پانکراتیت حاد چه علائمی دارد و شیوه تشخیص و درمان آن چیست؟
اتیولوژی:
شایع‌ترین علت پانکراتیت حاد، سنگ‌های صفراوی هستند. پانکراتیت حاد در ۱۰-۵٪ موارد متعاقب ERCP نیز رخ می‌دهد. عارضه اصلی ERCP، ایجاد پانکراتیت حاد است.
علائم بالینی:
علامت Hallmark پانکراتیت حاد، درد مداوم شکمی است. شروع درد اغلب ناگهانی و شدید است. درد در وضعیت طاقباز (Supine) شدیدتر است. درد اکثرا در قسمت فوقانی شکم وجود داشته و ممکن است به پشت، قفسه سینه و پهلو‌ها انتشار یابد.
تظاهرات متابولیک:
تظاهرات متابولیک در بیماری شدید، شایع بوده و عبارتند از
۱- هیپوکلسمی: شایع‌ترین علت آن هیپوآلبومینمی است.
۲- هیپرگلیسمی
۳- اسیدوز
تشخیص:
وجود ۲ مورد از ۳ یافته کاراکتریستیک زیر موجب تشخیص پانکراتیت حاد می‌شود
1- درد شکمی کاراکتریستیک پانکراتیت حاد
۲- آمیلاز یا لیپاز سرم یا هردو حداقل ۳ برابر بیشتر از بالاترین حد طبیعی
٣- یافته‌های کاراکتریستیک پانکراتیت حاد در CT-Scan نکته‌ای بسیار مهم: لیپاز س رم برای تشخیص پانکراتیت حاد بسیار حساس تراز آمیلاز است.
شایع‌ترین علت پانکراتیت حاد، سنگ صفراوی است، لذا باید برای بررسی سنگ‌های صفراوی س ونوگرافی انجام شود و برای تشخیص پانکراتیت حاد از لیپاز استفاده ش ود. لازم به ذکر است CT- Scan با کنتراست یا MRI پانکراس باید در بیمارانی که تشخیص آنها مسجل نمی‌باشد یا افرادی که بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت از بستری بهبود پیدا نکرده‌اند، انجام شود.
CT – Scan در بهترین حالت باید در روز‌های ۳ تا ۵ بعد از بستری در بیمارانی که به درمان حمایتی پاسخ نداده‌اند انجام شود، همچنین از CT – Scan برای کشف عوارض موضعی مانند نکروز استفاده می‌شود. اگر تصویربرداری زود انجام شود (کمتر از ۷۲ ساعت پس از آغاز علائم ممکن است وجود و شدت نکروز پانکراس کمتر تخمین‌زده شود.
یافته‌های آزمایشگاهی پیش بینی‌کننده پانکراتیت شدید
١- BUN برابر یا بیشتر از mg/ dl ۲۰ یا افزایش BUN در ۲۴ ساعت اول بستری، موجب مرگ و میر بیشتری می‌شود.
٢- کراتینین بیشتر 1.8 mg / dl در ۲۴ ساعت اول
٣- هماتوکریت مساوی یا بیشتر از ۴۴ در هنگام بستری یا کاهش نیافتن در ۴۸ – ۲۴ ساعت اول با وجود جایگزینی مایعات نشان دهنده پانکراتیت شدید است.
۴- CRP بیشتر از mg/ dl ۱۵۰
درمان:
درمان پانکراتیت حاد به قرار زیر است:
1- هیدراتاسیون شدید وریدی با رینگر لاکتات (اصلی‌ترین بخش درمان)
۲- ضددرد‌های تزریقی (نارکوتیک‌ها)
۳- استراحت به روده به کمک کارگذاری NG-Tube
۴- اکسیژن کمکی
۵- در نکروز استریل، آنتی بیوتیک توصیه نمی‌شود ولی در نکروز عفونی، آنتی بیوتیک اندیکاسیون دارد. در نکروز عفونی، آنتی بیوتیک مناسب قبل از تأیید تشخیص باید آغاز شود و پس از آماده شدن جواب کشت، درمان با آنتی بیوتیک انتخابی ادامه یابد.
