تشخیص جنسیت نوزاد، بدون سونوگرافی! تعیین پسر یا دختر شدن بچه – راههای خانگی ای که ایرانیان باستان به آن باور داشتند
دعا، نذر:
درباره جنسیت نوزاد اغلب به نذر و نیاز متوسل میشوند؛ برای مثال در خانهای که پسر زیاد دارند و دختر ندارند نذر میکنند که اگر زن دختر بزاید آن دختر را به یک نفر سید شوهر بدهند و برعکس، اگر زنی فقط دختر زاییده است نذر میکنند که این دفعه اگر پسر بزاید گوشهایش را سوراخ بکنند و حلقه از آن بگذرانند و این را حیدری کردن نامند، یعنی وقف حضرت علی (ع) میکنند. پسرانی را که به این ترتیب به دنیا آمدهاند غلام علی یا غلام حیدر مینامند. یا این که برای به دست آوردن پسر یا دختر، زن به زیارت قبر یکی از مقدسین یا مقدسات میرود. اگر نذر برآورده شد، سر همان مقبره میبرند و بچه را به نام همان مقدس یا مقدسه مینامند. (ماسه، ۲۶) وقتی زنی چندین دختر داشت به امامزاده یا پیری متوسل میشد تا صاحب پسری شود و از امامزاده میخواست تا نشانهای بر پسرش بگذارد. در این مورد معتقد بودند زن توسل جوینده، حتما باید قید نشانه خوب را در دعا به کار ببرد؛ زیرا در غیر این صورت ممکن بود دعای او اجابت نشود یا نشانه نامناسب و نقص عضو بر کودک او گذاشته شود.
هنوز هم زن حامله در این دیار اجازه ندارد هنگام خسوف از خانه خارج شود. (لرستانی، ۱۹) همچنین باید هنگامی که داخل چهارماهگی شد، شخصی هفت روز پی در پی ابتدا «آیه الکرسی» سپس «اللهم إنی سمیته محمد» را بخواند و دست در پهلوی راست زن باردار بگذارد، اگر پس از چهار ماهگی بخوانند، فایدهای ندارد. (اردکانی، ۴۴۱) زن آبستنی را که پسر بخواهد باید به خوردنیهای گرم بست و از خوردن چیزهای سرد پرهیز داد و از اوایل ماه آخر هر شب جمعه به بازوی راست او با زعفران باید نوشت «یا محمد». (شاملو، آ، ۲۰۳) برای پسر شدن جنین پیش از آن که زن آبستن چهارماهه شود روی شکمش این آیه را بنویسند ان شاء الله پسر میزاید: «یا زکریا، انا نبشرک بغلام، اسمه یحیى، لم نجعل له من قبل سمیا. » (پژوهش در عقاید سنتی، ۱۷۱، ۵۱) همچنین هرگاه بخواهند زنی پسر بزاید، در چهارماهگی دعای مخصوصی که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است بر او میخوانند. در این مورد آیه الکرسی نیز مؤثر است. (اردکانی، ۴۴۰) و اگر کسی فرزندی نداشته یا پسر یا دختر بخواهد، نذر میکند تا خدا فرزند مورد علاقهاش را به او بدهد و در عوض او نیت میکند که به زیارتی مخصوص برود و یک یا چند رأس بز بکشد. (خلیج فارسی، ۴۵۴)
شکل باردار:
در دوران حاملگی زن پسرزا خوش آب و رنگ و زیبا میشود ولی زن دخترزا بدقیافه میشود. (هزاوهای، ۲۴۴؛ بیرجندی، ۶۳۷؛ شیرازی، ۱۷) بنابراین اگر چهره زن بارداری زیبا و سرخ و سفید شود، بچهاش پسر و اگر زشت شود دختر است. (لرستانی، ایلامی، ۳۰۶؛ بیرجندی، ۶۳۶، قزوینی، ۳۶۸) و اگر در هفت ماهگی بارداری خوشگل شود پسر میزاید و اگر لمبرینش بزرگ شود دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۶) حال اگر صورتش هنگام بارداری زشت شود بچهای که در شکم دارد دختر است؛ زیرا دختر سن مادر را جمع میکند. (شاهرودی، ۲۵۱) و نیز معتقدند اگر صورتش عادی باشد، بچهاش دختر میشود. (سروستان فارس، ۴۶۶) زنی که حامل پسر است دارای رنگ وروی باز بوده و چالاک و زرنگ و سبک بار است و در مقابل چهره زنی که حامل دختر است، کدر بوده و تنبل و سنگین است. (لری، ۲۰)
حرکات باردار:
زن پسرزا در دوران حاملگی چابکتر است و بهتر میتواند راه برود ولی زنی که قرار است نوزاد دختر به دنیا بیاورد تنبل میشود و از جست و خیز میافتد. (هزاوهای، ۲۴۴؛ لرستانی، ایلامی، ۳۰۶) و هرگاه زن آبستن در دوره بارداری شاداب و سرحال باشد، پسر میزاید و اگر چاق و باد آلود و پف کرده باشد، دختر میزاید. (اردکانی، ۴۴۰؛ هدایت، ۳۸) پس زنی که چاق و گنده میشود، دختر میزاید، حال آن که کسی که لاغر میشود و دور چشمش حلقه میزند، پسر میزاید. (هزاوهای، ۲۴۴) و نیز اگر زن آبستن زیاد کار بکند و راه برود بچهاش پسر است و هرگاه بخورد و بخوابد بچهاش دختر خواهد بود. (هدایت، ۳۸؛ درگزی، ۲۳۱) و در سه ماه اول بارداری بداخلاق و فرز و نسبت به شوهرش مشکوک باشد، پسر و اگر مهربان و سست و تنبل باشد، دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۵) و نیز باور دارند، اگر در پنج ماه آخر بارداری، ورم نکند، پسر میزاید وگرنه دختر. (گیلانی، ۲۹۶) همچنین کسی که بینیاش بزرگ و لبهایش کلفت شود، دختر میآورد و کسی که لبها و بینیاش تغییر نکند پسر میزاید. (هزاوهای، ۲۴۴) مردم دماوند میگویند زن باردار، اگر عصبانی شود، بچهاش دختر است و اگر روحیهاش شاد باشد، بچهاش پسر است. (دماوندی، ۱۹۲) بعضی میگویند اگر صورت زن آبستن لک و پیس دربیاید، بچهاش دختر خواهد بود. (قره قیه مشکین شهر، اطلاعات، ۲۵۱۷؛ کتیرایی، ۱۴) اما بعضی دیگر میگویند در چنین حالتی، پسر میزاید. (سروستان فارس، ۴۶۶؛ هدایت، ۳۷)
اگر زن حامله هنگام بلند شدن از زمین دستش را به زمین بگذارد دختر میزاید و اگر یک مرتبه و بدون اتکا به زمین برخیزد، پسر به دنیا میآورد. (گروسی، بیجار، ۸۹) و اگر نخست پای راست پیش نهاد فرزند پسر است و اگر پای چپ پیش نهاد دختر است. (هدایت، ۳۸؛ نهاوندی، ۴۴۸) میگویند نزدیکهای زایمان کسی که دلش کوچک میشود، پسر میآورد و آن که دلش بزرگ میشود، دختر میآورد. (هزاوهای، ۲۴۴)
یافتن اشیاء:
برای این که بدانند زن حامله دختر میزاید یا پسر، دو کلاه را دور از چشم او در جایی میگذارند، زیر یکی قیچی و زیر دیگری چاقویی پنهان میکنند و به او میگویند یکی از کلاهها را بردار. هرگاه کلاهی را بردارد که قیچی زیر آن است، دختر خواهد زایید و اگر چاقو زیر آن باشد، پسر خواهد زایید.( اردکانی، ۴۴۱) همچنین به زن حامله میگفتند که چشمهایش را ببندد و بعد قیچی یا کاردی در مقابل او قرار میدادند و اگر قیچی را برمی داشت نوزاد دختر بود و اگر کارد را برمی داشت نوزاد پسر بود. (زواره اردستان، فردوسی، ش. ۸۸۶؛ لرستانی، ایلامی، ۳۰۷) و نیز میگویند هرگاه زن آبستن گوشواره یا انگشتانه بیابد، دختر خواهد زایید.
اگر اشیایی نظیر چاقو، قلم یا تسبیح بیابد، پسر خواهد زایید. (اردکانی، ۴۴۰) نیز میگویند اگر زنی حامله باشد شوهرش در کوچه چاقو یا پاشنه کش و خلاصه چیزهایی که مربوط به مردها باشد بیاید، پسر میزاید، اگر در کوچه سوزن یا سنجاق سر پیدا کند دختر میزاید. (شیرازی، ۱۷؛ هزاوهای، ۲۴۴؛ نهاوندی، ۴۴۸) و اگر سوزن پیدا بکند پسر میشود. (هدایت، ۳۷؛ کتیرایی، ۱۵) اما بعضی دیگر معتقدند زن حامله یا شوهرش سوزن پیدا کنند، صاحب دختری میشوند و اگر قلم پیدا کنند صاحب پسر خواهند شد. (کاشانی، فردوسی، ش. ۸۸۹، ص. ۳۲) پیدا کردن چیزی که اختصاص به دختر دارد نشانه دختر آوردن و چیزی که اختصاص به پسر دارد نشانه پسر آوردن است. (هزاوهای، ۲۴۴) اگر مرد چاقو، تسبیح، شمشیر، خنجر و قلم پیدا کند صاحب پسر خواهد شد. (سنندجی، ۳۷۹)
حالت شیر:
برای مشخص شدن جنس نوزاد، استکانی را نصفه آب کرده جلو زن حامله میگذارند. او یک حمد و سوره میخواند و نثار اموات میکند و بلافاصله یک قطره شیر از پستان خودش در استکان میچکاند. اگر شیر به محض افتادن در استان در آب فرو رفت نوزاد پسر خواهد بود ولی اگر شیر روی آب پخش شد نوزاد دختر خواهد بود. (خراسانی، ۶۰۸؛ سیرجانی، ۲۸۴؛ هدایت، ۳۸) همچنین شیر زن حامله را روی سنگ میریزند و اگر پخش شود نوزاد دختر و اگر بالا بیاید پسر خواهد بود. (سیرجانی، ۲۸۴) و نیز اگر شیر زن حامله در استکان آب ته نشین شود پسر میآورد و اگر روی آب بیفتد دختر میآورد. نهاوندی، ۴۴۸) و نیز زن حامله پنبهای به شیر آغشته کرده و جلو سوراخ مورچه میگذارد. اگر پنبه را مورچهها بردند نوزاد پسر و اگر نبردند دختر خواهد بود. (سیرجانی، ۲۸۴) و در روزهای آخر بارداری قدری شیر خود را در کف دست میدوشد و شپشی در آن میاندازد، اگر شپش بمیرد نوزاد دختر است و اگر شپش نمیرد نوزاد پسر خواهد بود. (اردکانی، ۴۴۱)
حالت پستان:
اگر نوک پستان زن حاملهای سیاه رنگ باشد، دختر میزاید و اگر خرمایی باشد پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷) و اگر پستان راستش از پستان چپش درشتتر شود نوزاد پسر است و برعکس دختر. (لرستانی، ایلامی، ۳۰۷) یا اگر سر پستانش سرخ باشد بچه پسر و اگر سیاه باشد بچه دختر است. نیز معتقدند اگر اول سینه راست او بزرگ شود بچه پسر و اگر سینه چپ بزرگ شود دختر است. (هدایت، ۳۸) هرگاه خط مویینی که از ناف تا زیر شکم کشیده شده، راست و مستقیم باشد، نوزاد پسر است در غیر این صورت دختر خواهد بود. (اردکانی، ۴۴۱) و اگر زنی بچه اولش وسط دو ابرویش رگ سبزی داشته باشد، اگر دوباره حامله شود پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷)
شکل شکم:
هرگاه شکم زن آبستن در روزهای آخر بارداری تیز و نوک دار و قرمز باشد، پسر میزاید و اگر شکمش پهن و گندمگون و سبزه باشد، دختر خواهد زایید. (اردکانی، ۴۴۰) و نیز میگویند اگر شکم او روزهای آخر بارداری تیز و نوک دار و بلند باشد، به طوری که اگر از پشت به او نگاه کنند معلوم نباشد که حامله است، پسر میزاید. اما اگر شکمش پهن و صاف و به طرفین برآمده باشد، دختر میزاید. (گروسی، بیجار، ۸۹؛ اردکانی، ۴۴۰؛ نهاوندی، ۴۴۸) و اگر نافش پر باشد، پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷)
اگر روی شکم زن آبستن رگهای آبی باشد، نوزادش پسر خواهد بود. (اردکانی، ۴۴۱) برخی معتقدند اگر روی شکمش رگ سبزی پیدا شود، آن زن پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷) همچنین اگر روی شکمش، خط عمودی قهوهای رنگ پیدا شود، پسر میزاید و اگر آن خط، افقی باشد، دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۴) همین طور اگر شکم زن حامله برآمده باشد پسر میآورد و اگر افتاده باشد دختر میآورد. (نهاوندی، ۴۴۸)
حرکات بچه:
اگر بچهای تا روز چهلم حاملگی تکان بخورد، میگویند پسر است ولی اگر پس از چهار ماهگی تکان بخورد، میگویند دختر است. (هزاوهای ۲۴۴) و اگر در رحم مادر زیاد دست و پا بزند، فرزند پسر است و برعکس دختر. (لرستانی، ایلامی، ۳۰۶) و اگر زن نه ماههای را نشانده وضو گرفته و سوره یاسین را بخوانیم در صورتی که زن اظهار داشت که بچهاش در شکمش لولیده است نوزاد پسر، وگرنه دختر خواهد بود. (شیرازی، ۱۲۹) ولی بعضی نیز معتقدند بچهای که مثل ماهی میسرد پسر است و آن که بیشتر تکان میخورد دختر است. (هزاوهای، ۲۴۴؛ کتیرایی، ۱۵) همچنین اگر در حمام وقتی روی سر زن حامله آب میریزند بچه بالای شکم قرار بگیرد، به گفته خودشان کوس ببندد، میگویند پسر است ولی اگر در پایین شکم بیفتد، میگویند دختر است. (هزاوهای، ۲۴۴) اگر بچه در شکم زیاد تقلا کند پسر است و اگر شکم زن آبستن باریک و رو به پایین قرار گیرد بچهاش دختر خواهد شد. (شاملو، آء
با کمک مار مرده:
هرگاه ماری را بکشند به منظور تشخیص زن حاملهای که مورد نظر است، مار را به هوا پرتاب میکنند، اگر مار رو به شکم بیفتد، میگویند بچهاش پسر است و اگر برعکس سفیدی زیر شکم مار هویدا شود، میگویند دختر است. (سنگستانی، ۲۰۰؛ لری، اطلاعات، ۲۳۴۸) اما بلوچها معتقدند اگر مار مردهای را روی زن حاملهای بیندازند، اگر این مار به پشت افتاد، معلوم میشود که فرزند آن زن پسر است وگرنه فرزند او دختر خواهد بود. بلوچی، اطلاعات، ۲۴۹۳) و نیز میگویند اگر زن حاملهای ماری را ببیند و سه دفعه بگوید: «مار»، اگر مارگریخت دختردار خواهد شد و اگر مار چشمش را ببندد یا کور شود پسردار خواهد شد. (زابلی، اطلاعات، ۲۵۵۶)
با ریختن نمک و آب:
اگر بر سر زن بارداری بدون آن که متوجه شود نمک (آرد) بریزند، اگر در اولین حرکت دستش را به سر یا گوشش بزند، فرزندش دختر خواهد بود و اگر به بینی یا دهانش بزند، فرزندش پسر خواهد بود. (تایباد، اطلاعات، ۳۰۵۰؛ سوادکوهی، ۱۹۷؛ سروستان فارس، ۴۶۶؛ اردکانی، ۴۴۰؛ شاهرودی، ۲۵۱؛ هدایت، ۳۷؛ هزاوهای، ۲۴۴؛ زواره اردستان، فردوسی، ش. ۸۸۶؛ بختیاری، ۱۲۸؛ لرستانی، ایلامی، ۳۰۶؛ گیلانی، ۲۹۲، کردی، کرمانشاهی، ۱۸۶؛ شیرازی، ۱۷، اصفهانی، ۱۷۱؛ بختیاری، ۶۵؛ کولج طالقان، فردوسی، هشتم مهر ۱۳۴۷، ش. ۸۷۹؛ دلیجانی، ۲۷۶) همچنین روی سر او آب سرد میریزند؛ اگر ناگهان بر خود بلرزد و آخ بلند بکشد پسر میزاید و اگر چپ چپ نگاه کند، دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۵)
چگونگی به زمین خوردن:
هرگاه زن آبستن ناگهان از نشیمن گاه به زمین بخورد، دختر خواهد زایید و اگر به رو بیفتد، فرزندش پسر است. (اردکانی، ۴۴۰ کاشانی، فردوسی، ش. ۸۸۹، ص. ۳۲) اما بعضی دیگر میگویند اگر زنی باردار ناخودآگاه از پشت به زمین بخورد، بچهاش پسر و اگر از صورت و رو به زمین بخورد، بچهاش دختر خواهد بود. (مشهدی، اطلاعات، ۲۳۴۸)
از روی کله گوسفند: وقتی کله گوسفند را از وسط نصف میکنند، هنگامی که استخوانهای فک را جدا میکنند، با نیت قبلی به آنها مینگرند، اگر در انتهای فکها زاییده گوشتی باقی مانده، بچه دختر است و اگر لخت بود، بچه پسر است. (دماوندی، ۱۹۳؛ اردکانی، ۴۴۱؛ شاهرودی، ۲۵۱؛ لرستانی، ۲۰ هزاوهای، ۲۴۵؛ گروسی، بیجار، ۸۹، کردی، کرمانشاهی، ۱۸۷؛ بیدگلی) حال آن که بیرجندیها میگویند اگر آروارههای کله پخته گوسفندی را به نیت زن بارداری از هم باز و جدا کنند و تکه گوشتی به استخوان آرواره پایین چسبیده باشد بچه آن زن پسر است. (بیرجندی، ۶۳۷) هنگام درست کردن کله پاچه، وقتی میخواهند آرواره پایین را از آرواره بالا جدا کنند، با نیت قبلی به آنها مینگرند، اگر در نوک آرواره پایین گوشتی آویزان باشد، بچه مورد نظر دختر است در غیر این صورت فرزند پسر است. (کولج طالقان، فردوسی، هشتم مهر ۱۳۴۷، ش. ۸۷۹؛ دماوندی، ۱۹۳؛ اردکانی، ۴۴۱، شاهرودی، ۲۵۱؛ لرستانی، ۲۰؛ هزاوهای، ۲۴۵؛ گروسی، بیجار، ۸۹؛ کردی، کرمانشاهی، ۱۸۷؛ بیدگلی)
از روی ویار:
زن آبستن که زیاد سیب بخورد بچهاش پسر میشود و اگر ویار اوترشی باشد بچه دختر است و اگر به شیرینی بیشتر مایل باشد بچه پسر خواهد بود. (هدایت، ۳۸؛ شاملو، آ، ۲۰۱؛ درگزی، ۲۳۱؛ اردکانی، ۴۴۰؛ لری، ۲۰؛ هزاوهای، ۲۴۶؛ کتیرایی، ۱۴؛ بیرجندی، ۶۳۶؛ شیرازی، ۱۷)
دوخت لباس:
اگر قطعاتی از البسه دو نوزاد پسر و دختر را به نیت زن آبستنی از بام خانه به طرف حوض میان حیاط پرتاب کنند، قطعه متعلق به هریک از
آن دو که نزدیکتر به حوض بر زمین افتاد نوزاد از آن جنس خواهد بود. (شاملو، آ، ۲۰۲) جلو پیراهن زن حامله بلندتر از پشتش باشد دختر میآورد و اگر پشت پیراهن بلندتر باشد، پسر خواهد آورد. (نهاوندی، ۴۴۸) وقتی زن بارداری برای بچهاش لباس میبرد اگر مردی وارد خانه شود بچهاش پسر و اگر زنی وارد شود بچهاش دختر است. کتیرایی، ۱۵؛ تبریزی، ۶۳۶) برای پیشگویی پسر یا دختر بودن نوزاد، زمانی که مشغول دوختن لباس او هستند، هنگامی که یقه لباس را بریدند، پارچه زاند آن را سر چوبی میگذارند و دم در خانه میروند، اگر مردی از جلو خانه گذشت، نوزاد پسر و اگر زنی عبور کرد، دختر خواهد بود. (اردکانی، ۴۴۱) و لباسی که خیاط برای نوزاد میدوزد اگر قشنگ و بلند باشد نوزاد پسر است و اگر لباس پهن و گشاد باشد نوزاد دختر است.شاهرودی، ۲۵۱) همچنین اگر هنگام بریدن لباس نوزاد، مرد وارد شود، نوزاد پسر است و اگر زن وارد شود، دختر است. (دماوندی، ۱۹۲؛ سوادکوهی، ۱۹۷؛ گلبافی، ۲۸۳؛ لرستانی، ۲۰؛ کاشانی، فردوسی، ش. ۸۸۹، ص. ۳۲؛ گیلانی، ۲۹۶؛ بیرجندی، ۶۳۶؛ دلیجانی، ۲۷۷؛ تبریزی، ۶۳۶) و نیز اگر لباس دوخته شده برای نوزاد گشاد شود نوزاد دختر خواهد بود و اگر تنگ نوزاد پسر خواهد شد. (کاشانی، فارس، کتاب ماه هنر ۱۷ و ۱۸، صص. ۱۲ – ۱۵) یا اگر پهن و کوتاه دوخته شود، نوزاد دختر است و اگر باریک و بلند دوخته شود، پسر است. (دماوندی، ۱۹۲) همین طور خیاط زمانی شروع به بریدن پارچه عروسی میکند که پسری از جلو خیاطی عبور کند و با این کار اولین نوزاد داماد پسر میشود. (بوشهری، کتاب ماه هنر ۱۷ و ۱۸، صص. ۱۲ – ۱۵)
با نشانههای بچه قبلی:
اگر روی بینی بچهای لکههای بنفش باشد، بچه بعد از آن پسر است. (گیلانی، ۲۲۵) همچنین اگر زبانش باریک باشد، بچه بعد از او که به دنیا میآید پسر و اگر پهن باشد دختر است. (اصفهانی، کتاب هفته، ش. ۲۱، ۶ آبان ۱۳۴۰؛ فردوسی، تیر ۱۳۴۷، ش. ۸۶۶) اگر نوزادی که به دنیا آمده روی کفلش (پشتش) رنگ کبود مشاهده شد، نوزاد بعدی پسر است. (آملی، ۳۷) و بچه که راه رفتنش را با کون خیزه شروع کند پشتش دختر است. هدایت، ۴۲؛ شاملو، ج. اول، ۷۵۶) در زمان سخن گفتن، اگر بگوید آقا، بچه پشت سرش پسر است و اگر بگوید ننه بچه پشت سرش دختر است. (دماوندی،روع به راه رفتن میکند، اگر دمر راه برود پشت او پسر است. (هدایت، ۴۳؛ شاملو، ج. اول، ۷۵۶) اگر شخص تازه ازدواج کرده نوزادی را در آغوش بگیرد و بچهگریه کند، میگویند بچه او دختر است و اگر بچه ساکت باشد، میگویند بچه او پسر است. (درگزی، ۲۳۳)
دختر و پسر شدن نوزاد:
زن حامله قاشق غذاخوری را از بالای سر خود به پشت سر پرتاب میکند. قاشق وقتی در زمین میافتد اگر به پشت بیفتد نوزاد پسر
خواهد بود و اگر لومرو (رو به بالا) بیفتد دختر است. (هزاوهای، ۲۴۴) همچنین به نیت زن حامله کمی خمیر را در تنور میاندازند. بعد که خمیر را در میآورند اگر پهن شده باشد، دختر است و اگر نوک کشیده باشد، پسر است. (هزاوهای، ۲۴۴؛ زواره اردستان، فردوسی، ش. ۸۸۶) معتقدند اگر در ضمن اصلاح صورت زن حامله موی صورتش سست باشد، بچهاش دختر والا پسر خواهد بود. (قزوینی، ۳۶۸) همچنین اگر ناخن زن حامله را در دستمالی بپیچند و در کوچه بیندازند، اگر به دست مرد بیفتد، بچه پسر است، اما اگر به دست زن بیفتد، دختر است. (دماوندی، ۱۹۲) اگر تعداد کفشها در مسجد، مهمانی و جاهای شلوغ را بشمرند به نیت زن حامله، فرد باشد دختر و اگر زوج باشد پسر میزاید. (گیلانی، ۲۹۵) و اگر زنی بچه اولش وسط دو ابرویش رگ سیزی داشته باشد، اگر دوباره حامله شود پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷) اگر بخواهند پسر یا دختر بودن زن حامله را بدانند کیسه پرآب اطراف امعا و احشا و شکمبه گوسفند و مرغ را روی آتش میاندازند و نیت میکنند. اگر کیسه به صدای بلند بترکد آن زن آبستن، پسر میزاید و اگر صدای خفیف کند دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۴)
اگر کسی آرزویی دارد؛ برای مثال پسر میخواهد به سر چهارراه برود. اگر عابرین نام پسری را صدا زدند، بداند صاحب پسری خواهد شد و میتواند نتیجه آرزوی خود را بداند. (نهاوندی، ۴۴۴) و اگر خانوادهای پشت سر هم پسردار شود، باید پای پسر اول را در خیک روغن فرو کنند یا پشت پایش را چرب نمایند، تا همیشه پسردار شوند. (نهاوندی، ۴۴۷) همچنین اگر بعد از چند دختر، پسری به دنیا بیاید، او را در یک کفه ترازو میگذارند و در کفه دیگر ترازو، نان و خرما و شیرینی بین فقرا تقسیم میکنند. (گیلانی، ۲۲۷)
در شب هفتم تولد نوزاد پسر رشته میپزند و تقسیم میکنند تا پسرانشان زیاد شود و به دنبالش پسر آید. (پیرسواران، ۳۱۲) اگر بعد از ولادت بچهای فرزند یا فرزندان بعد از او دختر باشند، بچه اولی پایش سنگین میشود و برای رفع این کار باید پاشنه پایش را سوزاند. (دزفولی، ۸۰) بعضی مادرها که تمام فرزندان آنان پسر است به دست نوزاد پسر النگو میکنند. میگویند این بچه که بزرگ شد اگر درخت بنشاند سبز نمیشود و میخشکد. (سیرجانی، ۲۸۳) وقتی عروس و دامادی در جایی نشستهاند، برخاستند، اگر کسی که به جای آن دو مینشیند، پسر باشد، بچه پسر و اگر کودک مذکور دختر باشد فرزند دختر خواهد شد. (خلخالی، اطلاعات، ۲۳۶۲) و کسی که هفت دختر داشته باشد، اگر پسر پیدا کند بدشگون است. (شاملو، ج. اول، ۵۱۸؛ هدایت، ۴۲؛ شاملو،
ج. اول، ۸۹۱) وقتی پسر در خانهای متولد شود اجاق خانه را روشن کرده است. (شاملو، ج. دوم، ۱۲۱۴). اگر تخم سمت راست کوتاهتر باشد پسران بسیار آرد. (شاملو، ج. اول، ۱۵۹) همچنین عروسی که مادرش دخترزاست، پسر میزاید. (تبریزی، ۵۹) و آخر غذا و ته سفره به هر زنی برسد، پسر خواهد زایید. (قره قیه مشکین شهر، اطلاعات، ۲۵۱۷؛ هدایت، ۳۸)
هرگاه بچه کوچکی با انگشتش بازی کند، میگویند او برادر با خواهر دیگری میخواهد. (خوشدل، ۳۱۵) و اگر انگشت پا (به خصوص شست) خود را در دهانش فرو کند، پشت میخواهد. (خراسانی، ۳۱۲؛ تنکابنی، ۶۹؛ بیرجندی، ۶۲۸؛ رشتی، کتاب هفته، ش. ۴، هفتم آبان ۱۳۴۰؛ میاندوآبی، ۵۲۷؛ نیشابوری، اطلاعات، ۳۱۳۱)
بچه پسر اجاق مرد را روشن میکند. (هدایت، ۹۴) و اگر آدم صاحب پسر نشود اجاقش کور میماند. (سروستان فارس، ۴۶۷) هر زنی پوست زائد ختنه را گرم گرم ببلعد پسر خواهد زایید. (درگزی، ۲۴۰؛ هدایت، ۱۰۰) و اگر به زنی که فقط دختر میزاید مرغ سیاه یا آلت تناسلی خشک شده گرگ را بکوبند و با برشتوک مخلوط کنند و به او بدهند مرتبه بعد پسر خواهد زایید. (الیگودرزی، ۶۵)
اگر مرد از وسط دو زن ایستاده یا نشسته رد شود اولادش دختر خواهد بود. (خلیج فارسی، ۴۵۵) هرکس بچه اولش دختر باشد، میگویند ریش پدرش را سوزانده است. (نهاوندی، ۴۴۷) و دختر میگوید سه روز مرا نگه دارید، جای خودم را باز میکنم. (دماوندی، ۱۹۲)
نشاندن یک پسر سالم در دامان عروس رسم است. (لرستانی، اطلاعات، ۳۱۳۵) به همین جهت هنگام بردن عروس پسر بچهای چهار و پنج ساله را پشت عروس سوار میکردند و معتقد بودند که با این عمل اولین فرزند وی پسر خواهد شد. (درگزی، ۲۳۰؛ آملی، ۴۰، کردی، کرمانشاهی، ۱۸۵؛ دره شهری، اطلاعات، ۲۳۳۴: آلاشت و سوادکوه، ۱۲۹؛ لری، ۳۰؛ بانه کردستان، ۷۱؛ عباس آباد شاهرود، اطلاعات، ۲۳۷۳؛ بختیاری، ۱۲۸) و نیز هنگامی که عروس را هنگام
عقد کنان از روی جانماز بلند میکنند باید پسری جای او نشسته تا عروس، شکم اول پسر بزاید. (شیرازی، ۱۳ و ۱۲۶) برای مشخص شدن تعداد فرزندان فرد در آینده به قاصدکی محکم فوت میکنند، تعداد پرهای باقی مانده روی آن، تعداد فرزندان فرد در آینده است. اسلام آباد غرب، اطلاعات، ۳۱۱۸) و اگر طفل هنگام غذا خوردن لقمه لقمههای نان جلو خود گذارد در آینده بچه دار میشود. (کوهبنانی، ۷۱) کف پا اگر زرد یا سیاه باشد بر قلت اولاد دلیل کند و نشانه گرایش صاحب آن به فسق وفجور باشد. (واجد على، ۴۳) هرکس بچه دوست بدارد خیلی بچه گیرش میآید. سروستان فارس، ۴۶۶) و برای این که زن اولاد فراوان بیاورد، باید هنگام عقد زیر فرشی که سفره عقد را بر آن پهن کردهاند یک مشت ارزن بپاشند و چه بهتر است که ارزن را زنی که پراولاد یا سید است بپاشد. (شاملو، ج. اول، ۲۲۳)
هرگاه بخواهند زن آبستنی پسر بزاید، پس از این که وضع حمل کرد، باید هفت دانه خرما که هسته آن را بیرون آورده و به جای آن مغز گردو گذاشتهاند، بخورد تا در شکم بعدی پسر بزاید. روایت است که به جای خرما، دادن آبگوشت مرغ یا کباب نیز مفید و مؤثر است. (اردکانی، ۴۴۰) زن اگر عزم، جزم کند و در خاطر بگذراند که اگر پسر شد نام او را محمد یا علی بگذارد، پسر میزاید. (پژوهش در عقاید سنتی، ۱۷۱، ۵۱) و اگر زنی نه ماهش را سر کند، یعنی نه ماه را تمام بگذراند، میگویند پسر میزاید. (شیرازی، ۱۷)
اگر زنی دو یا سه دختر پشت سر هم زایمان کند بلافاصله بعد از زایمان هفت دانه برنج را در فلفل میغلتانند و به زائو میدهند تا بچه بعدیاش پسر شود. (نوردژ گرگان، ۱۱۸)
اگر زنی دختر بزاید به شوهرش میگویند ریشت را آب برد. (شیرازی، ۱۵ و ۱۳۰) هرگاه زنی به یک شکم سه دختر زایید برای پادشاه وقت خوش آیند است.هدایت، ۳۸) و نان خور «شاه» میشود و شاه باید جیره آنها را بپردازد. اما اگر سه قلو پسر بزاید، باید سقف را بر سرش خراب کنند. (اردکانی، ۴۴۲) میگویند شیر مادری که دختر زاییده ځنک است و برای ازدیاد رشد پسر لاغر مفید و مؤثر است. (اردکانی، ۴۴۶) نمک بر سر زانو میریزند تا بدانند بچه پسر است یا دختر. اگر زن دست بر زلف بزند دختر و اگر دست بر پشت لب بزند نوزاد پسر است. (دلیجانی، ۲۷۶)
کسی که خجالتی است صاحب فرزند پسر نمیشود. (تبریزی، ۷) زن آبستن که زیاد سیب بخورد بچهاش پسر میشود و اگر ویار اوترشی باشد بچه دختر است و اگر به شیرینی بیشتر مایل باشد بچه پسر خواهد بود. (هدایت، ۳۸) و اگر زن حامله بهترشی زیاد علاقه داشته باشد بچهاش دختر خواهد شد و اگر به شیرینی مایل باشد بچه او پسر خواهد بود. (درگزی، ۲۳۱؛ اردکانی، ۴۴۰؛ لری، ۲۰ هزاوهای، ۲۴۶؛ کتیرایی، ۱۴؛ بیرجندی، ۶۳۶؛ شیرازی، ۱۷) هیچ گاه عروس را بر قاطر سوار نمیکنند؛ زیرا این حیوان هیچ وقت باردار نمیشود. بلکه عروس را همراه پسربچهای سوار بر اسب میکنند و او را به خانه داماد میبرند، به این نیت که در آینده عروس برای شوهرش پسر به دنیا بیاورد. (لرستانی، اطلاعات، ۲۸۸۰) ولی اگر زن باردار روی هاون بنشیند، فرزندش دختر میشود. (بلوچستانی، اطلاعات، ۳۱۲۳) خوردن مهر گیاه ماده سبب دختر زادن و خوردن مهر گیاه نر سبب پسر زادن میشود. (شاملو، آ، ۱۹۹) و اگر کسی آخرین لقمه غذا را بخورد فرزندش پسر میشود. (ساوهای، ۳۷۶) اگر روی سر زن آبستن آب سرد بریزند؛ اگر ناگهان بر خود بلرزد و آخ بلند بکشد پسر میزاید و اگر چپ چپ نگاه کند، دختر میزاید. (گیلانی، ۲۹۵)
منبع: کتاب باورهای عامیانه مردم ایران