یبوست چرا ایجاد می‌شود؟ بررسی علت‌ها و نحوه تشخیص و درمان ییوست
یبوست شایع‌ترین شکایت گوارشی است. تخمین‌زده شده است که تنها حدود یک سوم افراد مبتلا به یبوست به پزشک مراجعه می‌کنند.
– ارزیابی یبوست گاه مشکل ساز است، زیرا بیماران و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی تعاریف متفاوتی از آن دارند. یک تعریف رایج تعداد اجابت مزاج کمتر از ۳ بار در هفته است؛ با این وجود توصیف بیماران از یبوست، مجموعه‌ای از شکایات از جمله زورزدن هنگام دفع مدفوع سفت و احساس عدم تخلیه کامل را شامل می‌شود.
علت‌های یبوست
– دفع مناسب به حرکت طبیعی کولون (پریستالتیسم)، عملکرد رکتوم و هماهنگی عضلات کف لگن شامل اسفنکتر‌های داخلی و خارجی آنال بستگی دارد. ‘ پریستالتیسم کولون به وسیله نورون‌های تحریکی و با مهار انقباض با واسطه سیستم عصبی روده و سلول‌های بینابینی کاجال تنظیم می‌شود. ایجاد تداخل در این واسطه‌ها یا کاهش تعداد سلول‌های بینابینی کاجال می‌تواند منجر به کاهش حرکات کولون شود.
– یکی از عملکرد‌های رکتوم، سازگاری با افزایش حجم است. تغییر ظرفیت رکتوم می‌تواند منجر به افزایش یا کاهش تون رکتوم، شامل مگارکتوم شود.
– عضلات کف لگن و اسفنکتر‌های مقعد، عصب دهی پاراسمپاتیک خود را از اعصاب ساکروم دریافت می‌کنند. انقباض پارادوکس عضلات پوبورکتالیس و اسفنکتر‌های آنال در هنگام دفع یا از هم گسیختگی عصب دهی می‌تواند منجر به یبوست شود.
شیوع در زنان و افراد مسن بیشتر بوده و به نظر می‌رسد که با افزایش سن بیشتر دیده می‌شود.
– شیوع آن در افراد غیر سفید پوست و افرادی با درآمد پایین یا سطح پایین تحصیلات نیز بیشتر است.
– عوامل خطر ابتلاء به یبوست عبارتند از – عدم دریافت کافی غذا، کاهش تحرک یا بی‌حرکتی، عدم دریافت کالری کافی، دیابت قندی، بیماری عصبی اولیه و دارو‌ها (اغلب افرادی که از چندین دارو استفاده می‌کنند) شامل NSAIDs، اوپیوئید‌ها، دارو‌های مدر، دارو‌های ضدفشارخون، ضدافسردگی‌ها، دارو‌های ضداسپاسم، دارو‌های ضد تشنج، آنتی اسید‌های آلومینیومی و مکمل‌های کلسیم و آهن.
تظاهرات بیمار دچار یوبست
– بیماران ممکن است از دفعات کم اجابت مزاج، زور زدن هنگام دفع، تخلیه ناکامل یا انسداد مقعد، مدفوع کم اسفت، یا نیاز به دستکاری با انگشت جهت دفع شکایت داشته باشند.
– ممکن است شواهدی از شقاق مقعد، رکتوسل یا تون غیرطبیعی اسفنکتر مقعدی در بیماران وجود داشته باشد.
معیار‌های Rome II – در صورتیکه دو معیار یا بیشتر به مدت حداقل ۱۲ هفته در ۱۲ ماه گذشته وجود داشته باشد، یبوست عملکردی مطرح است
– زور زدن در بیش از یک چهارم موارد اجابت مزاج
– مدفوع تود‌های اسفت در بیش از یک چهارم موارد اجابت مزاج
احساس عدم تخلیه کامل در بیش از یک چهارم موارد اجابت مزاج
– احساس انسدادگرفتگی آنورکتال در بیش از یک چهارم موارد اجابت مزاج
– نیاز به دستکاری با انگشت جهت تسهیل دفع در بیش از موارد اجابت مزاج
نیاز به دستکاری با انگشت جهت تسهیل دفع در بیش از یک چهارم موارد اجابت مزاج
– تعداد دفعات اجابت مزاج کمتر از سه نوبت در هفته
– عدم وجود مدفوع شل و عدم داشتن معیار‌های سندرم روده تحریک‌پذیر
تشخیص‌های افتراقی یبوست
– ایدیوپاتیک
-کاهش ترانزیت کولون
– اختلال عملکرد کف لگن
– علل دارویی
سندرم روده تحریک‌پذیر
– متابولیک اندوکرین (مثل دیابت قندی، اورمی، هیپوتیروئیدی، هیپرکلسمی)
– میوپاتیک (مثل اسکلرودرما، آمیلوئیدوز)
نوروژنیک (مثل بیماری پارکینسون، بیماری هیرشپرونگ، مالتیپل اسکلروز، ضایعات طناب نخاعی)
– انسداد مکانیکی (مثل تنگی، فشار خارجی، آنیسموس، رکتوسل، شقاق مقعد، کانسر کولون، مگاکولون، مگارکتوم)
روش تشخیص یبوست
– شرح حال و معاینه تفصیلی شامل شرح حال دقیق دارویی دارو‌های تجویز شده و دارو‌های بدون نسخه)، معاینه عصبی، معاینه رکتوم
– مطالعات آزمایشگاهی شاملشمارش کامل خون، هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH)، کلسیم سرم و گلوکز. با مشاهده کولون می‌توان ضایعات آناتومیک را ارزیابی کرد.
– دید مستقیم با کولونوسکوپی و به خصوص در مورد بیمارانی با هماتوشزی، آزمایش هم مثبت در مدفوع و آنمی، کاهش وزن با سن بالا (بیش از ۵۰ سال) ارجح است.
– در بیماران زیر ۵۰سال بدون علائم هشداردهنده می‌توان به جای کولونوسکوپی از باریوم انما یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر استفاده کرد.
– مطالعات ترانزیت روده با استفاده از نشانگر‌های کدر در مقابل اشعه، جهت ارزیابی تأخیر حرکتی کولون سودمند است.
– اگر نشانگر در کولون راست متوقف شود باید به اینرسی کولون شک کرد.
– اگر نشانگر در کولون سیگموئید توقف داشته باشد، انسداد خروجی یا اختلال عملکرد کف لگن مطرح می‌شود.
– دفکوگرافی در ارزیابی عضلات کف لگن و بررسی وجود رکتوسل مفید است.
– باریوم غلیظ وارد رکتوم می‌شود؛ بیمار تحت فلوروسکوپی، باریوم را دفع می‌کند.
– مانومتری آنورکتال جهت ارزیابی حس رکتوم و ظرفیت اسفنکتر‌های داخلی و خارجی آنال مفید بوده و برای رد هیرشپرونگ به کار می‌رود.
درمان ییوست:
هرگونه علت قابل تشخیص (برای مثال دارو‌ها، اختلالات متابولیسم یا غدد) باید اصلاح شود.
مدیریت اولیه باید شامل آموزش به بیمار و اصلاح رژیم غذایی جهت افزایش تدریجی فیبر (میزان هدف – ۲۰-۱۵ گرم در روز) و مصرف مایعات باشد. مکمل فیبر پرحجم مانند سیتروسل شروع شود.
– مصرف روزانه نرم‌کننده مدفوع (مثل سدیم دکوسیت) می‌تواند مفید واقع شود.
در صورت لزوم مسهل مصرف شود.مسهل‌های نمکی (مثل شیر منیزیوم) به عنوان عوامل هیپر اسمولار عمل می‌کنند، مسهل‌های محرک (مانند بیزاکودیل، سنا) حرکات روده را افزایش می‌دهند.
در بیمارانی که با این توصیه‌ها پاسخ مناسبی حاصل نمی‌شود، می‌توان از عوامل هیپر اسمولار مثل لاکتولوز، سوربیتول، پلی اتیلن گلیکول) استفاده کرد. –
پسخوراند زیستی و تمرین شل کردن عضلات می‌تواند جهت درمان کمکی بیمارانی با اختلال کف لگن مفید باشد؛ شیاف نیز کمک‌کننده است.
درمان جراحی ییوست
اساسا در مواردی به کار گرفته می‌شود که به درمان طبی – دارویی مقاوم باشند.
– ترمیم جراحی رکتوسل یا پرولاپس رکتوم می‌تواند علائم را بهبود بخشد. جراحی، درمان انتخابی بیماری هیرشپرونگ است.
در بیمارانی با تأخیر حرکتی کولون که به درمان مقاومند باید کولکتومی ساب توتال را در نظر داشت.
پیش آگهی و عوارض یبوست
پیش آگهی بیماران مبتلا به یبوست اغلب خوب است.
اغلب بیماران به رویکرد گام به گام که با اصلاح رژیم غذایی آغاز و به درمان طبی با دارو‌ها می‌انجامد پاسخ می‌دهند.
متأسفانه یبوست می‌تواند در موارد اندکی علامتی از کانسر کولون یا یک توده فشارنده خارجی با پیش آگهی بد باشد.
خطر ایجاد عوارض در جراحی بالاست.
عوارض یبوست دراز مدت شامل کاهش حس رکتوم، مگارکتوم و گاه بی‌اختیاری مدفوع است.
