تشنج‌های کانونی یا پارشیل چیستند؟ علائم بالینی، تشخیص و درمان

طبقه‌بندی: تشنج‌های کانونی یا پارشیل براساس وضعیت هوشیاری بیمار به دو گروه زیر تقسیم می‌گردند:

1- تشنج پارشیل ساده: هوشیاری به طور کامل حفظ گردیده است.

۲- تشنج پارشیل کمپلکس: با اختلال هوشیاری همراه است.

تشنج پارشیل یا کانونی ساده

این تشنج‌ها موجب اختلال حرکتی، حسی، روانی یا اتونوم بدون اختلال هوشیاری می‌گردند.

EEG: نوار مغز، امواج غیرطبیعی در ناحیه محدودی از کورتکس را نشان می‌دهد.

تظاهرات بالینی

۱- در بعضی از بیماران تشنج‌های کانونی در منطقه بسیار محدودی مثل انگشتان دست آغاز شده و سپس به مناطق دیگر اندام گسترش می‌یابد به این وضعیت Jacksonian Marsh گفته می‌شود.

۲- سایر تظاهر تشنج‌های پارشیل ساده به قرار زیر هستند:

الف) تغییر در حس سوماتیک: پارستزی

ب) اختلالات بینایی: مشاهده نور یا توهم بینایی

ج) اختلالات تعادلی: احساس سقوط یا سرگیجه

د) اختلالات سیستم اتونوم: تپش قلب، سیخ شدن مو‌ها

۳- در حملاتی که منشاء آن‌ها لوب فرونتال یا تمپورال است ممکن است اختلال حافظه حین حمله با آفازی بعد از حمله وجود داشته باشد.

تشنج پارشیل یا کانونی کمپلکس

منشاء: تشنج‌های پارشیل یا کانونی کمپلکس از بخش تحتانی و داخلی لوب تمپورال و یا مناطق مجاوران در لوب فرونتال منشاء می‌یابند.

تظاهرات بالینی: تغییر محتوای هوشیاری مهمترین علامت این نوع تشنج می‌باشد. بیمار از اتفاقاتی که حین حمله رخ داده است هیچ خاطره‌ای ندارد ولی علائم ساده‌ای که در شروع تشنج ایجاد شده را ممکن است به یاد داشته باشد؛ به عنوان مثال ممکن است در شروع حمله، توهم بویایی داشته باشد و آنرا به خاطر بیاورد؛ به این علامت در شروع حمله تشنجی که فرد آن را به یاد می‌آورد؛ اورا گفته می‌شود.

اورا: به بخشی از حملات تشنجی که قبل از اختلال هوشیاری، رخ می‌دهند و بیمار بعد از بهبودی آنرا به یاد می‌آورد، او را گفته می‌شود. او را در حقیقت پیش درآمد حمله صرعی است که چندثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد.

اتوماتیسم: حرکات هماهنگ غیرارادی هستند که حین حمله صرع یا بلافاصله پس از آن ایجاد می‌شود و بیمار آن‌ها را به خاطر نمی‌آورد. این حرکات عبارتند از:

1- خاراندن ۲- ضربه زدن آرام به دست‌ها

۳- جویدن، قورت دادن، ملچ ملچ کردن لب‌ها و زیرلب حرف زدن

اتوماتیسم معمولا در حملات صرع لوب تمپورال رخ می‌دهد.

EEG: EEG در بین حملات تشنج پارشیل کمپلکس، طبیعی است یا ممکن است امواج غیرطبیعی سوزنی شکل یا امواج نوک تیز را نشان دهد.

چون حملات تشنج پارشیل کمپلکس از س طح داخلی لوب تمپورال یا قسمت تحتانی لوب فرونتال منشاء می‌گیرند و این مناطق دور از نقاط ثبت EEG هستند، لذا در حین حملات هم ممکن است EEG طبیعی باشد.

حملات تشنج پارشیل با انتشار ثانویه:

حملات پارشیل (کانونی) ممکن است به هر دو نیمکره مغز انتشار یافته و موجب حملات ژنرالیزه شوند. این حملات، تونیک – کلونیک هستند. انتشار ثانویه معمولا بعد از یک حمله پارشیل ساده به ویژه با منشاء لوب فرونتال رخ می‌دهد.

درمان:

کاربامازپین یا فنی توئین دارو‌های انتخابی برای تشنج‌های پارشیل و تشنج‌های پارشیلی هستند که به صورت ثانویه ژنرالیزه می‌گردند. این دو دارو به یک اندازه مؤثر می‌باشند ولی از نظر فارماکوکینتیک و اثرات توکسیک با هم فرق دارند.

1- فنی توئین: فنی توئین نیمه عمر طولانی‌تری دارد و این مزیت را دارد که یکبار در روز مصرف می‌شود. استفاده درازمدت از فنی توئین موجب عوارض ناخواسته زیبایی مثل رویش موی اضافی، خشن شدن چهره و هیپرتروفی لثه | می‌شود. به همین دلیل در بیماران جوانی که قرار است چند سال دارو مصرف نمایند از تجویز آن اجتناب می‌شود. نیمه عمرفنی توئین ۱۲ تا ۳۶ ساعت، دوز شروع آن ۲۰۰mg و دوزنگهدارنده آن ۳۰۰-۴۰۰mg در روز است که ۱ تا ۲ باردر روز مصرف می‌شود. سطح درمانی آن ۲۰-۱۰ میکروگرم در میلی لیتر می‌باشد.

٢- کاربامازپین: کاربامازپین باید ۲ تا ۳ بار در روز تجویز شود. یک مزیت کاربامازپین این است که رابطه بین دوز دارو و سطوح سرمی و توکسیک آن یک رابطه خطی است؛ در حالی که فنی توئین کینتیک اشباعی دارد به طوری که افزایش اندکی دردوز فنی توئین می‌تواند موجب عوارض شدید و مسمومیت شود.

لکوپنی، آنمی آپلاستیک یاهپاتوتوکسیسیته از عوارض جانبی کاربامازپین می‌باشند، لذا در بیماران مستعد به این عوارض باید از تجویزان اجتناب نمود.

٣- سایر دارو‌ها: لاموتریژین، گاباپنتین، توپیرامات، تیاگابین و فنوباربیتال هم برای تشنج‌های پارشیلی به کار برده می‌شوند.