سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS چیست؟ چه علائمی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان
علائم بالینی:
درد یک علامت کلیدی برای تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر می‌باشد. این علامت با عمل دفع بهتر شده یا اینکه همراه با تغییر در دفعات یا قوام مدفوع آغاز می‌گردد.
معیارهای ROME IV برای تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS به کار می‌روند.
درد شکمی باید حداقل یکبار در هفته وجود داشته باشد و از طرفی ناراحتی شکمی (Discomfort) از معیار‌ها حذف گردیده است.
اسهال یا یبوست بدون درد معیاری برای تشخیص IBS نمی‌باشد.
علائمی که به نفع IBS هستند ولی جزء معیارهای تشخیصی نمی‌باشند، عبارتند از: زور زدن هنگام دفع مدفوع، فوریت دفع یا احساس دفع ناکامل مدفوع، دفع موکوس و نفخ.
نحوه برخورد تشخیصی با IBS
1- برای اکثر بیماران باید CBC درخواست شود و تحت سیگموئیدوسکوپی قرار گیرند. همچنین آزمایش مدفوع از نظر انگل و تخم آن در بیمارانی که اسهال دارند، اندیکاسیون دارد.
۲- در بیمارانی که اسهال پایداری دارند و با مصرف دارو‌های ضد اسهال ساده خوب نمی‌شوند، بیوپسی سیگموئید (به کمک سیگموئیدوسکوپی) جهت Rule out کولیت میکروسکوپیک اندیکاسیون دارد.
۳- در بیمارانی که بیشتر از ۴۰ سال سن دارند، می‌بایست باریم انما با کنتراست هوا یا کولونوسکوپی انجام شود.
۴- در بیمارانی که شکایت اصلی‌شان اسهال و افزایش گاز می‌باشد، می‌بایست کمبود لاکتاز به کمک تست تنفسی هیدروژن یا تجویز رژیم فاقد لاکتوز به مدت ۳ هفته، Rule out شود.
۵- در بیمارانی که افزایش گاز به همراه نفخ دارند، جهت Rule out سندرم رشد بیش از حد باکتری باید تست تنفسی هیدروژن گلوکز انجام شود.
۶- برخی از بیماران مبتلا به IBS با تظاهرغالب اسهال ( IBS- D ) ممکن است در اصل دچار اسپروی سلیاک باشند. اگر شیوع سلیاک بیشتر از ۱٪ باشد، انجام تست سرولوژی برای تشخیص سلیاک منطقی و اگر شیوع آن بیشتر از ۸٪ باشد، الزامی خواهد بود. علائم بیماری سلیاک با رژیم فاقد گلوتن برطرف می‌گردد.
۷- در بیمارانی که به صورت همزمان از سوءهاضمه شکایت دارند، رادیوگرافی از دستگاه گوارش فوقانی یا ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی اندیکاسیون دارد.
۸- در بیمارانی که پس از خوردن غذا دچار درد ربع فوقانی راست شکم (RUQ) می‌شوند، سونوگرافی کیسه صفرا اندیکاسیون دارد.
اگر اسهال شکایت اصلی باشد، کمبود لاکتاز، سوءمصرف ملین، سوء جذب، هیپرتیروئیدی، بیماری التهابی روده یا اسهال عفونی باید Rule out شوند.
اگر یبوست شکایت اصلی باشد، عوارض جانبی بعضی از دارو‌ها (آنتی کلینرژیک‌ها، دارو‌های ضد فشار خون و ضد افسردگی)، هیپوتیروئیدی و هیپرپاراتیروئیدی باید Rule out شوند.
یافته‌های آزمایشگاهی که بر علیه IBS هستند، عبارتند از:
۱) آنمی، ۲) ESR بالا، ۳) وجود لکوسیت یا خون در مدفوع، ۴) حجم مدفوع بیشتر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ سی سی در روز.
معیارهای تشخیصی سندرم روده تحریک‌پذیر
درد راجعه شکمی به مدت حداقل ۱ روز در هفته در ۳ ماه گذشته که با دو مورد یا بیشتر از مشخصات زیر همراه باشد:
1- رفع شدن درد با اجابت مزاج
۲- آغاز آن همراه با تغییر در دفعات اجابت مزاج باشد.
۳- آغاز آن همراه با تغییر در قوام مدفوع (شکل مدفوع) باشد.
دارو‌هایی که جهت رفع علامت غالب در IBS استفاده می‌شوند
اسهال
لوپرامید – کلستیرامین – آلوسترون
یبوست
سبوس – پسیلیوم – متیل سلولز- کلسیم پلی کربوفیل- شربت لاکتولوز – سوربیتول ۷۰٪ – پلی اتیلن گلیکول- لوبیپروستون (Amitiza) – هیدروکسید منیزیوم- لیناکلوتاید
درد شکم
شل‌کننده عضله صاف – ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
گاز و نفخ
رژیم غذایی کم FODMAP – پروبیوتیک‌ها – ریفاکسیمین
