داروی آمفوتریسین بی Amphotericin B – موارد مصرف و ممنوعیت – عوارض و آثار جانبی – شیوه مصرف
رده بندی فارماکولوژیک : آنتی بیوتیک پولیئن
رده بندی درمانی: ضد قارچ
رده بندی مصرف در حاملگی :گروه B
فارماکودینامیک و فارماکوکینتیک : با اثر بر نفوذپذیری غشاء سلولی قارچ ها اثرات باکتریواستاتیکی یا باکتریوسیدی دارو می شود و اثر ضد قارچ اعمال می‌کند. جذب به صورت وریدی ، انتشار وسیع در بافت ها به جز در CSF ، متابولیزم ناشناخته و از طریق ادرار دفع می گردد
اندیکاسیون های تجویز، راه مصرف، دوز اثر دارو :
عفونت های قارچی سیستمیک ( بالقوه کشنده ) ناشی از ارگانیسم های حساس، آندوکاردیت قارچی ، سپتی سمی قارچی. بالغین و کودکان : دوز شروع mg ۱ انفوزیون وریدی در ml ۲۰ دکستروز ۵% طی ۲۰ دقیقه را توصیه می‌کنند سپس در صورت تحمل دارو ، روزانه mg.kg ۰.۳ – ۰.۲۵ شروع و روزانه mg.kg ۵-۱۰ ، تا دوز mg.kg ۱ در روز یا ۱.۵mg.kg یک روز در میان ، به آن افزوده شود. برای اسپوروتریکوزیس mg.kg ، ۰.۵ – ۰.۴ در روز به صورت وریدی تا ۹ ماه تجویز شود. دوزاژ وریدی توتال ۲٫۵g طی ۹ ماه است.
عفونت کاندیدیایی منتشر یا مهاجم. بالغین و کودکان : ۰.۶ – ۰۴ mg.kg وریدی در روز. دوزهای بیشتر تا mg.kg5.1 در عفونت های سریع پیشرونده و مخاطره آمیز نیز تجویز شده است. بسته به شدت عفونت درمان ۱۴-۷ روز تا بیش از ۶ هفته ممکن است به طول انجامد.
کوکسیدیو میکوزیس . بالغین: ۱mg.kg – ۰.۵ وریدی در روز به مدت درمان اغلب ۴-۱۲ هفته است.
کرپتوکوکوزیس بالغین: ۱mg.kg – ۰.۳ وریدی در روز برای ۲ هفته تا چندین ماه ممکن است به همراه فلوستیوزین خوراکی تجویز شود.
پاراکوکسیدیوید و میکوزیس بالغین: ۰.۵mg.kg – ۰.۴ وریدی در روز برای ۱۲-۴ هفته
لیشمانیوز احشایی بالغین و کودکان : ۱mg.kg – ۰.۵ در روز ، وریدی به صورت یک روز در میان برای ۱۴-۲۰ دوز .
کنترا اندیکاسیون : حساسیت مفرط به دارو
موارد احتیاط : اختلال کلیوی
عارضه جانبی :
مغز و اعصاب: نوروپاتی محیطی ، ضعف ، سردرد، درد ژنرالیزه ، تشنج
سیستم گوارشی: بی اشتهایی ، کرامپ ، اسهال ، سوء هاضمه ، درداپی گاستر ، ملنا ، تهوع و استفراغ .
MS: درد مفاصل ، درد عضلات
قلب و عروق: آریتمی ، آسیستول ، گرگرفتگی ، هیپرتانسیون ، هیپوتانسیون ، فلبیت ، ترومبوفلیت
EENT: دوبینی ، تاری دید ، کاهش شنوایی ، وزوز گوش ، سرگیجه موقت
G.u: کار کرد غیر طبیعی کلیوی به همراه هیپوکالمی ، آزوتمی ،هیپوستنوری ، اسیدوز توبولر کلیوی ، نفروکلسینوز
سیستم خونساز: اگرانولوسیتوز ، ائوزینوفیلی ، لکوسیتوز ، لکوپنی ، آنمی نورموسیتیک نروموکرومیک .
سیستم تنفس: برونکواسپاسم ، تنگی نفس ، تاکی پنه ، خس خس سینه
Derm: راش ماکولوپاپولر ، درد محل تزریق ، خارش
تداخلات دارویی : آمینو گلیکوزیدها ، سیس پلاتین ، سایر داروهای نفروتوکسیک ممکن است اثرات سمی کلیوی را افزایش دهند. داروهای ضد قارچ مثل فلوکنازول ممکن است آمفوتریسین را آنتاگونیزه کند. ممکن است خطر سمیت دیگوکسین را افزایش دهد. هیپوکالمی ناشی از آمفوتریسین اثرات شل کننده های عضلانی را تقویت می‌کند.
مسمومیت و درمان : در مصرف بیش از حد عوارض قلبی – تنفسی نمایان می شود که درمان عمدتا به صورت حمایتی و علامتی می باشد. اغلب به اصلاح عدم تعادل الکترولیت نیاز می شود.
مراقبت های پرستاری و توجهات ویژه :
۱) دارو را با ml ۱۰ آب مقطر تهیه نمائید پس از مخلوط کردن دارو با محلولهای حاوی الکترولیت ها و ترکیبات باکتریواستاتیک خود داری کنید. محلول حاوی رسوب را تزریق نکنید.
۲) از مخلوط دارو با آنتی بیوتیک های دیگر ، هپارین سدیم ، هیدروکورتیزون ، سدیم سوکسینات و متیل پردنیزولون خودداری کنید.
۳) در صورت بروز بعضی از واکنش های نامطلوب می توان از دارو هایی نظیر آسپرین ، استامینوفن، آنتی هیستامین ، داروهای ضد استفراغ ، مپریدین یا دوزهای کم کورتیکواستروئیدها ، اضافه کردن با فر فسفات به محلول و با تجویز یک روز در میان کم کرد.
۴) دارو را از طریق وریدهای دیستال تزریق کنید. انفوزیون سریع می تواند منجر به کلاپس قلبی – عروقی گردد. حداقل تا ۴ ساعت علایم حیاتی را هر ۳۰ دقیقه چک کرد.
۵) مراقب واکنش های حاد انفوزیون دوز اول که عبارتند از لرز ، تب ، هیپوتانسیون ، تهوع و استفراغ ، سردرد، تنگی نفس و تاکیکاردی که طی ۳-۱ ساعت وقوع آن ها محتمل است باشید.
۶) در صورت بروز ترومبوز در محل تزریق ، فاصله ها به یک روز در میان تقلیل یابد.
۷) سطوح پتاسیم سرم را به طور مرتب و سطوح کلسیم و منیزیوم و آزمایشات کلیوی ، کبدی و CBC را دوبار در هفته چک کنید.
۸) برون ده ادراری به دقت چک کرد در صورت کاهش برون ده ادراری یا بروز اولین نشانه های اختلال کلیوی ، توقف مصرف دارو می تواند از صدمات غیر قابل برگشت کلیوی جلوگیری کند.
