آیا می‌توان یک دماسنج بدون جیوه ساخت؟

ما بیشتر به این فکر هستیم که دماسنج دارای جیوه در درون لوله‌ای باریک است، بطوریکه فراموش می‌کنیم واقعا نحوه کار آن چگونه است. یک دماسنج تنها وسیله‌ای است که حرارت را اندازه‌گیری می‌نماید و اندازه‌گیری تنها مشاهده عملکرد گرما با اجسام خاصی است که باعث تغییر آن‌ها می‌شود. با مشاهده نوع تغییرات انجام شده در جسم،‌ می‌توان گفت این نوع تغییر توسط مقدار معینی گرما صورت گرفته است..

استفاده از جیوه در دماسنج به این دلیل بسیار رایج است که جیوه سریعاً با ازدیاد درجه حرارت واکنش نشان داده و منبسط می‌شود. این واکنش براحتی دیده می‌شود. بنابراین در دماسنج‌های جدید، گرما باعث می‌شود جیوه انبساط بافته و در لوله باریک بالا رود. درجه بر روی دماسنج نشان دهنده میزان تغییرات گرماست.

برای مثال از الکل نیز می‌توان در دماسنج‌ها استفاده نمود ولی مشکلاتی را در بردارد، الکل به آسانی جوشیده و بنابراین برای درجه حرارت‌های بالا قابل استفاده نمی‌باشد. ولی برای اندازه گیری دماهای بسیار پایین ماده‌ای عالی است.

دماسنج‌های دیگری نیز وجود دارند که در آن‌ها به هیچ وجه مایع بکار نرفته، در عوض از دو فلز استفاده می‌شود، یک قطعه آهن و یک قطعه برنج به شکل مارپیچ پیچیده می‌شوند. یک سر مارپیچ، پیچیده شده است در حالیکه انتهای دیگر آن به عقربه‌ای متصل بوده و آزادانه حرکت می‌کند.

دو فلز به میزان‌های مختلفی انبساط و انقباص می‌یابند. در هنگام گرما، بسته به وضعیت انتهای مارپیچ، پیچیده و یا باز می‌شود و این حرکت باعث قرار گیری عقربه بر روی صفحه‌ای با درجات مختلف می‌شود بوسیله قرار دادن قلمی روی عقربه و تهیه یک صفحه دوار، یک دماسنج ثبات خواهیم داشت که مادامی که بخواهیم درجه حرارت اندازه‌گیری شود آن را ثبت می‌نماید.