین – نویسنده هابیت و ارباب حلقه‌ها – از چه چیزهایی الهام گرفته و الهام بخش چه کسانی بوده؟
تالکین با آثارش، مخصوصا دو اثر هابیت و ارباب حلقه‌ها ادبیات فانتزی را به دو بخش قبل و بعد از خود تقسیم کرده، به طوری که می‌شود کاملا این حضور تاثیرگذار را در آثار هم رده بعد از اومشاهده و لمس کرد. چه آثاری روی تالکین و نوشته‌هایش تاثیر گذاشتند تا او دست به خلق چنین دنیای باشکوه و حیرت‌انگیزی بزند و در آن سوتاثیر تالکین و دنیایش روی چه آثار بزرگی بوده که نمیشود فراموششان کرد؟ در این دوصفحه سعی می‌کنیم جواب این سوالات را بدهیم.
سرزمین میانه، آردا و تمام کائنات و موجوداتی که تالکین آن‌ها را در ذهن پرورانده و بعد به دست نوشته وبعدتر کتابها تبدیل کرده فقط بخشی از وجودشان را به خود تالکین و تفکراتش مدیونند. چرا؟ دلیلش واضح است و حتی خود پروفسور هم به آن اذعان کرده که آثار بسیاری روی نوشتن این مجموعه عظیم تاثیرگذار بودند.
مثلا تالکین برای نوشتن هابیت سراغ افسانه‌ها و اسطورههای اسکاندیناوی و آلمان کهن رفته و دواثرPoeticEddaو ProseEdda که کتابهایی را به قلم اسنوری استورلوسون، مورخ ایسلندی قرن سیزده میلادی هستند زیرو رو کرده. ریشه نام گندالف و ۱۳ درفی که در هابیت هستند هم همگی از دل این کتابها آمده‌اند.
از دیگر تمهای استفاده شده در هابیت می‌توان به گفت وگوی بیلبو بگینزو اسماگ اژدها اشاره کرد یا آن گنجینه‌ای که اژدها روی آن چمپره‌زده که همگی آن‌ها تحت تاثیر شعر افسانه‌ای بیوولف هستند. خود گندالف هم شخصیتی برگرفته از ادین، ایزدایزدان اسکاندیناوی و آلمان است. به غیر از تفاوت آن‌ها در دو چشم بودن گندالف و تک چشم بودن ادین، هر دو در دنیایشان سیارو در حال گردش هستند، ریش بلندی دارند، عصا در دست می‌گیرند و به دنبال عدالت، دانش، بصیرت و حقیقت می‌گردند.
ارباب الهامها
در ارباب حلقه‌ها با دنیای وسیعی مواجه هستیم، اما آثاری که تالکین روی آن‌ها دست گذاشته به شدت وسیع تروبیشتر هستند. می‌گویند تالکین یک بار به دوستش که یک پدریسوعی بود گفت که اساسا ارباب حلقه‌ها یک اثر مذهبی و کاتولیک است. البته این اتفاق ابتدا به صورت ناخوداگاه افتاده بود اما در ویرایش بعدی و بازنویسی کتاب، تاثیرات مذهبی از روی آگاهی وارد داستان شدند. چیزهایی مانند قرار گرفتن نیروی خیردربرابرشر، پیروزی فروتنی در مقابل غرور واشاره به مواردی مانند مرگ، نامیرایی، بخشش، همدردی، رستاخیز از خودگذشتگی، داشتن اختیار، عدالت و وسوسه که در کل داستان بسیار مشهود و قابل لمس است. اسطوره‌ها و افسانه‌ها هم به اندازه کافی در پیدایش ارباب حلقه هانقش داشتند. از اسطورههای اسکاندیناوی بگیرید تا نسخه‌های آنگولا-ساکسونی ورومی آن‌ها. سفر فرودوبه موردور (سرزمین مردگان) بیشباهت به سفر «هرمود» به دنیای زیرین اساطیر اسکاندیناوی نیست. همچنین برخی از مکانهاو موجودات ارباب حلقه‌ها هم مانند پل خازاد-دوم وبالدور از روی اساطیر اسکاندیناوی بسیار شبیه برداشت شده‌اند.
اما به غیر از اینها، ادبیات و آثار کلاسیک هم از دیگر منابعی بودند که تالکین از آن‌ها برداشت کرده.
اپرای حلقه نیبلونگ اثرریچارد واگنر که آن را در بین سالهای ۱۸۴۸ تا ۱۸۷۴ نوشته، یکی از این آثار است که عده‌ای می‌گویند بیشترین تاثیر را روی تالکین گذاشته. هرچندعده‌ای دیگر می‌گویند چون منابع هر دو نفر اساطیر آنگولا ساکسونی و آلمانی است نتیجه کارشان شبیه هم شده. اما با این حال نمیشود تاثیر این اپرا را روی ارباب حلقه‌ها نادیده گرفت. خود تالکین اما گفته ویلیام موریس و آثارش همچون «چاه انتهای جهان» از تاثیرگذارترین آثار ادبی بودند که به کمکش آمدند.
ایران باستان در آثار تالکین
از دو جنگ جهانی و منابع شخصی (مانند زندگی در حاشیه شهرهای انگلستان که بگذریم، تالکین برای نوشتن ارباب حلقه هاودیگر آثارش مانند سیلماریلیون که بیشتر تاریخچه‌ای است، تمام اساطیرجهان از قبیل اساطیر یونان، ولز، فنلاند و اسلاوی را زیرورو کرده. او حتی برای نوشتن کتاب سیلماریلیون سری به اساطیر کشورمان‌زده. برای مثال تالار آتشی که در خانه الروند آورده شده و الفهادر گرداگرد آن آوازهای مقدسی را می‌خوانند شبیه همان آتشکده‌هایی است که زرتشتیان در آن عبادت می‌کردند. حتی محققی به نام الیزابت آلن معتقد است سلاح‌ها و نقش و نگاره‌های روی آن‌ها از طراحی ایرانی برخوردار است.
پروفسور پل ساز
تالکین و نوشته‌هایش را می‌توان پلی میان اساطیر باستان ودنیاوادبیات مدرن دانست و شاید اگر این پل نبود، آثار مهمی همچون جنگ ستارگان با این هیبت و شکوه از آب در نمی‌آمد و چه بسا به مرحله تولد هم نمی‌رسید. بله درست شنیدید؛ جنگ ستارگان جورج لوکاس شخصا تاکید کرده که حماسه ارباب حلقه‌ها یکی از تاثیرگذارترین منابعی بوده که به جنگ ستارگانی که امروزه می‌بینید رسیده. او برای احترام هم که شده یکی از سیاره‌های کهکشانش را اندورنامیده اما به طور کلی رابطه این دواتر بیش از اینکه بسیار ملموس و شهودی باشد، زیر پوستی و کاملا ظریف کار شده. هنر لوکاس در این بوده که شما با | یک نگاه متوجه نشوید که گابلین‌های جنگ ستارگان همان موش‌های دندان درشت و زشتی هستند که اسکای واکر جوان با آن‌ها روبه رو می‌شود. چه رولینگ بپذیرد و چه نه، مجموعه هری پاتر بیتاثیر از این ماجرا نیست. بهتر است نگاهی به پروفسور دامبلدور بیندازید که علاوه بر شباهت بسیار نزدیک ظاهری به گندالف مانند او رفتار می‌کند. پروفسور همانند جادوگر خاکستری متواضع است و با اینکه قدرت بسیار زیادی دارد هیچ وقت از آن برای متقاعد کردن دیگران استفاده نمی‌کند. او مانند گندالف مراقب اطرافیانش و حتی کسانی که به جادوگران احترام نمی‌گذارد هست. جورج آر. آر. مارتین هم گفته برای نوشتن بازی تاج و تخت (Game Of Thrones) از آثار تالکین الهام گرفته و فقط درجه خشونت و تلخی آن را بالاتر برده. هرچند مشخص است مارتین برای ساخت دنیایش کاملا از هسته مرکزی آثار تالکین استفاده کرده.
اما بیش از فیلمسازان و نویسندگان، این بازیکن‌ها و بازی سازان بودند که بیشترین سود را از کنار آثار تالکین برده‌اند. بیشتر بازی‌های سبک Dungeons and Dragonsو سرآمد آن‌ها که World of Warcraft است از کنار ارباب حلقه‌ها و سرزمین میانه سر بر آوردند.
حالا بگذریم از اینکه چه گروههای مشهور موسیقی در سراسر جهان که لدزپلین و آهنگ The Battle of Evermore مشت نمونه خروار آنهاست، از روی داستان‌های تالکین ترانه ساختند.
کتابهای تالکین را با چه ترتیبی باید خواند؟
تالکین خوانی
یکی از سوالات معمول در مورد کتابهای سرزمین میانه تالکین این است که از کجا شروع کنیم و از کدام کتاب. خب چند روش وجود دارد. به ترتیب سال انتشار، به ترتیب روایت یا به ترتیب فیلم‌هایی که ساخته شده. در موارد دوم و سوم اشکالاتی وجود دارد. مثلا در مورد سوم رفتن سراغ ارباب حلقه‌ها بدون اینکه هابیت را بخوانید کمی گیج‌کننده خواهد بود. در مورد دوم هم باید بگوییم که ممکن است با خواندن سیلماریلیون و همان چند صفحه اول قید خواندن بقیه کتابها را بزنید؛ چرا که هم سنگین است و پر از اسم وهم جذابیتی که در دو داستان هابیت وارباب حلقه‌ها وجود دارد در آن نیست. پس بهتر است همه اینها را بیخیال شوید و سراغ روش چهارمی برویم که نزدیک به روش اول است. خواندن هابیت و ارباب حلقه‌ها را ابتدا در دستور کار قرار بدهید چون نوع نگارش تالکین جوری است که شما را آماده ورود به دنیای تازه‌ای می‌کند. زمانی که خواندن این دو به پایان رسید شما یک تصویر کلی از دنیای تالکین دارید. حالا اگر آن قدر به این دنیا علاقه مندشدید که می‌خواهید بدانید قبلا چه اتفاقاتی در آنجا افتاده و ریشه شخصیت‌ها کجاست، سراغ کتابهایی مثل سیلماریلیون، فرزندان هورین، قصه‌های نیمه تمام و…
بروید تا اطلاعاتتان تکمیل شود.
منبع: دانستنیها – دی ۱۳۹۲
