آزمایش قند خون FBS : چگونگی انجام و آمادگی قبل از آن، مقدارهای نرمال و تفسیر
نام آزمایش:
Fasting Blood Sugar
نام‌های دیگر آزمایش با نام‌های اختصاری:
FBS
آزمایش‌های مرتبط:
Glucose Challenge Test (GCT)، Glucose Tolerance Test (GTT)، Yhpp، Blood Sugar (BS)، Blood Glucose، Oral Glucose Tolerance Test (OGTT)، Hb A، C، Urine Analysis، Micro Albumin
چرا و چه موقع درخواست می‌شود؟
جهت بررسی سطح قند خون، تشخیص دیابت و پیش دیابت و در زمان بارداری این آزمایش درخواست می‌شود.
نمونه مورد نیاز:
نمونه خون وریدی یا نمونه ادرار
آمادگی قبل از انجام آزمایش: بر حسب نوع آزمایش ممکن است احتیاج به ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتایی باشد. برای آزمایش Blood Sugar) BS) احتیاج به ناشتایی نیست.
در آزمایش GCT و GIT معمولا مقداری ماده قندی (گلوکز) که به صورت پودر یا شربت می‌باشد به فرد داده می‌شود و در فواصل زمانی مختلف نمونه‌هایی (معمولا ۲ تا ۴ نوبت) از وی گرفته می‌شود. در آزمایش ۲hpp، فرد به صورت ناشتا مراجعه کرده و بعد از انجام نمونه‌گیری صبحانه میل می‌کند و ۲ ساعت بعد از خوردن صبحانه مجددا برای نمونه‌گیری حضور می‌یابد. برای انجام آزمایش‌های مربوط به قند حتما با دقت به توصیه‌های آزمایشگاه توجه فرمایید.
قند منبع اصلی انرژی سلول‌های بدن و تنها منبع انرژی مغز و سیستم عصبی می‌باشد. بنابراین ضروری است که سطح قند خون همیشه در توازن باشد. قند بدن از گوارش میوه‌ها، سبزیجات، نان و دیگر غذا‌های حاوی کربوهیدرات تأمین می‌شود.
کربوهیدرات‌ها در دستگاه گوارش به قند تجزیه می‌شوند، در روده کوچک جذب می‌گردند و از آنجا توسط سیستم گردش خون به سرتاسر بدن می‌روند. بدن برای تبدیل قند به انرژی به هورمونی بنام انسولین نیاز دارد که توسط پانکراس ساخته می‌شود. انسولین باعث می‌گردد قند بتواند وارد سلول‌های بدن شود. به وسیله این ماده قند می‌تواند وارد کبد گردد و در آنجا به صورت منابع سریع الوصول گلیکوژن ذخیره شود یا تبدیل به‌تری گلیسرید شود و در بافت‌های چربی ذخیره گردد.
در حالت طبیعی بعد از خوردن وعده غذایی قند خون بالا می‌رود و بسته به میزان وعده میل شده پانکراس هورمون انسولین لازم را‌ترشح می‌نماید که در این حالت قند موجود در خون به داخل سلول‌ها رفته و مجددا میزان قند خون به حالت طبیعی باز می‌گردد. هرگاه میزان قند خون به هر علتی پایین بیاید پانکراس هورمون دیگری به اسم گلوکاگون را‌ترشح می‌نماید که باعث می‌شود کبد مقداری از قند را که به صورت گلیکوژن ذخیره نموده دوباره به قند تبدیل نماید و وارد جریان خون کند. زمانی که قند خون خیلی بالا باشد بدن تلاش می‌کند با‌ترشح زیاد انسولین و با دفع قند از طریق ادرار، قند خون را به حالت طبیعی باز گرداند.
دلیل اصلی بیماری دیابت به هم خوردن تعادل قند خون است. دیابت انواع مختلف دارد که می‌تواند به علت عدم تولید مقدار مناسب انسولین با مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین باشد. بالا رفتن سطح گلوکز خون را Hyperglycemia و پایین آمدن آن را Hypoglycemia گویند. هر دوی این شرایط در صورت عدم درمان می‌توانند باعث صدمات جبران ناپذیری به بافت‌ها و اندام‌های بدن شوند.
آزمایش گلوکز بخشی از برنامه چکاپ سلامت می‌باشد. جهت تأیید تشخیص دیابت لازم است بعد از انجام آزمایش قند و اطمینان از صحت نتیجه آزمایشی که بالا بودن قند را نشان می‌دهد، آزمایش Hb A1C نیز انجام شود (حداقل ۲ بار با فواصل زمانی مختلف ). نیاز است افراد دیابتی به صورت مرتب قند خون خود را چک کنند تا میزان دارو و یا انسولین مصرفی خود را نیز نسبت به آن تغییر دهند.
عوامل زیادی از جمله سابقه خانوادگی، وزن بالا و سن بالای ۴۵ سال از عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت می‌باشند. از علائم بالا رفتن قند خون می‌توان به احساس تشنگی همراه با تکرر ادرار، خستگی، تاری دید، زخم‌ها و عفونت‌هایی که دیر بهبود می‌یابند اشاره کرد و از علائم قند خون پایین می‌توان به عرق کردن، احساس گرسنگی، گیجی، تاری دید، لرزش دست‌ها و اضطراب اشاره کرد.
خانم‌های باردار نیز ممکن است دچار بیماری دیابت بارداری شوند. لازم است این افراد آزمایش GTT را در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام دهند ولی در صورتی که سابقه دیابت بارداری قبلی داشته‌اند و یا نشانه‌هایی از دیابت بارداری دارند این آزمایش زودتر نیز می‌تواند انجام شود. در این آزمایش میزان مشخصی از شربت گلوکز به فرد داده می‌شود و در فواصل زمانی مختلف از وی نمونه‌گیری می‌شود تا رفتار بدن او در برخورد با قند بررسی گردد. دیابت بارداری می‌تواند بعد از بارداری بهبود یابد یا اینکه می‌تواند تا آخر عمر باقی بماند.
