بهترین واکسن کرونا چیست؟ آیا واکسن فایزر با 95 درصد کارایی بهتر از نواواکس یا جانسون و جانسون است؟
سایت vox یک ویدئوی کوتاه و ساده منتشر کرده که در آن در مورد واکسنهای کرونا توضیح داده شده.
مدت زیادی است که در رسانه‌ها نام واکسنهای مختلف برده می‌شود و برای برجسته کردن کیفیت آنها روی میزان کارایی یا تاثیر آنها، تاکید زیاد می‌شود.
بر این اساس واکسن فایزر 95 درصد تاثیر دارد و نواواکس 89 درصد. واکسن جانسون و جانسون تنها 66 درصد کارایی دارد.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مثلا اگر انتخاب واکسن دست خودمان بود، باید بر اساس میزان تاثیر، دست به انتخاب می‌زدیم؟ اصلا این اعداد از کجا می‌آیند؟
اول باید ببینیم که میزان تاثیر چطور محاسبه می‌شود.
برای محاسبه میزان کارایی، افراد داوطلب به دو دسته تقسیم می‌شوند. به یک دسته واکسن تزریق می‌شود و به یک عده تنها دارونما یا پلاسبو. دارونما در اینجا یک مایع کاملا بی‌تاثیر است.
بعد در یک بازه زمانی مشخص، افراد هر دو گروه تحت نظر گرفته می‌شوند تا ببینند از هر گروه چه تعداد به کرونا مبتلا می‌شود.
اگر فرضا میزان ابتلا در دو گروه یکسان باشد، میزان کارایی واکسن صفر است.
اما اگر مطابق تصویر زیر میزان ابتلای گروه واکسن‌زده خیلی کمتر باشد، میزان کارایی واکسن خوب است:
درصد تاثیر 95 درصد، یعنی هر شخص واکسن‌زده، 95 درصد کمتر احتمال دارد که به بیماری مبتلا شود:
اما آیا واقعا می‌شود واکسن‌ها را با تکیه به عدد خام میزان کارایی یا تاثیر با هم مقایسه کرد؟
باید بگم که این حرف کاملا اشتباه است.
آزمایش هر واکسن در دوره زمانی متفاوتی صورت گرفته. یک واکسن ممکن است در دوره اوج یا پیک بیماری آزمایش شده باشد و دیگری در شرایطی که شیوع بیماری کمتر بوده.
مثلا در اینجا می‌بینیم که آزمایش واکسن جانسون و جانسون در پیک شدید بیماری صورت گرفته بود و آزمایش مدرنا در دوره‌ای که بیماری کمترین شیوع را داشت.
به علاوه جایی که واکسن در آن آزمایش می‌شود هم مهم است. ممکن است یک واکسن در جایی آزمایش شود که فرضا یک واریان با میزان سرایت بیشتر در بازه زمانی مشخص، شایع بوده:
یعنی تنها در صورتی می‌توانستیم تاثیر واکسن‌ها را با استناد به اعداد خام کارایی آنها مقایسه کنیم که آزمایش آنها دقیقا در یک زمان و در یک محل صورت می‌گرفت. اما در مقام عمل چون هر واکسن در زمان متفاوتی آماده شود و مجوز آزمایش انسانی گرفت، شرایط یکسان مقایسه اعمال نشده و بنابراین مقایسه واکسن‌ها با این اعداد از نظر علمی صحیح نیست.
حالا سوال این است که چه واکسنی برای کرونا خوب است؟
واکسنی که بعد از تزریق اصلا به بیماری مبتلا نشویم؟
باز هم پاسخ خیر است.
ابتلا به کرونا، یک طیف است که از بیماری ساده؛ تا بروز علایم شدید و بستری شدن و مرگ را فرامی‌گیرد.
واکسنی خوب است که مطابق شکل زیر ما را در قسمت راست طیف بیماری نگه دارد. یعنی باعث شود که بیماری شدید کرونا نگیریم، بستری نشویم و به خاطر کرونا، نمی‌ریم.
حالا با این توضیح اگر به کارایی واکسن‌ها نگاه کنیم، می‌بینیم که همه واکسن‌ها خوب هستند. واکسن فایزر، مدرنا، جانسون و جانسون، اسپوتنیک، نواواکس و آکسفورد/آسترازنکا همگی در صد در صد موارد از بستری و مرگ به علت کرونا پیشگیری می‌کنند.
به دیگر سخن، بهترین واکسن کرونا، واکسنی که ما را از بستری در بیمارستان نجات بدهد و در یک کلام بتواند همه‌گیری بیماری را پایان بدهد.
باز با تفسیر دیگر در شرایط حاضر، بیش از آنکه نوع واکسن مهم باشد، همان طور که سازمان بهداشت جهانی هم تایید کرده، واکسیناسیون گروه‌های در معرض خطر و در گام بعد واکسیناسیون همگانی اهمیت دارد.
ظاهرا فرض بر این بوده که همه این نتایج بدون دستکاری و با رعایت صداقت علمی حاصل شده اند.
آیا می توان به نتایج اعلام شده برای واکسن اسپوتنیک وی روسی، سینوفارم چینی، کوو ایران برکت یا سایر واکسنهای ایرانی اعتماد کرد؟ کشورهایی که پروسه شفافی برای تایید دارو و سایر محصولات تکنولوژیک نداشته و سابقه بدی در اعلام دستاوردهای غیرواقعی و تبلیغاتی دارند.
چه جالب