بیونیک چیست و چه کاربردی دارد؟
طبیعت همه چیز را قبلا اختراع کرده است. زیپ از میلیونها سال پیش موجود بود. بیونیک (bionics) وقت تلف نمی‌کند یکراست به سراغ طبیعت می‌رود تا ببیند قبلا راه‌حلی برای مشکل مورد نظر پیدا نشده است تقریبا همیشه طبیعت فکری کرده است و پاسخ را آماده دارد. ترجمه زیرا از یک نشریه فرانسوی است که پیشرفت‌های عصر حاضر بشریت را با رازهای طبیعت، طبیعتی که از میلیونها سال پیش وجود داشته مقایسه کرده است. مطالعه آن خالی از لطف نیست.
“آینده به کسی تعلق ندارد. پیش کسوتی در کار نیست. فقط عده‌ای دیرتر می‌آیند” این جمله شاعر فرانسوی، کوکتو را می‌توان شعار کارشناسان بیونیک دانست. بیونیک طرز کار آنرا ببیند و نقشه‌ای فنی از روی آن تهیه کند. این علم به ما نشان می‌دهد که طبیعت میلیونها سال از بشر قرون بیستم پیشرفته‌تر است و قبلا همه چیز را اختراع کرده است.
آنچه که ما امروزه به عنوان اختراعات پیشرفته مدرن تلقی می‌کنیم همیشه وجود داشته است. برای مثال مخترع واقعی (sonar) “دستگاه کاشف زیردریائی به وسیله امواج صوتی”خفاش است. اگرچه خفاشان کورند، اما قادرند از هر دالانی بدون آنکه به موانع سر راه خود برخورد نمایند، بگذرند. آنها سونار (Sonar) خاص خود را دارند.
خفاش‌ها جیغ‌های (فرکانس) مافوق صوتی را به سوی موانع مختلف می‌فرستد و پژواک آنها را دریافت می‌کنند و فورا با گوش‌های گیرنده خود فاصله را تشخیص می‌دهند، بدین ترتیب با استفاده از جیغ‌های مافوق صوت تصویری از جنس صدا در برابر خود دارند که با امانت و وفاداری جهان پیرامون آنها منعکس می‌کنند.
پروانه‌ها و به‌ویژه در برابر Sonar های خفاشان دستگاه ضد رادار اختراع کرده‌اند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) پروانه‌ها در نزدیکی پای سوم خود نوعی پرده صماخ کوچک دارند که ماهیچه‌هایی به آن وصل هستند. برای مقابله با رادار خفاش. این ماهیچه‌ها منقبض می‌شوند و به کار می‌افتند. در این حالت لکه‌های کیتین (chitin) پوشاننده طبل به نوسان در می‌آیند و با همان طول موج رادار خفاش متقابلا امواجی ساطع می‌کنند، در نتیجه خفاش‌ها جهت‌یابی خود را گم می‌کنند و از تعقیب طعمه یعنی پروانه‌ها دست می‌شویند.
آشکارسازی گرمای مادون قرمز این امکان را فراهم می‌کند که در تاریکی ببینیم. این هم اختراعی است که فضل تقدم‌اش متعلق به مار زنگی است. این مار”چشم گرمائی” (thermal eye) دارد که از پانصد هزار گیرنده تشکیل شده است که درست زیرچشم اصلی قرار دارد و اندک تغییر دمای محیط را به اطلاع مار می‌رساند این چشم گرمائی اشعه مادون قرمز را محل‌یابی می‌کند و بدین ترتیب حتی در تاریکی کامل طعمه خود را تشخیص می‌دهد. مار زنگی تکنولوژی بشری را از رو برده است. گیرنده‌های گرمائی و مادون قرمز آن را از کوچکترین مدارهای الکترونیکی ظریف‌تر است.
بنابراین همه‌چیز در طبیعت وجود دارد حتی ساده‌ترین چیزها یعنی (Zip) زیپ هم در انتهای خرطوم مگس تعبیه شده است.
علم بیونیک از فراوانی اختراعات دائمی طبیعت زائیده شده است. لئوناردو داوینچی گفته است”پرنده ماشینی است که انسان قدرت ساختن آنرا دارد”این درست است که انسان مجبور شد پروانه هواپیما بسازد اما طبیعت در این کار هم پیشقر اول بود زیرا دانه‌افرا یا سنجاقک که همه اصول بنیادی پروانه‌های هواپیما را دارا می‌باشند میلیونها سال پیش توسط طبیعت اختراع شدند.
علم بیونیک رسما از 1960 به بعد وارد جرگه علم گردید. اخیرا با مطالعه‌ای که بر روی دلفین‌ها انجام شده است توانسته‌اند به سرعت زیردریائی‌ها بیافزایند. کلید این سرعت در پوست دولفین نهفته است. بر روی پوست دولفین پرزهایی وجود دارند که آشفتگی و گردنکشی آب را جذب می‌کند بدین ترتیب دولفین می‌تواند تا 50% به سرعت خود بیافزایند. قایق‌هایی که با پوست مصنوعی دلفین روکش شده باشند سرعتی بیشتر از قایق‌های معمولی پیدا می‌کنند.
گیاهان نیز منبع دانش بیکران بیونیک هستند. آنها شرایط سختی اقلیمی، باد و سرما را تحمل می‌کنند. این همان چیزی است که مهندسان معمار دنبال می‌کنند. در 1850 جوزف پاکستن (Goseph Paxton) معمار کاخ کریستال لندن (محل برگزاری اولین نمایشگاه بین المللی) برای روکش بام کاخ از نیلوفر آبی غول‌آسای آمازون استفاده کرد.
امروزه معمار فرانسوی آجرمیان تهی را اختراع کرده است. این آجر تقلیدی از ساقه گیاه دم اسب که این گیاه ساقه‌ای میان تهی و ساختمانی معدنی دارد.
اما طبیعت رازداری می‌کند و تنها بخش کوچکی از رازهای آن کشف شده است. دانشمندان مایلند بدانند که چگونه استفاده می‌کنند و چگونه می‌توان از همین روش برای تولید مواد غذایی استفاده کرد. پرواز بی‌صدا جغدها توجه مهندسان متخصص پرواز را به خود جلب کرده است.
ارتش و دانشمندانی که برای آن کار می‌کنند مایلند بدانند که چگونه عقرب‌ها در برابر گرما، خشکی و مهمتر از همه، رادیواکتیو مقاومت دارند؟ راز عقرب در کجاست؟ آیا در اسیدهای نوکلوئیک آن نهفته است؟ آیا در فیزیولوژی این سنگواره زنده نهفته است؟
موجود اسرارآمیز و پر رازورمز دیگر طبیعت، کرم ابریشم است که دانشمندان می‌خواهند. بدانند که چگونه گیرنده‌های حساس آن بوها را حتی از فاصله 10 کیلومتری حس می‌کند. کرم ابریشم نر از فواصل دور، بوی کرم ماده را احساس می‌کند. طرز کار این گیرنده چگونه است؟
به نظر می‌آید طبیعت راز جاودانگی را تا به حال برای خود حفظ کرده است. بعضی از آنتروپدهای (Anthropods) میکروسکوپی در فصول خشکی و کم‌آبی خشک می‌شوند به محض اولین باران به زندگی باز می‌گردند در حالت خشکی به آن حیات نهانی (Cryptobiotic) می‌گویند، آنها می‌توانند دمای صفر مطلق را تحمل کننند، در چنین دمایی موجودات میکروسکوپی، پس از میلیاردها سال می‌توانند به حیات باز گردند.
فراموش نکنیم که هنوز دانشمندان راهی طولانی در پیش دارند تا بر رازهای طبیعی و کاربرد آن در علم بیونیک واقف گردند.
