نسلی که عاشق تن تن هرژه است
«منم از دیوونه های تن تنم. و واقعاً بی اقرار بگم یه عمره با تن تن زندگی می کنم. شاید باور نکنین. من تمام کتاب های تن تن همیشه بغل تختمه. و هر شب می خونم. ( البته بیشتر عکساش رو نگاه می کنم چون همش رو حفظ شدم.)» این را « arash – kh» در یکی از اتاق های گفت وگوی اینترنتی می گوید.تن تن این روزها هفتاد و پنج ساله شده است. و به نظر می رسد پاندول هرژه، خالق تن تن، هیچگاه او را به بیراهه نبرده است؛ چرا که برای آن هفت تا هفتاد و هفت ساله هایی که زمانی هفت ساله بوده اند و حالا هفتاد و هفت ساله شده اند تن تن هنوز زنده است و کاپیتان هادوک با فحش هایش، نستور با فضولی هایش و پروفسور تورنسل با گیج بازی هایش. البته ما می دانیم که او هیچ گاه بازی در نمی آورد.
داستان هایی درباره تغییر قدرت های پی درپی در آمریکای لاتین، تمدن اینکاها، سفر به کره ماه، جست وجوی گنج در کف اقیانوس ها و سفر به تبت برای یافتن دوستی گمشده، زمانی جهانی را به روی ما می گشود که گاه با یادآوری آن داستان ها در خیال خود جنگل ها و معابد آمریکای جنوبی را تصور می کردیم، در اهرام ثلاثه مصر گشتی می زدیم و گاه البته یاد جامعه بدوی آفریقا یا قاچاق تریاک در چین می افتادیم.
گاه نیز مجبور می شدیم خیالمان را از آب دهان لاماها پاک کنیم که «سینیور وقتی لاما عصابی شد، همیشه این طور کرد …». جونور لعنتی! این حیوون رو دیگه کی خلق کرده این روزها وقتی در سایت اینترنتی گوگل کلمه تن تن را به فارسی بنویسید نزدیک به هزار صفحه اینترنتی پیدا می کنید.
اگر کلمه تن تن را به زبان لاتین بنویسید با هزاران صفحه اینترنتی مواجه خواهید بود. به تازگی حتی سر و کله سایتی درباره تن تن به زبان فارسی پیدا شده است. نمی دانم کدام یک از ما با دیدن سرابی در یکی بیابان های داغ ایران تشنگی کاپیتان هادوک را در صحراهای کتاب خرچنگ پنجه طلایی به یاد آورده باشند. اما کاپیتان هادوک در ذهن بسیاری از ما زنده است؛ لااقل در ذهن وبلاگ نویسی که نام ِ«کاپیتان هادوک و هیچی» را بر وبلاگ خود گذاشته است. وبلاگی نه درباره تن تن و هادوک، اما با حال و هوای همان گفته های نغز و نیشدار هادوک.پروفسور تورنسل نیز در این سال ها که دیگر تن تن نمی خوانیم گاه با همان پاندول، بارانی و کلاهش وارد زندگی روزمره ما می شود؛ چرا که گاه در معاشرت با دوستانمان با شرایطی روبه رو می شویم که به ناچار باید بگوییم، «مثل پروفسور تورنسل شد.»
چتر من… چتر من پیش تو مونده؟
لعنت به این چتر! حالا وقت بحث کردن درباره چتره؟
نه بابا، راجع به چتر می گفتم، …
در روز ده ژانویه ۱۹۲۹ اولین داستان تن تن در روزنامه بلژیکی Le XXme Siecle منتشر شد. روزنامه فیگارو به مناسبت این رویداد یک ویژه نامه ۱۱۴ صفحه ای منتشر کرد. از آن هم بالاتر، دو روزنامه لو سور و لو لیبر بلژیک نیز ویژه نامه هایی منتشر کردند و هر دو روزنامه به احترام تن تن در شماره روز ۱۰ ژانویه خود هیچ عکسی نداشتند و تمام صفحات روزنامه را با کمیک استریپ های هرژه پر کردند.
در بروکسل، مانند دوبلینی هایی که در سالروز تولد جیمز جویس وقایع رمان اولیس را در خیابان های دوبلین زندگی می کنند، طرفداران تن تن به بازدید از خانه محل تولد ژرژ رمی (هرژه) و مناظر و مکان هایی رفتند که الهام بخش هرژه در خلق داستان های تن تن بوده است.اتحادیه اروپا هم در این میان بیکار ننشست و به درخواست وزارت دارایی بلژیک، پنجاه هزار سکه یادبود ۱۰ یورویی با نقش تن تن و میلو در یک طرف و نقشه قاره اروپا در طرف دیگر ضرب کرد. طرفداران تن تن برای داشتن این سکه ها ۳۱ یورو می پردازند و گذشته از این، ۱۶ میلیون یورو در سال برای خرید تی شرت ها و لیوان ها و عروسک های تن تن خرج می کنند.
موزه دریایی بارسلون به همین مناسبت نمایشگاهی با عنوان «گوش ماهی سریش» (یکی از تکیه کلام ها و دشنام های مورد علاقه کاپیتان هادوک) با موضوع ماجراهای دریایی تن تن برگزار کرده است. جد کاپیتان هادوک حتماً از این اتفاق خوشحال می شود. موزه ملی دریایی گرینویچ لندن هم نمایشگاهی با موضوعی مشابه برگزار می کند. یکی از اشیای جالبی که بازدیدکنندگان این نمایشگاه می بینند، پرتره هرژه است که توسط اندی وارهول، نقاش و بنیان گذار جنبش پاپ آرت کشیده شده است که خود از طرفداران پر و پا قرص تن تن بوده است.روی کلر، مسئول این موزه در پاسخ خبرنگار روزنامه گاردین در مورد تیپ بازدیدکنندگان این نمایشگاه می گوید: «آدم هایی به دیدن این نمایشگاه می آیند که باورتان نمی شود. تاجرهای مشهور و ثروتمندی هستند که با یادآوری ماجراهای تن تن اشک در چشمان شان حلقه می زند.»
کتاب های تن تن حتی همین امروز هم دو میلیون نسخه در سال و در کل ۲۰۰ میلیون نسخه فروش داشته اند. کتاب های تن تن به بیش از ۵۵ زبان زنده دنیا ترجمه شده اند.هرژه در جایی گفته است، «من کتاب هایم را مانند یک فیلم سینمایی در نظر می گیرم. نه داستان اهمیت دارد و نه توصیف ها، آن چه مهم است تصاویر هستند.» و به راستی شاید بتوان گفت که تصاویر هرژه کامل و بی نقص هستند: اتومبیل ها، تابلوها، ساختمان ها و… همه از روی نمونه های واقعی کشیده شده اند. به این ترتیب یکی از هواداران ماجراهای تن تن توانسته است کلکسیونی از اتومبیل های تصویر شده در کتاب های تن تن جمع آوری کند.با وجود این همه دقت و توجه به جزئیات، شنیدن این که هرژه تا اواخر عمرش پایش را از بلژیک بیرون نگذاشته جای تعجب دارد، اما در عوض او برای هر کدام از کتاب هایش تحقیقات مفصل و مطالعات زیادی انجام می داده است. هرژه هنگامی که در ۱۹۳۴ قصد نوشتن کتاب «گل آبی» را داشت، از دوستی اش با چانگ چون چن، دانشجوی نقاشی در دانشگاه بروکسل استفاده می کند و برای نقاشی کوچکترین جزئیات از مشورت ها و توصیه های او بهره می برد.
اسم دوست و همراه تن تن در این کتاب هم چانگ است. گل آبی پنجمین کتاب از سری کتاب های تن تن است. ماجراهای تن تن و میلو در نهایت تعدادشان به عدد ۲۴ رسید و کتاب بیست و پنجم هنگامی که هرژه در سن ۸۴ سالگی مشغول تکمیل آن بود برای همیشه ناتمام ماند.در کتاب های «هدف کره ماه» و «روی ماه قدم گذاشتیم» تن تن، میلو، کاپیتان هادوک، پروفسور تورنسل و دوپونت و دوپونط پیش از نیل آرمسترانگ قدم روی کره ماه می گذارند. هنگامی که ۱۵ سال بعد نیل آرمسترانگ به راستی قدم روی ماه می گذارد، بسیاری از جزئیات علمی داستان تن تن و ریزبینی های هرژه هنوز کهنه نشده است؛ آن چنان که تا امروز هم کهنه نشده است.تن تن در کل یک قهرمان اروپایی است و محبوبیتش در اروپا و دیگر نقاط جهان قابل مقایسه با شهرتش در آمریکا نیست. اما شاید آمریکایی ها هم به زودی با این قهرمان جهانی آشتی کنند: استیون اسپیلبرگ کارگردان مشهور هالیوودی و سازنده فیلم هایی چون یی تی و پارک ژوراسیک، نخستین بار دو سال پیش از قصدش برای ساختن یک تریلوژی (سه گانه) سینمایی بر مبنای ماجراهای تن تن خبر داد.با بلند شدن سر و صداهای مربوط به هفتاد و پنج سالگی کتاب های تن تن، اسپیلبرگ بار دیگر از ساختن فیلمی بر مبنای ماجراهای تن تن در کمپانی دریم ورکز سخن گفت و پیش بینی می شود که فیلمبرداری این فیلم به زودی آغاز شود.
بعضی معتقدند تن تن فراتر از وسیله ای برای سرگرمی بچه ها و بزرگترها، دستاویزی برای اغراض سیاسی نیز بوده است. جانور پس فطرت! پس از انتشار کتاب تن تن در شوروی، نخستین کتاب از سری ماجراهای تن تن که او را در شوروی و در مبارزه با یک حکومت کمونیستی تصویر می کند، هرژه قصد داشت کتاب تن تن در آمریکا را بنویسد و با همین شدت به حکومت های کاپیتالیستی بتازد. اما نوشتن این کتاب با درخواست مقامات بلژیکی از هرژه برای نوشتن کتابی با عنوان تن تن در کنگو که بلژیکی ها را به کار و سرمایه گذاری غربی ها در این کشور مستعمره بلژیک تشویق کند، به تعویق افتاد. بازهم به طرف غرب …! تصویر هرژه از بومیان آفریقا در این کتاب سبب می شود او به تمایلات نژادپرستانه و استعماری متهم شود. جانی بالفطره! تصویر اعراب و مسلمانان در کتاب تن تن در سرزمین طلای سیاه هم باعث برانگیخته شدن اعتراضات مشابهی شد. جونور لعنتی! هنگامی که چاپ ماجراهای تن تن در روزنامه های بلژیک اشغال شده توسط نازی ها در جریان جنگ جهانی دوم ادامه یافت، هرژه به همکاری و همدلی با نازی ها متهم شد. آدمکش!
شارل دوگل، رئیس جمهور فقید فرانسه به شوخی یا جدی، در جایی گفته است «تنها رقیب جدی من در صحنه بین المللی تن تن است.» آخه ناسلامتی ما به خورشید دستور می دیم.هنگامی که در سال ۲۰۰۲ کتاب های تن تن پس از چندین سال در چین تجدید چاپ شد، ناشر چینی این کتاب ها نام کتاب«تن تن در تبت» را به «تن تن در تبتِ چین» تغییر داد که اشاره به ادعای حاکمیت چین بر کشور تبت داشت. در نهایت و با شکایت بیوه هرژه و ناشر بلژیکی کتاب های تن تن، قوانین کپی رایت ناشر چینی را مجبور کرد نام اصلی کتاب را به آن برگرداند.
– قانون است! باید اطاعت کنید…
– گفتم هرگز! … و وقتی من بگم هرگز، یعنی هرگز!
– کاپیتان، چرا لج می کنی …
اما به راستی موضع سیاسی تن تن و هرژه در کتاب هایش چندان مشخص نیست. گاریچی ناشی! چنان که چندی پیش در مورد مواضع سیاسی راست یا چپ تن تن بحثی جدی در پارلمان فرانسه درگرفت. دیدیه کوئینتین، نماینده حزب گلیست و طرفدار رئیس جمهور ژاک شیراک، با این ادعا که تن تن ضدکمونیست و ضد حکومت های کاپیتالیستی مبتنی بر درآمد نفت بوده است، سعی می کرد مواضع او را به مواضع راست میانه حزب گلیست فرانسه نزدیک کند. از طرف دیگر یان گلو، نماینده حزب سوسیالیست نخست وزیر لیونل ژوسپن، سعی می کرد با اشاره به مواضع تن تن در مورد مواد مخدر و دیگر مواضعی که به نوعی به جهت گیری های چپ های میانه رو فرانسوی نزدیک است، او را به حزب خود نزدیک کند. این نخستین باری بود که در پارلمان یک کشور در مورد تمایلات سیاسی یک شخصیت کارتونی بحث می شد.اما از تمایلات و پس زمینه های سیاسی تن تن که بگذریم، به گفته وبلاگ نویسی به نام تین تینسک، «جادوی تن تن در اینه که از بچگی تو رو جذب می کنه و تا آخر عمر ولت نمی کنه. دلیلش هم اینه که برخلاف خیلی های دیگه، هرژه «بچه» ها رو «بچه» حساب نمی کنه و برای شعورشون احترام قائله… بچه ها (و ماها وقتی بچه بودیم) اینو خوب درک می کردیم و براش ارزش قائل بودیم و حتی احساس بزرگی می کردیم.»
