هنگامی که آب خشک می‌شود، به کجا می‌رود؟

هنگامی که به خیابان یا جاده می‌نگرید، ممکن است مقداری آب در آنجا ببینید. یک ساعت بعد در زیر نور خورشید، آب‌های موجود ناپدید شده است! یا لباس‌های خیسی که روی بند آویزان شده‌اند، در انتهای روز خشک می‌شوند. آب‌ها به کجا رفتند؟

آب تبخیر شده است، اما معنی این عبارت چیست؟ تبخیر جریانی است که طی آن هنگامی که مایعی در معرض هوا قرار می‌گیرد، به‌تدریج تبدیل به بخار یا گاز می‌شود. بسیاری از مایعات به‌سرعت تبخیر می‌شوند، خیلی سریعتر از آب، این موضوع در مورد الکل، بنزین و بخار آمونیاک صادق است، نیز بعضی از مایعات چون جیوه به کندی تبخیر می‌شوند.

علت تبخیر چیست؟ برای پی بردن به این مسئله ابتدا بایست مطالبی در مورد ماهیت ماده بدانیم. همان‌طور که میدانیم، همه مواد از مولکول ساخته شده و دو نوع نیرو بر روی مولکول‌ها مؤثر می‌باشد. یکی نیروی چسبندگی بین مولکول‌هاست که سبب کشش و جاذبه بین آن‌ها می‌شود و نیروی دیگر، انرژی گرمایی است که در هر یک از مولکول‌ها به‌تنهایی وجود دارد و سبب جدایی آن‌ها از یکدیگر می‌شود. هنگامی که نیروی چسبندگی مولکول‌ها زیاد باشد، ماده جامد است و هنگامی که انرژی گرمایی فزون تر باشد بر نیروی چسبندگی غلبه کرده و ماده گاز می‌باشد و نیز هنگامی که دو نیرو به میزان مساوی باشند، ماده مایع خواهد بود.

البته آب مایع است، اما در سطح مایع، مولکول‌ها به‌سرعت حرکت کرده و از نیروی جاذبه گریزانند عمل گریز مولکول‌ها به فضا، تبخیر گفته می‌شود.

چرا آب در زیر نور خورشید با گرما، به سرعت تبخیر می‌شود؟ گرما موجب افزایش انرژی گرمایی در مایع می‌شود. این بدان معنی است که بیشتر مولکول‌ها، دارای انرژی کافی برای فرار از سطح مایع می‌باشند. وقتی که پر انرژی ترین مولکول‌ها از سطح مایع فرار می‌کنند، انرژی متوسط مولکول‌های که پس از آن‌ها از سطح مایع خارج می‌شوند، کمتر است. بنابراین باقیمانده سطح مایع، «مایعی که در عمق قرار گرفته»، به واسطه تبخیر خنک می‌شود. هنگامی که آب خشک شد در واقع تبدیل به بخار با گاز شده است.